Mirzo ulug’bek nomidagi o’zmuning fizika fakulteti f1802 guruh talabasi chorshanbiyeva mahliyoning nurlanishni modda bilan o’zaro ta’siri fanida tayyorlagan taqdimot ishi

Nur energiyasining tirik tabiatga ta‘sirini tekshirish bilan shug‘illanadigan fan radiobiologiyadir. Radioaktiv moddalarning nurlanishi barcha tirik organizmlarga kuchli ta‘sir ko‘rsatadi. Organizm hujayralarining hayot faoliyatini izdan chiqarish uchun energiyasi batamom yutilganda jismning temperaturasini 0,001 0C gina ko‘tara oladigan kuchsiz nurlanish kifoya ekan.

Radioaktiv nurlanish ta`sirida jonli organizm atom va molekulalarining ionlashuvi ro‘y beradi. Bu esa molekulyar bog‘lanishlarning va turli kimyoviy birikmalar kimyoviy tuzilishining buzilishiga olib keladi. Hujayraning kimyoviy tuzilishidagi buzilish esa undagi modda almashinuvining buzilishiga va natijada hujayraning halokatiga sabab bo‘ladi. To‘qima birlik massasi yutadigan energiya, ya`ni yutiladigan nurlanish dozasi ortishi bilan nurning zararlanish darajasi ham ortib boradi.

Radioaktiv nurlanish ta`sirida jonli organizm atom va molekulalarining ionlashuvi ro‘y beradi. Bu esa molekulyar bog‘lanishlarning va turli kimyoviy birikmalar kimyoviy tuzilishining buzilishiga olib keladi. Hujayraning kimyoviy tuzilishidagi buzilish esa undagi modda almashinuvining buzilishiga va natijada hujayraning halokatiga sabab bo‘ladi. To‘qima birlik massasi yutadigan energiya, ya`ni yutiladigan nurlanish dozasi ortishi bilan nurning zararlanish darajasi ham ortib boradi.

Yana shuni ta`kidlash lozimki, kam dozadagi nurlanish, garchi yomon genetik o‘zgarishlarga sabab bo‘lsa ham, ba`zi hollarda o‘simliklarning o‘sishiga va rivojalanishiga ham olib kelishi mumkin. Tirik hujayra – ba‘zi qismlari, hatto salgina buzilganda ham o‘zining normal faoliyatini davom ettira olmay qoladigan murakkab mexanizmdir. Intensivligi juda oz bo‘lgan nurlanishlar hujayraga jiddiy shikast yetkazishi va xavfli kasallik (nur kasalligi)ni keltirirb chiqarishi mumkin. 1-jadvalda tirik organanizmlarning radiatsiyaga chidamlilik darajalari keltirilgan.

Yana shuni ta`kidlash lozimki, kam dozadagi nurlanish, garchi yomon genetik o‘zgarishlarga sabab bo‘lsa ham, ba`zi hollarda o‘simliklarning o‘sishiga va rivojalanishiga ham olib kelishi mumkin. Tirik hujayra – ba‘zi qismlari, hatto salgina buzilganda ham o‘zining normal faoliyatini davom ettira olmay qoladigan murakkab mexanizmdir. Intensivligi juda oz bo‘lgan nurlanishlar hujayraga jiddiy shikast yetkazishi va xavfli kasallik (nur kasalligi)ni keltirirb chiqarishi mumkin. 1-jadvalda tirik organanizmlarning radiatsiyaga chidamlilik darajalari keltirilgan.