Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy

Dispers to’ldiruvchilar. Materialga maxsus elektrofizik
xususiyat berish uchun foydalaniladigan dispers to ’ldiruvchilarga
qora qurum, grafit, metallar kukuni, ipsimon uzun qirqilgan tola
va boshqalar kiritiladi. Magnit KM uchun ferritlar, segnetoelektrik
KM uchun segnetoelektriklar kukuni (masalan, bariy
titanati) kiritiladi. Hozirgi kunda ko’plab foydalanilayotgan yana
bir dispers to ’ldiruvchilar guruhiga dispers zarralar shaklidagi
polimerlar kiradi.
Kompozit tolalar
Keyingi yillarda tolalar tarkibiga anchagina miqdorda mineral
to ’ldiruvchilar kiritib modifikatsiyalash usuli tobora kengayib
bormoqda (60 % gacha).
Bunday to ’ldiruvchilar sifatida kalsiy karbonat, silikatlar
(asbest, kaolin, talk), oksidlar va yuqori dispersli metal kukunlari,
qurum, grafit va boshqalardan foydalaniladi.
Ma’lumki, ko’p mamlakatlarda polimerlami to ’ldirish usuli
bilan uncha katta bo’lmagan hajmda maxsus vazifalar uchun
tolalar chiqarishni yo’lga qo’yilgan. Masalan, termo va xemobarqaror,
yonmaydigan, elektr o ’tkazuvchan, magnit va boshqalar.
Bu usul yaqin yillarda kimyoviy tolani modifikatsiyalashni
asosiy usullaridan bo’lib qolishi mumkin. Tola hosil qiluvchi
barcha mavjud texnologik qurilmalar yordamida hozirgi kunda
polimerlami to’ldirish usuli orqali modifikatsiyalash mumkin.
Bunday usul bilan olingan tolani o ’zi kompozit material
hisoblanadi.
To’ldimvchi miqdori yuqori bo’lgan tolani olish uchun
to ’ldiruvchini polimer bilan to ’la aralashtiriladi, yoki to ’ldiruvchini
polimer lanishga qadar monomerga kiritilib, yuqori
to ’ldirilgan kompozit tayyorlanadi. To’ldirilgan polimerlardan
tola shakliga oddiy usullar bilan o ’tkaziladi. Kompozit tola
tayyorlashda asosan hoT yoki quruq shakl berish yoki erigan
polimerdan iplar olinadi.
Ho’1 shakllash usulida yuqori to’ldirilgan tola olish ikkita
texnologik jarayonni o ’z ichiga oladi: cho’zilishga tayyor eritma
tayyorlash va to ’ldirilgan eritmadan ip shakliga o ’tkazish.
Quruq shakllash bilan asosan elektr o ’tkazuvchan iplar
olinadi. Bu usulni mohiyati shundaki, polimer asosga (substrat)
ixtiyoriy klassik usul bilan (eritmaga botirish, shimdirish, purkash
va hokazolar bilan) sovuq yoki issiqda qotadigan elektr o ’tkazuvchan
laklarni, pastalarni, yuqori to’ldirilgan polimer eritmasini
qoplash bilan olinadi. Elektr o ’tkazuvchan qoplamani surtish
uchun maxsus surtalayotgan qatlam qalinligini boshqaradigan
fil’yerdan foydalaniladi. Parda hosil qiluvchi component sifatida
qurum, grafit, metal kukunlari bo’lgan termoplastik va termoreaktiv
smolalardan foydalaniladi (epoksidli, fenolformaldegidli,
organikali kremniy, poliuretanli va boshqalardan). Polimer
eritmasidan iplar olish uchun to ’ldiruvchini tayyor polimerga
bevosita polimerni tola yoki monomerga shakl berishdan oldin
polimerlanish davrida kiritiladi.
Shuningdek, qobiq yadro turidagi bikomponentli iplar olish
usullarini yoritgan qator ishlar ma’lum. Shunday usul bilan metal
to’ldirilgan iplar PAN, PA, PE va ularni sopolimerlari asosida
olingan. To’ldiruvchi sifatida yuqori dispersli titan, alyuminiy,
mis, kumush, oltin, rux va boshqa metal kukunlari qo’lla-niladi.