Mirsaid Aripov, Nurillo Otaxanov


Konstanta Axborot tipi



Download 9,81 Mb.
bet30/209
Sana16.01.2022
Hajmi9,81 Mb.
#371485
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   209
Bog'liq
DELPHI dasturlash titli 2018

Konstanta

Axborot tipi

Nishon

mtWarning

Diqqat



mtError

Hato



mtInformation

Axborot



mtConfirmation

Tasdiq



MessageDlg funksiyasining konstantalari 3.9-jadval

Konstanta

Tugma

Konstanta

Tugma

mbYes

Yes

mb Abort

Abort

mbNo

No

mbRetry

Retry

mbOK

OK

mbIgnore

Ignore

mbCancel

Cancel

mbAll

All

mbHelp

Help







Yuqoridagi konstantalardan tashqari, mbokcancel, mbYesNoCancel va mbAbortRetryIgnore kabi konstantalardan ham foydalanish mumkin.

Ma`lumotlarni ilova interfeysiga chiqarish uchun muhim vosita-lardan biri – Standard qurollar palitrasidagi Label (tamg’a) komponentasi hisoblanadi. Oynada ko`rsatiladigan ma`lumot Caption xususiyati bilan aniqlanadi. Uning xususiyatini ilova interfeysini ishlab chiqish jarayonida yoki dastur tarkibida o`zgartirish mumkin. Ikkinchi holda Caption xususiyatiga yangi qiymat berish lozim bo’ladi.

3.9-rasmda burchakni gradusdan radianga o`tkazish dialog oynasi berilgan. Unga ikkita Label, bittadan Edit va Button komponentalari joylangan. Label1 komponentasi eslatma tarzidagi ma`lumotni, Label2 – eda dastur natijasini ekranga chiqaradi.



Caption xususiyati belgili bo’lib, sonli ma`lumotlarni chiqarishdan avval bu sonlarni satrli tipga o`tkazish yalab qilinadi. Masalan:

Label2.Caption: FloatToStr(kg)' kg';.



3.9-rasm. Label2 maydoni dastur natijasi uchun mo`ljalangan.


4-BOB. DELPHI DA BOSHQARISH BUYRUQLARI

4.1. Mantiqiy ifodalar

Mantiqiy ifodalar (shartlar) odatda javobi Ha (True -rost) yoki Yo`q (False -yolg’on) tarzida bo`lgan savollar tarzida qo`yiladi. Masalan:



  • 12 soni 5 ga bo`linadimi?

  • Javob to`g’rimi?

  • Xarid narxi 5000 so`mdan ko`pmi?

Eng sodda shart ikki operanda va munosabat belgisidan iborat bo`ladi. Umumiy holda shartlar quyidagicha yoziladi:

On1 operator On2

Bu yerda On1 va Op2 — shartning ikki operandasi bo`lib, ular o`rnida o`zgaruvchi, konstanta, funksiya va ifodalar kelishi mumkin, Operator — taqqoslash operatori. Delphi tilida oltita taqqoslash operatori mavjud:

>, <, =, <>, ≤, >=, <=.

Shartlarda ishtirok etgan operandalar bir hil tipda bo`lishi lozim. Agar operandalarning biri boshqa tipga mansub bo`lsa, ularni bir hil tipga keltirish zarur. Masalan, Key o`zgaruvchisi integer deb e`lon qilingan bo`lsa, Key  Chr(13) ko`rinishdagi shart sintaktik jihatdan noto`g’ri, chunki, Chr funksiyasining qiymati char tipida bo`ladi.

Dastur matnini translyatsiya qilishda noto`g’ri yozilgan shartlar uchrab qolsa, bu haqda

incompatible types (o`zaro mos bo`lmagan tiplar)

tarzidagi axborot ekranga chiqariladi.

Sodda shartlardan foydalanib, And – (VA), Or- (YOKI) hamda Not – (INKOR) mantiqiy amallari yordamida murakkab shartlarni hosil qilish mumkin. Murakkab shartlar umumiy holda quyidagicha yoziladi :

SHart1 operator SHart2

Bu yerda SHart1 va SHart2 – sodda shartlar, operator - esa and yoki or lardan biri bo`lishi mumkin. Masalan:

(ch > '0') and (ch < '9')

(day  7) or (day = 6)

Not (D>=0)

Murakkab shartlarning qiymatlari 3.2-jadvalda keltirilgan.

Mantiqiy amallarning qiymatlari 4.2-jadval



A

V

A and V

A or V

not A

False

False

False

False

True

False

True

False

True

True

True

False

False

True

False

True

True

True

True

False

Murakkab shartlarni yozishda mantiqiy operatorlarning saviyasi taqqoslash operatorlariga qaraganda yuqori ekanligini nazarda tutish lozim. Shuning uchun sodda shartlarni qavslarda yozish talab qilinadi. Masalan, xarid uchun chegirmalar quyidagicha bo`lsin: "Xarid narxi 10000 so`mdan ko`p va xarid kuni – yakshanba bo`lsa 10% li chegirma beriladi". Agar xafta kuni butun tipdagi Day o`zgaruvchisi bo`lib, uning 0 ga teng bo`lishi yakshanbani anglatsa, chegirma shartini quyidagicha yozish mumkin:

(Summa > 100) and (Day  0)

4.2. Tarmoqlanish ( if ) buyrug’i

Ko`plab masalalarni yechish jarayonida qandaydir shartlar asosida mumkin bo`lgan ikki yoki undan ortiq bo`lgan variantlardan birini tanlashga to`g’ri keladi. Masalan:



  • Pulim etadimi? U holda sotib olaman, aks holda yo`q;

  • Diskriminant noldan katta yoki tengmi? U holda kvadrat tenglama yechimga ega, aks holda yo`q.

Bunday xollarni dasturlash uchun If tarmoqlanish buyrug’idan foydalanish mumkin.

If buyrug’i mumkin bo`lgan ikki qadamdan birini tanlashga imkon beradi va tanlov shartning qiymatiga ko’ra amalga oshiriladi. Buyruq umumiy ko`rinishda quyidagicha yoziladi:

if shart then

begin

1-buyruqlar ketma-ketligi;

end

else

begin

2-buyruqlar ketma-ketligi;

end;

If buyrug’i quyidagicha bajariladi:

1. Shartning qiymati (True yoki False) aniqlanadi;

2

3.2-rasm. Tarmoqlanish buyrug’i blok-sxemasi


. Agar shart rost (True) bo`lsa, u holda then so`zidan keyin begin va end o`rtasida ko`rsatilgan 1-buyruqlar ketma-ketligi bajariladi. Aks holda, ya`ni shart yolg’on (False) bo`lsa, u holda else so`zidan keyin begin va end o`rtasida yozilgan 2-buyruqlar ketma-ketligi bajariladi. Bu xolat 4.2-rasmda tasvirlangan.

Agar if buyrug’ida 1 yoki 2-buyruqlar ketma-ketligi faqat bitta buyruq bo`lsa, u holda begin va end larni tushirib qoldirish mumkin. Ma`lumki, kvadrat tenglama yechimining mavjudligi diskriminant qiymatiga bog’liq. Buni e`tiborga olgan xolda, kvadrat tenglama yechimini topish buyruqlarini quyidagicha yozish mumkin:



if D<0 then

showmessage(‘yechim mavjud emas’

else

showmessage(‘tenglama yechimga ega’);

Agar biror amalning faqat shart rost bo`lgan holdagina bajarilishi talab qilinsa, u holda tarmoqlanish buyrug’i quyidagicha yoziladi:



if shart then

begin

{ shart faqat rost bo`lgandagina bajariladigan buyruqlar}

end ;

Masalan


if n  m then c : c 1;

buyrug’i faqat n m bo`lgandagina c ning qiymatini birga oshiradi.



If buyrug’ini amalda qo`llanish o’quvchilatga yaxshi tanish bo’lgan kvadrat tenglama yechimlarini topish misolida bayon qilinadi.

Ma`lumki, kvadrat tenglama a, b, c koeffitsientlari orqali beriladi. Uning yechimlarini topish uchun dastlab diskriminant formula bilan topiladi. Agar u noldan katta yoki teng bo`lsa, tenglama yechimga ega bo`ladi va bu yechimlar





4.4-rasm. Kvadrat tenglama dasturining dialog oynasi
formulalar bilan aniqlanadi. Agar diskriminant noldan kichik bo`lsa yechimlar mavjud emas.

Ilova formasiga koeffitsientlarni kiritish uchun 3 ta kiritish maydoni, izoh va yechimlar uchun to`rtta chiqarish maydonlari hamda bitta buyruqli tugma qo`yiladi. Bu komponentalarning qiymatlari 4.3-jadvalda beriladi.



Eslatma: Bu yerda va bundan buyon formalarni tavsiflashda komponentalarning o`zgaradigan hususiyat qiymatlari keltiriladi halos. Komponetalarning qolgan hususiyatlari o`zgarmaydi.

Kvadrat tenglama dasturining komponentlari 4.3-jadval

komponenta

Mazmuni

Caption qiymati

Edit1

a koeffitsient uchun




Edit2

b koeffitsient uchun




Edit3

c koeffitsient uchun




Label1

a ni kiritish uchun

A ni kiriting

Label2

b ni kiritish uchun

B ni kiriting

Label3

c ni kiritish uchun

C ni kiriting

Label4

Yechimni ekranga chiqarish uchun

Yechimlar

Button1

Xisoblashni boshlash uchun

yechimlarni xisoblash

Dastur yechimlarni xisoblash tugmasi bosilishi bilan xisoblashni boshlaydi. Bunda onclick xodisasi ro`y beradi. Uni TForm1.Button1Click protsedurasi yordamida qayta ishlanadi.

4.1-listing. Kvadrat tenglama yechimlarini xisoblash

unit kw_teng;

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

var a1, b1, c1, d, x1, x2:real;

begin

a1 : strtofloat(edit1.Text);

b1 : strtofloat(edit2.Text);

c1 : strtofloat(edit3.Text);

d : b1*b1-4*a1*c1;

if d > 0 then

begin

x1 : (-b1  sqrt(d))  (2*a1);

x2 : (-b1 - sqrt(d))  (2*a1);

label4.caption:'x1'floattostr(x1)#13'x2'floattostr(x2);

end

else

label4.caption : 'Tenglama yechimlarga ega emas';

end;

end.

Download 9,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish