Mirzo ulug bek nomidagi

347

0. 
   Qanday bilish fanga dalillami etkazib beradigan alohida turdagi bilimni shakllantiradi?
   

A) Obyektiv B) Empirik V) Subyektiv

G) To‘g‘ri javob yo‘q

0. 
   Ilmiy tadqiqotning zaruriy sharti nima?
   

0. 
   Dalillami aniqlash
   
1. 
   Muammoni echish
   
2. 
   Ilmiy yangilik qilish
   
3. 
   To‘g‘ri javob yo‘q
   

0. 
   Nima yordamida empirik tadqiqotning vazifalari aniqlanadi va uning natijalari talqin qilinadi?
   

0. 
   Nazariya
   
0. 
   Gipoteza
   

0. 
   Dalil
   
1. 
   Muammo
   

0. 
   Qaysi nazariyaga muvofiq «dalil» - bu biluvchi subyektning haqiqiy deb tan olgan narsalaridir?
   
0. 
   Kogerent
   
1. 
   Metodologik
   

V) Empirik

G) To‘g‘ri javob yo‘q

348

12-MAVZU. ILMIY TADQIQOTGA AXBOROT VA AXBOROT


TEXNOLOGIYALARINING TA’SIRI I. Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Talabalar soni	Vaqti: 2 soat
Mashg‘ulot	Seminar: Axborot va axborotlashuvning falsafiy
shakli	asoslari
Seminar rejasi	1. Axborot,	bilim, ma’lumot	tushunchalarining
	tahlili.
	2. Informatika, informatizatsiya, axborot texnikasi.
	3. Informatsiya va informatsion vaziyat.
	4. Axborot texnikasi va axborotlashgan jamiyat
	konsepsiyasi.
Mashg ‘ulotning maqsadi:
Pedagogik vazifalar		0 ‘quv faoliyati natijalari

Axborot tushunchasining Axborot tushunchasining o‘rganilishi.
falsafiy tahlili.

Informatika va informati- Informatika va informatizatsiyaning zatsiyaning o‘zaro aloqa- o‘zaro aloqadorligi va farqini tushunish

dorligi va farqi. omillari.
Ijtimoiy va ilmiy infor- Ijtimoiy va ilmiy informatsiyalaming matsiyalaming o‘zaro alo- o‘zaro aloqasi va farqini anglash. qasi va farqi.

0. 
   'qitish usullari va texnika Ma’ruza, «aqliy hujum», T-sxema, munozara, muammoli vaziyatlar usuli.
   
1. 
   ‘qitish vositalariMa’ruzalar matni, tarqatma materiallar, slaydlar, proektor.
   
2. 
   'qitish shakllariJamoa, to‘g‘ridan-to‘g‘ri va guruhlarda ishlash.
   
3. 
   'qitish shart-sharoitiTexnik vositalar bilan ta’minlangan auditoriya.
   

Monitoring va baholash Og‘zaki nazorat, test nazorati, savol-javob, o‘z-o‘zini nazorat qilish, reyting tizimi asosida baholash.

349

		2. M a’ruzaning texnologik kartasi
Ish jarayon-					Faoliyatning mazmuni
lari vaqti				О ‘qituvchi						Talaba
I bosqich. 1.1. Mavzu nomini aytib, uning Tinglaydilar.
Kursga va doirasida dastlabki umumiy tasavvumi
mavzuga	beradi hamda uslubiy va tashkiliy
kirish.	tomonlari bilan tanishtiradi.									Tinglaydilar.
(20 daqiqa)	1.2.		Mavzuning			mohiyati			bilan
	tanishtiradi,			uning		boshqa		mavzular
	bilan		uzviyligi			haqida		qisqacha
	ma’lumot beradi.
	1.3.	Mavzu yakunida talabalar reyting 0 ‘UM ga qaray­
	nazorati mezonlari asosida baholanadi. dilar.
	1.4.	Fanni o'zlashtirishda foydalanish								0 ‘UM ga qaray­
	uchun zarur bo‘lgan adabiyotlar dilar.
	ro‘yxati bilan tanishtiradi.
	1.5.	Birinchi o‘quv mashg‘uloti mav-								Mavzu	nomini
	zusi bilan tanishtiradi va uning									yozib oladilar.
	maqsadi, o‘quv				faoliyati			natijalarini
	bayon qiladi.									Tushunchalami
	1.6.	Birinchi mavzu					yuzasidan		aqliy
	hujum qoidasi asosida dars o'tkazishni erkin fikr orqali
	taklif etadi. Doskaga «Axborot bildiradi.
	texnikasi»			deb		yozadi.		Talabalar
	tomonidan			aytilgan			fikrlami		yozib
	boradi va umumlashtiradi.							tayanch Tinglaydilar.
II bosqich.	2.1.		Mavzu		rejasi		va
Asosiy	tushunchalar bilan tanishtiradi.									Tinglaydilar.
bosqich.	2.2.	Mavzunini			reja		bo‘yicha		tahlil
(50 daqiqa) qiladi,			har	bir		rejani		nihoyasida Slaydga e’tibor
	umumlashtiradi. Jarayon kompyuter qaratadi, uni o‘zi-
	slaydlarini namoyish qilish bilan olib ga yozib oladi va
	boriladi									savollar beradi.
	2.3.	Har bir rejani mustahkamlash Savollarga
	uchun quyidagicha savollar beradi:									javob	beradilar,
	1. Informatsiya va bilimning informa- erkin bahs-mu-
	tivligi tahlili.									nozara	yurita-
	2. Axborotlashgan jamiyat nazariyasi.									dilar.
	3. Axborot inqilobi.

350

2.4. Tayanch iboralarga qaytiladi. Har bir tayanch Talabalar ishtirokida ular yana bir bor tushuncha va

takrorlanadi. iboralami mu­
hokama qiladi­
lar. Konspekt
qiladilar.

0. 
   bosqich. 3.1. T-sxema texnikasidan foydalanil­ Mustaqil Yakuniy gan holda juft-juft bo‘lib ishlash T-sxemani bosqich. uchun tinglovchilarga: «Informatsiya to‘ldiradilar.
   

(10 daqiqa) va informatsion vaziyat. Ilmiy Erkin fikrini ba­ informatsiyaning bilimni informativli- yon etadi.

gi darajasini oshirishdagi roli», degan savol yozilgan tarqatma materiallar tarqatadi. Ushbu texnika orqali mavzu bo‘yicha yakunlovchi xulosa qiladi

3.2. Talabalaming faoliyatiga baho Eshitadi.

qo'yiladi va rag'batlantiriladi.
3.3. Kelgusi mashg‘ulotga tayyor­ Eshitadi va garlik ko‘rish uchun topshiriqlar va 0 ‘UM ga qaray-foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati dilar. beriladi.
Axborot, bilim, ma’iumot tushunchalarining tahlili. So‘nggi yillarda «axborot», «invariantlik», «nomuayyanlik» kabi umumilmiy tushunchalar falsafiy tahlil predmetiga aylandi. Bilimning u yoki bu tarmoqlarida yuzaga kelgan va ilmiy bilishning mantiqiy-metodologik vositalari darajasiga ko‘tarilgan bu tushunchalar nafaqat obyektlar va jarayonlami ko‘rishning umumiy usullari, balki rivojlanayotgan bilimni tahlil qilish shakllari hamdir.

Eng umumiy ma’noda axborot narsa va hodisalar haqidagi har qanday ma’lumotni anglatadi, biroq hozirgacha axborotning umum qabul qilingan ta’rifi yo‘q.

Axborotning eng sodda klassik ta’rifi bu - ma’iumot berishdir. N.Viner fikricha, «Axborot - tashqi olamga ko‘nikish jarayonida undan olingan mazmunni ifodalashdir»1. Bu erda axborot tashqi olamni aks ettirish (gnoseologik jihat) va adaptatsiya (unga qo‘nikish) deb ifodalanadi. L.Popov «Axborot kommunikatsiya va aloqa jaryonidagi

1Винер H. Кибернетика и общество. -М.: Наука, 1991. -С.620.

351

noaniqlikning bartaraf qilinishi»1, deb hisoblaydi. Bu ta’rifda asosan axborotning falsafiy-psixologik (kommunikatsiya, aloqa) tomoniga e’tibor qaratiladi.

R.Eshbi «Axborot - strukturalaming me’yori, yangilik, original-lik»2, S.Mol esa, «Axborot - tanlash ehtimolligi»,3 deb ta’rif beradi. L.G.Svitich «Axborot tushunchasi ko‘p ma’noga ega, lekin umumiy falsafiy, metolingvistik ma’noda potensial, keng yoritilgan real mohiyatlaming majmui»4 deb tushunadi.