Mirzo ulug’bek nomida samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti muhandislik kommunikasiyalari qurilishi fakulteti “bino va inshootlar kadastri” kafedrasi

Syomka qilinayotgan territoriyalarning relyeflari xarakteristikasi
Syomka masshtablari
1:500	1:1000	1:2000	1:5000
Relyeflar qirqimi balandligi, m
Tekislik, qiyalik burchagi 2 ga cha	0.5-1.0	0.5	0.5-1.0	0.5
Tepalik, qiyalik burchagi 4 ga cha	1.0-2.0	0.5	0.5;1.0;2.0	0.5
Past balandlik, qiyalik burchagi 6 ga cha	2.0-5.0	0.5-1.0	1.0-2.0	0.5
Tog’ va tog’ oldi	2.0-5.0	1.0	2.0	0.5

Maxalliy (zichlashtirish) geodezik tayanch shaxobchalari.
Yuqorida territoriyalarning 1:25000 va 1:10000 masshtabli topografik planini olish uchun tayanch shaxobcha barpo qilishda har 50-60 km² joyiga bitta davlat geodezik tayanch punkti to’g’ri kelishi lozim deyilgan edi. 1,2 va 3 klass davlat geodezik tayanch shaxobchalarini o’tkazishda punktlar shunday joylashadi: 1:5000 va undan yirik masshtabli topografik planlar olish uchun kerak bo’lgan geodezik tayanch shaxobchalari 4-klass davlat geodezik tayanch shaxobchalari va maxalliy geodezik tayanch shaxobchalari faqat yirik masshtabli topografik plan olish uchun emas, balki turli injenerlik-geodezik ishlarni bajarish uchun ham asos bo’lib xizmat qiladi. Masalan, shaxar, posyolka va sanoat korxonalari territoriyalarida quriladigan maxalliy geodezik tayanch shaxobchalaridan shaxar, posyolkalarni planlashtirishda hamda qurilish loyihalarini, shaxar yer osti kommunikasiyalari (vodoprovod, kanalizasiya, gazoprovod, telefon, elektrofikatsiya va issiqlik bilan ta’minlash) loyihalarini joyga ko’chirishda, sanoat korxonalari va uy-joy binolarining qurilishini tekshirishda, qizil chiziqlarni o’tkazishda, shuningdek, metropoliten, kanal, ko’prik va boshqalarning loyihalarini joyga ko’chirishda hamda bu inshootlarni qurishda foydalaniladi.
Maxalliy geodezik tayanch shaxobchalari ham planli va balandlik tayanch shaxobchalariga bo’linadi. Aniqligiga qarab, bu shaxobchalar 1 va 2 bosqich poligonometrik va analitik shaxobchalarga ajratiladi.
Maxalliy balandlik tayanch shaxobchalari geometrik nivelirlash metodida barpo qilinadigan texnik nivelirlash shaxobchalaridan iborat bo’ladi.
2-jadvalda shaxar, posyolka territoriyalari va sanoat qurilish maydonlarini planga olish uchun ularning katta-kichikligiga qarab o’tkaziladigan geodezik tayanch shaxobchalari haqida ma’lumotlar berilgan.
Davlat geodezik tayanch shaxobchalarini zichlashtirish maqsadida o’tkazilgan 4-klass triangulyatsiya iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofiq bo’lmasa, masalan, ko’p mablag’ sarflanadigan baland signallar qurishga to’g’ri kelsa yoki cho’l joylarda signallar qurish uchun material topilmasa, bu shaxobcha o’rniga 4-klass poligonemetrik shaxobcha triangulyatsiya va poligonometriya punktlari oralig’ida o’tkaziladi. Ular ayrim punkt, qator uchburchaklar yoki bir necha uchburchaklardan iborat bo’ladi. Ko’pincha 2 bazis oralig’ida o’tkaziladigan qator uchburchaklar qo’llaniladi.
Analitik shaxobchalar uchburchaklarning ichki burchaklari 30◦ dan kichik, 120◦ dan katta bo’lmasligi kerak. Uchburchak uchlari qilib asbob o’rnatilishi mumkin bo’lgan va bir-biridan ko’rinadigan nuqtalar tanlanadi.
2-jadval