Mitoxondriyal kasalliklari

Kirish

Mavzuning dolzarbligi. Huajyralar organizmlarning eng kichijk birligi bo’lishiga qaramay, o’ziga xos muxim funksiyalarni bajaradi. Uning tarkibi va organoidlari faoliyati tufayli tirik organizmlarga xos muxim hususiyatlar amalga oshadi. Xususan, lizosomalar va ularning tuzilishi, faoliyatini o’rganish organizmlar uchun muxim hisoblangan ATF sintezini paydo bo’lish mexanizmi va ishlatilishi to’g’risidagi ma’lumotlarga ehtiyoj tug’diradi.

Adabiyotlar sharhi. Hujayra organoidlarini o’rganish ancha qadimdan boshlangan. Hujayra barcha tirik organizmlarning tuzilishi va funksional birligi, elementar tirik sistema. A.A. Xodjimetov, R.A. Sobirova, O.A. Abrorov, F.X. Inoyatova, A.N. Aripovlar o’zining asarlarida hujayra organoidlari to’g’risida ma’lumotlarni berib o’tgan. Xususan, alohida organizm sifatida hayot kechirishi (bakteriyalar, eng sodda hayvonlar, ayrim suvoʻtlar va zambu-rugʻlar) yoki koʻp hujayrali organizmlar toʻqimalari tarkibiga kirishi mumkin. Genetik apparat eukariotlarda sitoplazmaaan membrana bilan ajralgan yadroda; prokariotlarvya esa nukleoidda joylashadi. Jinsiy Hujayra meyoz natijasida hosil boʻladi. (R.A. Sobirova, O.A. Abrorov, F.X. Inoyatova, A.N. Aripov 2000.)

O.O.Obidov, A.A.Jo'rayevalar o’zlarining “Biologik kimyo” nomli asarida Lizosomalar va ularning biokimyoviy hususiyatlari haqida batafsil ma’lumotlar yoritib bergan (2006).

Hujayra oʻlchami 0,1—0,25 mkm dan (ayrim bakteriyalar) 155 mm gacha (tuyaqush tuxumi). Hujayraning xilma-xil funksi-yasini ixtisoslashgan ichki struktu-ralar — organoidlar bajaradi. Hujayraning universal organoidlari: yadroda — xromosomalar, sitoplazmada — ribo-somalar, mitoxondriyalar, endoplaz-matik toʻr, Golji kompleksi, lizo-somalgr. Ayrim manbalarda Hujayra memb-ranasi ham organoidlar qatoriga kiritiladi (M.N.Valixanov, S.N.Dolimova, G.B.Umarova, P.Mirxamidova 2015).

Koʻpchilik Hujayrada boʻladigan membrana strukturalari — mikronay-chalar, mikrofibrillalar Hujayra shaklining; Hujayra kiritmalari Hujayra tarkibining doimiyligini taʼminlash vazifasini bajaradi.Hujayra ichida va organizmning ichki suyuq muhitida boʻladigan oqsillar, jumladan, fermentlar ham Hujayrada sin-tezlanadi. Hujayraning har qaysi organo-idi faqat unga xos vazifani bajaradi. Masalan, eukariotlarda Hujayraning nafas olishi faqat mitoxondriyalar mem-branalarida, oqsil sintezi - ribosomalarda kechadi(R.P.Ibragimov, M.M.Abdullaeva 2015).

I BOB MITOXONDRIYA HAQIDA UMUMIY MAʼLUMOT