Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc

15.4.Корхоналар рентабеллиги таҳлилининг мохияти, максади ва 
вазифалари 
Корхонанинг рентабеллиги нисбий кўрсаткич бўлиб, корхона фаолияти 
самарадорлик даражасини ифодалайди. Демак, корхоналар фаолиятини 
баҳолашда асосий, сифатли курсаткичларлан бири бўлиб ҳйсобланади. 
Рентабеллик даражаси корхоналар фаолиятида бажаришаётган вазифаларни 
олдиндан аниқлайди. Бундай вазифалар бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 
- Рентабеллик кўрсаткичи корхоналар фаолиятига сарфланган 
сармояларни, ўзини ўзи қоплашини аниқлайди. Собиқ итгйфоқ даврида 
халқ хўжалик миқёсида ўртача ўзини ўзи қоплаш мухлати сифатида 7-9 йил 
қабул қилинган эди. Демак, корхоналар ўзини ўзи қоплаш учун уларнинг 
фаолиятида рентабеллик 12-14 фоиздан кам бўлмаслиги керак. 
- Ҳозирги пайтда ҳамма корхоналар фаолиятида кенгайтирилган 
қайта ишлаб чиқариш амалга оширилиши, молиялаштириш имкониятларига 
эга бўлишлари керак, яъни олинган фойда ҳисобидан ишлаб чиқаришни 
кенгайтириб, унинг техникавий даражасини кўтариб бориш лозим. Бунинг 
учун, яъни ўзини ўзи молиялаштириш учун, корхоналарнинг рентабеллик 
даражаси 20-25 фоиздан кам бўлиши керак эмас. 
- Маълумки, корхоналар ўзларининг маблағларга бўлган эҳтиежларини 
қондириш учун ўзлик манбалардан, яъии корхоналарга тегишли
манбалардан ҳамда ташқаридан олинадиган узоқ ва қисқа муддатли 
қарзлардан фойдаланиши мумкин. Лекин, бу қарзларни ўз вақтида қайтариб 
бериш 
керак. 
Бунинг учун ҳам корхоналарнинг рентабеллиги керакли даражада бўлиши 
лозим. 
- Республикада ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиёти қурилаяпди. 
Бунииг учун республикада кучли ижтимоий сиёсат амалга оширилаяпди. 
Бу сиёсатҳам халқхўжалигида, ҳам алоҳида корхоналар миқёсида 
ўтказиляпди. Корхоналарда бу масалани ечиш учун улар керакли даражада 
рентабелликка эга бўлишлари лозим. 
Шулдай қилиб, рентабеллиқ катта аҳамиягга эга бўлиб, уни таҳлил этиш 
молиявий 
таҳлилда 
ўз 
ўрнини 
топиши 
лозим. 
Рентабеллик 

---

www.qmii.uz/e-lib 
168 
кўрсаткичларини таҳлил қилишдан олдин икки иарсани аниқлаб олиш 
лозим: