Мирсоатова Сайёра Турғуновна Ўзбекистонда тош даври маданиятлари муаммолари

Муаммонинг ўрганилиш даражаси. Ўзбекистонда тош даврини илмий ўрганиш ишлари 1938-йили ўрта палеолит даврига оид машҳур Тешиктош ғорининг очилиши билан бошланган². Кейинчалик, юртимизда тош даври тарихи бўйича археологик тадқиқотлар олиб борилиб: Селунгур, Кўлбулоқ, Обираҳмат, Қўтирбулоқ, Учтут устахонаси, Самарқанд макони; Марказий Фарғона, Қизилқум, Ўрта Зарафшон воҳасида Сазағон, Устюрт мезолит, неолит даври маданиятлари ўрганилган. Натижада, тош даври тарихига оид ўнлаб монографиялар, ҳамда юзлаб илмий мақолалар чоп этилди³. Аммо, ушбу тадқиқот натижалари фақатгина археолог мутахассислар учунгина ёзилган бўлиб, айрим мақолаларни ҳисобга олмаганда, ўзбек тилида илмий ишлар, оммабоп асарлар ва тош даври археологиясининг умумлашган тарихи ёзилмаган. Шунинг оқибатида, Ўзбекистонда ибтидоий давр тарихи билан кенг изланиш борасида, нафақат халқ оммаси, ҳатто тарихчилар ўртасида ҳам узилиш юзага келган. Ибтидоий археологик терминларининг ўзбек тилидаги изоҳли луғатлари ҳам тўлиқ ишлаб чиқилмаган.
Тадқиқотнинг даврий чегараси. Ўзбекистон худудидаги тош даври маданиятининг палеолит, мезолит ва неолит даврларини ўз ичига олади.
Диссертация ишининг илмий тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқлиги. Диссертация Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси ва техника қўмитасининг ФА-Ф8-026 рақамли давлат грантининг 8-сонли контракти билан “Ўзбекистон антропогенезининг илк босқичлари” мавзусидаги тадқиқотлари асосида бажарилган. Ушбу тадқиқот Фарғона давлат университети тарих факультетида “Ўзбекистон ҳудудида тош даври маданиятлари тараққиётини замонавий талаблар асосида ўрганиш ва уни талабалар орасида кенг тарғиб қилиш”га бағишланган ўқув илмий лойиҳаси билан ҳам чамбарчас боғлиқдир.
Тадқиқотнинг мақсади. Ўзбекистон ҳудудида ибтидоий давр маданияти, хусусан тош даври ёдгорликлари, тадқиқоти ва муаммоларни таҳлил этиш, улар ечимида жаҳондаги илғор услублар, назария ва янгича ёндошувларни қўллаш, шу асосда тош даври тарихи, жамоалар моддий маданиятини таҳлил этишдан иборатдир.