Mirzo ulug’bek nomida samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti muhandislik kommunikasiyalari qurilishi fakulteti “bino va inshootlar kadastri” kafedrasi

Shahar qurilishidagi binolar turlari va topogeodezik loyihalash ishlari.

Shaxar binolari, ularning konstruktiv turlari, shakllari va qavatligiga qarab, quyidagicha klassifikasiya qilinadi:
-konstruksiya turi bo’yicha:

• 
  Toshli-g’ishtli;
  
• 
  Monolit (quyma), ko’chma temir beton-sirpanuvchi, ko’chma-blokli va shchitli qoliplar bilan qurilgan;
  
• 
  Katta qolipli, bloklardan qurilgan sanoat korxonalarida ishlab chiqarilgan;
  
• 
  Katta panelli, barcha panellar, jumladan, devor , ichki va tom qoplamalari (panellari) asosiy tayanch konstruksiyalari hisoblanadi;
  
• 
  Karkasli, asosiy tayanch elementlari - kolonnalar, rigellar va yopiq plitalar hisoblanadi.
  
• 
  Xajmi blokli, bunda barcha bino konstruksiyalari maxsus zavodlarda tayyorlanadi. (xonalar, sanuzellar va boshqalar).
  

-qavatliligi bo’yicha:

• 
  Kam qavatli (1-2 qavat);
  
• 
  O’rta qavatli (3-5 qavat);
  
• 
  Ko’p qavatli (6-12 qavat);
  
• 
  Yuqori qavatli (13-22 qavatli);
  
• 
  Baland qavatli (22 qavatdan ko’p).
  

-shakliga ko’ra :

• 
  Bir seksiyali ( bir podezdli);
  
• 
  Uzaytirilgan (cho’zilgan) 2 seksiyadan ortiq;
  
• 
  Murakkab shaklli – aylanma binolar, burilma tutash binolar, aralash seksiyali.
  

Qurilishdagi geodezik ishlarni kompleks o’lchash ishlari deb qarash mumkin, bunda qog’ozdagi geometrik qurilmalarni loyihaviy o’lchash , hisoblash va ularni joyga ko’chirishdan iborat bo’lib, bunda binolarning to’g’ri va aniq o’zaro joylashishini, qurilayotgan bino-inshootlarning geometrik o’lchamlari, shakli va ularni xuddi loyihadagiga o’xshashligini hamda aniqliklari – normativ xujjatlardagi qoidalarga mos kelishi ta’minlanishi kerak.
Bino-inshootlarni qurish, montaj qilish jarayonida geodezik ishlar quyidagi tartibda bajariladi:

1. 
   Qurilish maydoni tanlanadi, ma’lumotlar tanlanib, tahlil qilinadi va umumlashtiriladi;
   
2. 
   Qurilish jarayonini loyihalash: topo-geodezik qidiruv ishlari, geodezik ta’minlash bo’yicha boshqa qidiruv ishlari, qurilish jarayonidagi loyihani ta’minlash uchun qo’shimcha mavjud ma’lumotlarni to’plash;
   
3. 
   Qurilish konstruksiyalarini tayyorlash: bino-inshoot shaklini ta’minlovchi qoliplarning geometrik o’lchamlarini tekshirish, qurilish konstruksiyalarining geometrik o’lchamlarini statistik tekshiruvdan o’tkazish (vertikalligi, gorizontalligi va boshqa o’lchamlari);
   
4. 
   Qurilish davridagi tayyorgarlik: geodezik rejalashtirish (razbivka), tayanch shaxobchalarini yaratish, xududni muxandisona tayyorlash, inshootning bosh va asosiy o’qlarini joyga ko’chirish;
   
5. 
   Qurilish davridagi asosiy jarayon: inshootlarning xajmiy-loyihaviy va konstruktiv elementlari o’qlarni joyga ko’chirish, binoning yer osti va yer usti qismlarini qurish-montaj qilishda geometrik ta’minot, qurilish elementlarining ijroiy syomkasi va ularni xujjatlashtirish;
   
6. 
   Qurilishni tugallash: qurilish jarayonidagi bajarilgan geodezik ishlarning natijalari haqida texnik xisobotni tayyorlash va topshirish, ijroviy bosh planni tuzish, maxsus muxandislik plan, profil va qirqimlarni tuzish.