Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

I.túr - nizamli - bul barada túrli nizamlarǵa hám ólshemler hújjetlerge muwapiq ráwishte alip barilatuǵın isler, imaratlardiń rejesin dúzıwden tartip, imaratti qurip pitirıwde Qurilis ólshemleri hám qaǵıydalarına ámel qilıwdır, olardan paydalanıw dáwirindegi qaǵıyda hám tártibke ámel qilıw rejeleri bolip tabiladi. ( Órt hám partlaw itimali bar bolǵan shólkemler).
II. túr - shólkemli – bul barada xalıq hám aymaqlardi, shólkemlerdi xabarlandırıw isler rejesi, qalaberse ayrıqsha jaǵday júz bergende olardi joq etıw boyinsha rejeler bolip tabiladi.
III. túr- injenerlik – texnik – is rejeleri – islep shıǵarıw protsesslerinde órt partlawlar bolıw itimali bar shólkemlerde qáwipli texnologiyalar ornina basqa qáwıp tuwdirmaytuǵın texnologiyalardi islep shiǵarıwǵa sheshim tabıw bolip esaplanadi. “Puqara qorǵanıwı haqqindaǵı” nizamniń 11 hám 12 –statyalarinda bul túrdegi obektlerde islewshı jumisshilardi, olar jaylasqan aymaqqa jaqin jasawshı xalıq qorǵanıwı huqiqiy tárepten kepillik berilgen. Hár qanday júzege kelgen ayrıqsha jaǵdaylar, yaǵnıy partlaw hám órt sebebli ziyan kórgen kárxana hám shólkemlerdi dáslepki jumis iskerligi izine salip jiberıw shara- ilajlarin kórıw bolip tabiladi.
Joqarida kórsetilgen avariyalar shárayatinda xalıqtińháreketi hám miynet iskerligi a) xabar berıw, b) qutqarıw, v) járdem.
Transporttiń qálegen túrli insan salamatlıǵı hám ómiri ushin qáwip tuwdıradi. Texnikalıq rawajlanıw bir waqittińózinde háreketlenıw qolaylıǵı hám tezligi menen birge úlken dárejedegi qáwip qáterdi hám júzege keltirdı. Transport avariyasiniń túrinen kelip shiǵıp kóplep jaraqat qoyıw insan ómiri ushin úlken qáwip tuwdiratuǵın ziyan kórıwler itimali bar.
Temir jol transportinda avariyalar. Temir jol transportindaǵı avariyalar tiykarinan jollar hárekettegi tártip signalizatsiya nasazlıǵı dispetcherlar qátesi mashinistlerdiń itibarsizlıǵı sebeb boladi. Hárekettegi tártiptiń relslardan shiǵıp ketıwı toqnasıwlar pereezlardaǵı tosiqlar barip urılıw vagonlardıńózinde órt hám partlawlardiń kelip shiǵıwı kóbirek júz berdi. Soǵan qaramay poezdda júrıw samalёtta ushıwdan shama menen úsh márte, avtomobilda júrıwden 10 márte qáwipsiz bolip tabiladi. Tiykarǵı profilaktika qaǵıydalari qáwipsizlik tárepten alip qaraǵanda poezdagi eń jaqsi orinlar- oraylıqorinlar, avariya jıǵıw orini – aynasi bar bolǵan yaki shiǵıw esigine jaylasqan kupeler, tómengi orinlar bolip tabiladi. Vagonǵa shiǵıwıńız benen, avariya shiǵıw orinlari hám ot óshirıwshiler qayerde jaylasqanliǵın bilip aliń. Tómendegi qaǵıydalarǵa ámel qiliń;
- poezd hárekette bolǵan waqitta sirtqı esiklerdi ashpań, tekshelerde turmańhám aynadan basińızdı shıǵarmań;
- júklerińızdi joqaridaǵı júk jaylastirilatuǵın orinlarǵa jaqsilap jaylastirıń ;
-zárúret bolmasa stop –krandi iske túsirmeń;
- hátte órt shiqqan jáǵdaydada kóbirek ústinde, tunneled hám evakuatsiya ótkizıw qiyinlasip ketetuǵın basqa orinlarda poezddı toqtatıw múmkin emesligin este tutıń;
- tek belgilengen jerlerde temeki shegıń; - ózińiz benen janiwshi, ximiylıq hám partlaw qáwipi bar zatlardi almań; - vagonniń elektr tarmaǵına úy ruzgeri ásbaplarin jalǵamań; - janip atırǵan rezina iyisin sezseńiz yaki tútin payda bolsa, tezde vagon gúzetıwshisine xabar beriń.