Мирзо улуғбек номидаги

Европа таълим системаси ва илм-фан ютуқларини ўрганишнинг бугунги зарурияти.

Уйғониш маданияти Ғарбда илм-фанни тараққий эттириш билан бирга таълим тизимининг шаклланишида ҳам туб бурилиш ясаб, бугунги давр замонавий ғарбча таълим беришнинг фундаментал асоси бўлиб келмоқда. Жумладан, таълим жараёни Ғарбий ва Шарқий олий таълим тизимлари ўртасида ҳам фарқ қилади. Aмерика ёки Европа таълимининг асосий вазифаси талабага мустақил равишда қандай қилиб билим олишни ўргатишдир. Ўқитувчи билимлар оламида ўқитувчи сифатида ишлайди, ўқувчиларга раҳбарлик қилади ва ёрдам беради. Ҳар бир талаба ўқув жараёни учун ўзи жавобгардир. Бунга жавобан, Шарқ таълими императив ўқитиш услубига асосланган. Талабалар ўзларининг кўпгина билимларини тўғридан-тўғри ўқитувчидан олишади, асосан кузатувчи бўлиб қолишади.

Таълим ёндашуви ҳақида гап кетганда ҳам фарқлар яққол сезилади. Хитой ёки рус талабасининг асосий вазифаси ўқув материалларини ўрганиш ва кейин имтиҳон орқали олинган билимларни намойиш этишдир. Бундай ёндашув кўпинча курсни тугатгандан сўнг қисқа вақт ичида унутиб юборилган юзаки билимларга олиб келади. Aслида, талабалар учун устуворлик бу фундаментал билим ва кўникмаларни чуқур ўрганиш емас, балки диплом олишдир.
Ғарбий таълим тизими эса аксинча, талабанинг янги маълумот қидириш, савол туғдириш ва ғояларни шакллантиришга қаратилган. Ҳатто хатолар ҳам муаммони яхшироқ тушунишга имкон беради. Талабалар ва ўқитувчилар ўртасидаги мотивация ва муносабатларда талабалар рақамлар ва фактларни танлаб олишдан кўра, мавзунинг моҳиятини ўрганишга қизиқиши муҳимроқдир. Ғарб мамлакатларининг таълим муҳитида ўқитувчи-талаба муносабатларининг демократик услуби рағбатлантирилади. Мақсад шундаки, талабалар ўқитувчи билан бахс ва мунозараларга осонгина киришишлари ва шу орқали бундай алоқа жараёнида янги билимларга эга бўлишлари керак.
Шарқий таълим тизими асосан авторитар ўқитувчи-талаба муносабатлари асосида қурилган. Профессорнинг фикри инкор этилмайди ва аксарият ҳолларда мунозаралар шунчаки ўтказилади. Баҳолаш ва тарғиботга келсак, асосий эътибор хатоларга қаратилган. Хатоларга нисбатан танқидий муносабат одамни янада кўпроқ ўқишга ундайди, деб ишонилади. Шу боисдан ҳам халқаро талабалар орасида AҚШ, Aвстралия, Буюк Британия, Канада ва Янги Зеландия каби давлатларнинг мукаммал таълим тизими шакллантирилган энг машҳур университетларида ўқиш тобора авж олиб бормоқда. Шу боисдан бугунги кунда кўплаб ривожланаётган давлатлар Европа таълим тизимининг энг илғор ўқитиш услуби ва тажрибаларини катта қизиқиш билан ўрганмоқдалар. Бу борада айниқса, Ғарб олий таълим тизимида ижтимоий гуманитар фанларни ўқитишнинг педогогик ҳамда методологик асосларини ўрганиш амалий аҳамият касб этади.