Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

11.Tема. Xalıq hám aymaqlardı terrorshılıq háreketlerden qorǵaw.
Reje:

1. Terrorizm hám onıń áhmiyeti.

2. Terrorshılıq háreketlerin ámelge asırıw usılları hám quralları.
3. Terrorizmge qarsı gúres.
Xalıqtıń terrorizm menen baylanıslı ekstremal hám ayrıqsha jaǵdaylarda háreketi.
Terrorizm zorlıq degen mánisin ańlatadı. Ózbekstan Respublikasınıń 2000 jıl 15-dekabrde qabıl etilgen terorizmge qarsı gúres haqqındaǵı nızamlarda terrorizm túsinigine tómendegishe tárip berilgen:
Terrorizm – ideologiyalıq hám basqa maqsetlerge erısıw ushın shaqstıńómiri, den sawlıǵına qáwip tuwdırıwshı, mal-múlk hám basqa materiyalıq obektlerdiń joq etilıw qáwipin keltirip shıǵarıwshı hámde mámleketti, xalıq aralıq shólkemdi, yaki yuridik shaxstı qanday da bir háreketler payda etiwıne yaki payda etıwden tiyılıwına májbúr etıwı, xalıq aralıq múnásibetlerin quramalastırıwǵa, mámlekettiń suverenitetin, aymaq pútinligin buzıwına, qáwipsizligine zıyan jetkizıwıne , kurallı urıslar shıǵıwın gózlep jánjeller shıǵarıwǵa, xalıqtı qorqıtıwǵa, sottsial-siyasiy protsessti ózgertıuge qaratılǵan..
Terrorizm túrleri:
Milliy. Diniy. Siyasiy.Dástúriy (bombali )
Telefon. Yadrolıq. Ximiyalıq .Biologiyalıq. Kiberterrorizm komp.
Terrorshılıq háreketlerin ámelge asırıw ushın paydalanılatuǵın qurallar:
- suwıq qurallar
- oq atar qurallar
- jarılıwshı zatlar
- záhárlewshızatlar
- biologikagentler
- radioaktivzatlar
- yadrozaryadları
- elektromagnitimpulsitarqatıwshılar.
Terrorizmniń maqsetleri:
- Mámleket siyasat hámme máleket qurılısın zorlıq jolı menen ózgertıw.
- Mámlekettiń jınayatshilıqqa qarsı gúres unısların turaqlastırmaw hám buzıw.
Sotsialliq ham ekonomikalıq máselelerdi sheshiw, dúnya jámiyetshiligine integratsiya etilıw qudretine iye bolǵan demokratik siyasiy dizimin jaratıw hám bekkemlew boyınsha qabıl etilgen qararların turaqlastırmaw hám buzıw;
- Shaxsqa jámiyetke, mámleketke siyasıy , ekonomikalıq hám ruwxıy zıyan keltirıw.
Terrorizmniń kólemleri:
- shaxsqa qaratılǵan jınayatlar;
- gruppalıq jınayatlar
- adamlardıń kóplep qırılıwı;
- mámleket boylap terrorshılıq háreketlerin ámelge asırıw:
- dúnya kólemine qarsı qaratılǵan iri kólemli háreketler.
Uzbekstan Respublikasınıń «Terrorizmge qarsı gúres tuwrısındaǵı» nızamına muwapıq respublikamızda terrorizmge qarsı gúres nızamlıq, shaxs huquqları erkinlikleri hám nızamlı mápleriniń ústinligi, terrorizmnmń aldın alıw sharaları ústinligi, jazanıń berilıw shártligi terrorizmge qarsı gúres ashıq hám ashıq bolmaǵan sharaları uyǵúnlıǵı tartılatuǵın kúshler hám qurallar tárepinen terrorshılıqqa qarsı ótkeriletuǵın basshılıq qılıwǵa jáne basshılıq tárepleri tiykarında alıp barıladı. Terrorizmge qarsı gúreste Ózbekstan Respublikası Milliy qáwipsizligi xızmeti ishki isler wázirligi, Mámleketlik bajıxana shólkemi,
Terrorshılıq háreketleri menen baylanıslı jaǵdaylarǵa túsip qalǵanda qanday háreket etıw kerek.
- Heshte qolaysız jaǵdayǵa berilmeń.
- Hámme qatarlı bolıwǵa háreketetiń. Kózge taslanatuǵın kiyimlerden sırtta bolıp, boyınız bálent bolsa eńkeyiń keskin háreketler etpeń .
- Átirapıńızdaǵılardı tınıshlandırıwǵa háreket etiń, bunda hár qanday usıldan, hátteki mush kóterıwdende paydalanıwıńız múmkin.
- ilajı borınsha janǵın waqtında ómir ushın qáwipli bolǵan jasalma taladan tayarlanǵan kiyimlerden tezde qutılıń.
- azat bolı’ıwızǵa bolǵan úmitti joǵaltpań.
Telefon arqalı zulım qılǵanda:
- ilajı barınsha «sáwbet» tijazıpalıwǵa háreketetiń;
- jazıp alıw jolǵa qoyılǵan bolsa, sáwbetti eslep qalıw lazım;
- qońıraw etıwshi menen uzaq baylanısta bolıwǵa háreketetiń, onıń jası, milleti, jınısın anıqlawǵa háreket etiń, dawısına, sóylew intanattsiyasına itibar beriń.
Qońıraw tuwrısında tiyisli orınlar (MXX, ishki isler bólimi) ne xabar beriń, zárúr bolsa adamlardı evakuatsiya etiliwın ornatıń.
Jarılıwshı qurılma iske túskende:
- bolǵan waqiya haqqında tiyisli orınlarǵa xabar beriń.
- imkanı barınsha júzege kelgen jaǵdayǵa baha berıwge háreket etiń: partlaw jeri, jaraqatlanǵanlar sanı, janǵın shıqqan – shıqpaǵanlıǵı. h.t.b
- waqıya jayına biyganalar hám qızıǵıwshıla jaqınlawının aldın alıń:
-Jaraqatlanǵanlarǵa birinshi tábiyiy járdem kórsetıwge háreket etiń.
Gumanlı buyım tawıp alǵanda:
- tezlik penen tabılǵan gumanlı buyım tuwrısında xabar beriń.
- Adamlardıń gumanlı buyımǵa jaqınlasıwlarına, radio baylanıs, uyalı telefon hám radio partlatqıshtıń islep ketıwıne sebepshi bolıuına jol qoymań.
- huqıqtı qorǵawshı orgonları wákilleri jetip keliwın kútiń.