Мирзо Улу/бек номидаги Ўзбекистон миллий университети

Ўтказувчанлик коэффициенти

Ўтказувчанлик деганда тоғ жинсини ўзидан газ ва сувдан бошқа суюқликларни босимлар фарқи бўлган шароитда ўтказиши тушунилади. Назарий жиҳатдан ўтказувчанлик коэффициенти фақат тоғ жинсларининг ўлчамларига боғлиқ бўлиб, суюқликни ҳусусиятига боғлиқ бўлмайди.

Бу уни фильтрация коэффициентидан аниқ фарқини кўрсатади.
Фильтрация коэффициенти ўтказувчанлик коэффициенти билан қуйидаги нисбийлик билан боғлиқ бўлади
K _қ K_ў
 
бу ерда: -сувнинг ҳажмий зичлиги;
-ёпишқоқликнинг динамик коэффициенти.

5. 
   Фильтрация турлари тўғрисида умумий тушунчалар
   

Бир турдаги ер ости сувларининг харакати. Агар оқим йўналиши бўйлаб фильтрация ўлчамлари ўзгармаса бундай харакатни бир турдаги харакат деймиз, акс холда эса бир турда бўлмаган харакат дейилади.
Барқарор фильтрация. Агар вақт ўтиши билан ер ости сув қатламларида фильтрация ўлчамларининг миқдори ўзгармаса бундай харакатни барқарор фильтрация дейилади.
Тўғрисини айтганда табиатда барқарор- бир хил фильтрация жараёни кузатилиши амри маҳол. Чунки ер ости сувлари динамик муҳит бўлиб, улар бошқа ташқи омиллар таъсирида ўзгариб туради. Бу хол ер ости сув оқимининг босим градиенти, тезлиги ва сарфини ўзгаришига олиб келади. Бу ўзгаришларга ҳар хил вақтда ёғадиган ёғин сочинлар, сунъий омиллар (ер ости сувларини кенг кўламда эксплуатация қилиш), сув қатламларининг тўйиниш манбъаларидаги ер ости сувларига таъсир қилувчи омилларнинг вақт ўтиши билан ўзгариб туриши ва бошқалар сабабчи бўлади.
Гидрогеологик ҳисоб китобларни енгиллаштириш учун, тадқиқот олиб борилаётган худуд шароитлари тақозо қилганда, маълум қисқа вақт учун ер ости сувларининг ҳаракатини шартли равишда барқарор деб қаралиб уни миқдорий баҳолаш амалга оширилади.
Гидродинамика қисмига тегишли бўлган ер ости сувларини ҳар хил шароитларда сарфини аниқлаш, гидродинамик хариталар тузиш, фильтрация ўлчамларини аниқлаш амалий машғулот дарсларида кўрилади, тажриба - фильтрация ишлари ва қатламларни фильтрация коэффициентини аниқлаш эса гидрогеологик тадқиқотлар услуби қисмида ўтилади.


АДАБИЁТЛАР

1. 
   В.А. Кирюхин, А.М. Коротков, А.Н. Павлов «Обҳая гидрогеология» Ленинград «Недра» 1988
   
2. 
   Д.М. Кац « Гидрогеология» М. 1969
   
3. 
   П.П. Климентов, В.М. Кононов « Методика гидрогеологических исследований» М. Вўсшая школа 1989