Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy unversiteti Jizzax filiali “Amaliy matematika”fakulteti “Tabiiy fanlar va iqtisodiyot” kafedrasi Biotexnologiya

Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy unversiteti Jizzax filiali “Amaliy matematika”fakulteti “Tabiiy fanlar va iqtisodiyot” kafedrasi Biotexnologiya(tarmoqlar bo’yicha) yo’nalishi 51 – 21 guruh talabasi Mahammatqulov Shaxzodning Mikrobiologiya va Virusologiya fanidan tayyorlagan taqdimoti.

Bajardi: Mahammatqulov Shaxzodning Qabul qildi: O’rolov Abdumannon Iskandarovich

 Poliomiyelit virusi.

Poliomielit (yunoncha pylos - kulrang va myolos - orqa miya) - umurtqa va poliovirusning kulrang moddasining shikastlanishi natijasida kelib chiqadigan o'tkir o'ta yuqumli Geyne-Medina kasalligi, chaqaloq orqa miya falaji, asosan asab tizimining patologiyasi bilan bog’liq.Ko'pincha asemptomatik yoki o'chirilgan shaklda paydo bo'ladi. Ba'zida poliovirus markaziy asab tizimiga kirib, motor neyronlarida ko'payadi, bu ularning o'limiga, qaytarilmas parezlarga yoki ular innervatsiya qiladigan mushaklarning falajiga olib keladi.

Falajsiz Poliomiyelit yuqori nafas yoʻllarining oʻtkir katari sifatida yani Oʻtkir respirator kasalliklar yoki meʼda-ichak faoliyatining buzilishi koʻrinishida kechadi. Bemor kasalxonada davolanadi. Falaj bilan kechadigan Poliomiyelitda zararlanganda qoʻl va oyoqning harakatlanishi buziladi, kasal qoʻl yoki oyoq sogʻlom oyoqqoʻlga qaraganda oʻsishdan orqada qoladi. Shu sababli kompleks davolashda massaj, davo fizkulturasi, oyoq va qoʻllar uchun maxsus ortopedik apparatlar, tana va boʻyinga korset ta-qish tavsiya etiladi. Keyinchalik sanatoriyalarda davolanish kerak. Falaj bilan kechadigan Poliomiyelit uzoq va toʻgʻri davolanganda oyoq va qoʻllarning izdan chiqqan funksiyalari tiklanishi mumkin.

Falajsiz Poliomiyelit yuqori nafas yoʻllarining oʻtkir katari sifatida yani Oʻtkir respirator kasalliklar yoki meʼda-ichak faoliyatining buzilishi koʻrinishida kechadi. Bemor kasalxonada davolanadi. Falaj bilan kechadigan Poliomiyelitda zararlanganda qoʻl va oyoqning harakatlanishi buziladi, kasal qoʻl yoki oyoq sogʻlom oyoqqoʻlga qaraganda oʻsishdan orqada qoladi. Shu sababli kompleks davolashda massaj, davo fizkulturasi, oyoq va qoʻllar uchun maxsus ortopedik apparatlar, tana va boʻyinga korset ta-qish tavsiya etiladi. Keyinchalik sanatoriyalarda davolanish kerak. Falaj bilan kechadigan Poliomiyelit uzoq va toʻgʻri davolanganda oyoq va qoʻllarning izdan chiqqan funksiyalari tiklanishi mumkin.

Poliomiyelitning oldini olish uchun suyuq holdagi va konfet shaklidagi tirik Poliomiyelit vaksinasi bilan emlanadi.

Poliomiyelitni yuqtirish yo'llari

Poliomiyelit virusini kasal odamdan yoki virus tashuvchidan yuqtirishingiz mumkin. Patogen atrof-muhitga bemorning najasi bilan kiradi, bu jarayon bir necha hafta davom etadi. Nazofarenkadan chiqqan mukusda virus ikki haftadan ko'p bo'lmagan muddat davomida aniqlanadi. Birinchi besh kun ichida bemor, ayniqsa, boshqalar uchun yuqumli hisoblanadi. Virus ikki yo'l bilan yuqadi: fekal-oral va havo orqali.

Virusning birlamchi ko'payishi ovqat hazm qilish traktida, ya'ni uning shilliq qavatida sodir bo'ladi. Bundan tashqari, virus nazofarenks shilliq qavatida ko'payadi. Bundan tashqari, qon oqimi bilan patogen tanaga tarqaladi. Agar u markaziy asab tizimi bilan to'siqni yengib chiqsa, unda kasallikning paralitik yoki meningeal shakli paydo bo'ladi.

Virusni sunʼiy koʻpaytirish usulining kashf etilishi, Poliomiyelitga qarshi vaksina yaratilishi va bolalarni yoppa-siga emlash amalga oshirilishi tufayli kasallik tez kamaydi. Kasallikni qoʻzgʻatuvchi viruslar suvda uzok, vaqt saqlanadi, qaynatilganda, kaliy permanganat va vodorod peroksid taʼsirida halok boʻladi. Kasallik bemor bilan yoki kasallik qoʻzgʻatuvchisini tashib yuruvchilar bilan muloqotda boʻlganda yuqadi. Virus havo-tomchi yoʻllari orqali (aksirganda, yoʻtalganda), shuningdek, ifloslangan sabzavot, meva, qaynatilmagan suv, sutni isteʼmol qilganda organizmga oʻtadi. Yoz va kuz oylarida Poliomiyelit koʻproq uchraydi. Kasallik oʻtkir boshlanadi: bemorning tempuraturasi 38—39° gacha koʻtariladi, yoʻtal, aksirish, tomoq ogʻrishi, qorinda ogʻriq paydo boʻlishi va ich ketishi kuzatiladi. Bu belgilar 4—5 kundan keyin oʻtib ketadi, bir haftadan soʻng tempuratura yana koʻtariladi va turli muskullar, ayniqsa, oyoq va qoʻllar falaji avj oladi.

Virusni sunʼiy koʻpaytirish usulining kashf etilishi, Poliomiyelitga qarshi vaksina yaratilishi va bolalarni yoppa-siga emlash amalga oshirilishi tufayli kasallik tez kamaydi. Kasallikni qoʻzgʻatuvchi viruslar suvda uzok, vaqt saqlanadi, qaynatilganda, kaliy permanganat va vodorod peroksid taʼsirida halok boʻladi. Kasallik bemor bilan yoki kasallik qoʻzgʻatuvchisini tashib yuruvchilar bilan muloqotda boʻlganda yuqadi. Virus havo-tomchi yoʻllari orqali (aksirganda, yoʻtalganda), shuningdek, ifloslangan sabzavot, meva, qaynatilmagan suv, sutni isteʼmol qilganda organizmga oʻtadi. Yoz va kuz oylarida Poliomiyelit koʻproq uchraydi. Kasallik oʻtkir boshlanadi: bemorning tempuraturasi 38—39° gacha koʻtariladi, yoʻtal, aksirish, tomoq ogʻrishi, qorinda ogʻriq paydo boʻlishi va ich ketishi kuzatiladi. Bu belgilar 4—5 kundan keyin oʻtib ketadi, bir haftadan soʻng tempuratura yana koʻtariladi va turli muskullar, ayniqsa, oyoq va qoʻllar falaji avj oladi.