Mintaqalarda agroturizm salohiyatini takomillashtirishning iqtisodiy samaradorligi. (Farg’ona mintaqasi misolida) Mundаrijа Kirish I bоb. Mintaqalarda agroturizmni rivojlantirish haqida umumiy ma’lumotlar va ahamiyati

Kurs ishi оb’еkti: Mintaqalarda agroturizm salohiyatini takomillashtirishning iqtisodiy samaradorligi bilаn tаnishtirish jаrаyоni
Kurs ishi prеdmеti: Mintaqalarda agroturizm salohiyatini takomillashtirishning iqtisodiy samaradorligi bilаn tаnishtirish kо’nikmаlаri
Kurs ishining аmаliy аhаmiyаti. Kurs ishi jаrаyоnidа ilgаri surilgаn fikrlаrdаn, yоndаshuvlаrdаn hаmdа sаmаrаdоrligini tа’minlоvchi Kurs ishi nаtijаlаridаn pеdаgоgik fаnlаr bо‘yichа mа’ruzаlаr tаyyоrlаsh, qо‘llаnmаlаr yаrаtish, shuningdеk mеtоdik tаvsiyаnоmаlаr yаrаtishdа, ish tаjribаlаrini оmmаlаshtirishdа sаmаrаli fоydаlаnishgа xizmаt qilаdi.
Kurs ishi ishining tаrkibiy tuzilishi vа hаjmi: ish kirish, 2 bоb, 4 bо‘lim, umumiy xulоsаlаr vа tаvsiyаlаr, fоydаlаnilgаn аdаbiyоtlаr rо‘yxаtidаn ibоrаt.

I bоb. Mintaqalarda agroturizmni rivojlantirish haqida umumiy ma’lumotlar va ahamiyati
1.1 Mintaqalarda agroturizmni rivojlantirish haqida umumiy ma’lumotlar
Turizm iqtisodiyotning eng katta yuqori daromadli va dinamik tarmoqlaridan biridir. Turizm sohasida 250 milliondan ortiq kishi ishlaydi, ya'ni dunyodagi har o'ninchi ishchi. U jami investitsiyalarning 7 foizini, jahon isteʼmol xarajatlarining 11 foizini, soliq tushumlarining 5 foizini va jahon xizmatlar savdosining uchdan bir qismini tashkil qiladi. [5] Turizm iqtisodiyotning transport va kommunikatsiyalar, savdo, qurilish, qishloq xoʻjaligi, xalq isteʼmoli mollari ishlab chiqarish va boshqa koʻplab sohalariga katta taʼsir koʻrsatib, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning katalizatori boʻlib xizmat qiladi.
Sayohat va turizm statistikasi bo'yicha xalqaro konferentsiyada (Ottava, 1991) quyidagi ta'rif berildi: turist - bu tashrif buyuruvchi, ya'ni "odatdagi muhitdan tashqari joylarda sayohat qiladigan va 12 oydan ortiq bo'lmagan muddatga qoladigan shaxs" tashrif buyurilgan joydagi manbalardan to'lanadigan faoliyat bilan shug'ullanishdan tashqari har qanday maqsadda. Ushbu ta'rif JST va BMT Statistik komissiyasi tomonidan tasdiqlangan [8].
Ushbu Federal qonunda "O’zbekiston Respublikasida turizm faoliyati asoslari to'g'risida" 1996 yil. quyidagi asosiy tushunchalardan foydalaniladi:
turizm - O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo'lmagan shaxslarning doimiy yashash joyidan dam olish, ta'lim, kasbiy, biznes, sport, diniy va boshqa maqsadlarda vaqtinchalik sayohatlari (sayohatlari). vaqtincha bo'lgan mamlakatda (joyida) haq to'lanadigan faoliyat;
turizm faoliyati - turoperatorlik va sayyohlik agentliklari faoliyati, shuningdek sayyohlik tashkilotining boshqa faoliyati;
ichki turizm - O’zbekiston Respublikasida doimiy yashovchi shaxslarning O’zbekiston Respublikasi hududida sayohati;
chiqish turizmi - O’zbekiston Respublikasida doimiy yashovchi shaxslarning boshqa davlatga sayohati;
kirish turizmi - O’zbekiston Respublikasida doimiy istiqomat qilmaydigan shaxslarning O’zbekiston Respublikasi hududida sayohati;
turist - vaqtincha bo'lgan mamlakatga (joyga) sog'lomlashtirish, ta'lim, kasbiy, ishbilarmonlik, sport, diniy va boshqa maqsadlarda ketma-ket 24 soatdan 6 oygacha haq to'lanadigan faoliyat bilan shug'ullanmasdan yoki soat 10:00 gacha bo'lgan vaqt davomida tashrif buyurgan fuqaro. kamida bir kechada qolish;
turistik resurslar - tabiiy, tarixiy, ijtimoiy-madaniy ob'ektlar, shu jumladan turistik ko'rgazma ob'ektlari, shuningdek turistlarning ma'naviy ehtiyojlarini qondira oladigan, ularning jismoniy kuchini tiklash va rivojlantirishga yordam beradigan boshqa ob'ektlar;
turizm industriyasi - mehmonxonalar va boshqa joylashtirish ob'ektlari, transport vositalari, umumiy ovqatlanish ob'ektlari, ko'ngilochar ob'ektlar va ob'ektlar, ta'lim, tadbirkorlik, sog'liqni saqlash, sport va boshqa ob'ektlar, turoperatorlik va sayyohlik agentliklari faoliyati bilan shug'ullanuvchi tashkilotlar, shuningdek turistik xizmatlarni taqdim etuvchi tashkilotlar majmui. ekskursiya xizmatlari va gid-tarjimonlar xizmatlari [24].
Turizm - bu odamlarning ma'lum bir joyda doimiy bo'lishiga olib kelmasa va hech qanday foyda (daromad) olish bilan bog'liq bo'lmasa, sayohat qilish natijasida yuzaga keladigan hodisalar va munosabatlar turkumidir [7]. Vaqt o‘tishi bilan turizmning asosiy kontseptsiyasi kengayib, mamlakatda doimiy qolishga olib kelmaydigan va daromad keltirmaydigan ish safarlarining ayrim turlarini qamrab oldi. [o'n to'rt]
Hozirgi vaqtda sayyohlarning dengizda dam olish odati tabiatning tegmagan va madaniy yoki tabiiy go'shalariga tashrif buyurishni afzal ko'rish bilan almashtiriladi. Buning sababi, bir tomondan, inson asab tizimiga texnogen yuklamalar ortib bormoqda, ikkinchi tomondan, turistlar an'anaviy turistik va rekreatsion sayohatlardan ko'ra tabiatga yo'naltirilgan sayohatdan ko'proq hissiy va kognitiv taassurotlar oladilar. rivojlangan turizm markazlarida taklif etilayotgan xizmatlar.
Taxminan 40 yil davomida mavjud bo'lgan va faqat so'nggi o'n yillikda mavjud bo'lgan nisbatan yangi hodisa sifatida agroturizm chet elda jadal rivojlandi va O’zbekistonda taniqli bo'ldi, ko'plab ta'riflarga ega va qabul qilingan modelga qarab turlicha tasniflanadi.
Agroturizm - qishloq joylarida tashkil etilgan faoliyat turi bo'lib, unda tashrif buyurgan mehmonlarga joylashtirish, dam olish, ovqatlanish, ekskursiya xizmatlarini ko'rsatish, hordiq chiqarish va sport tadbirlarini tashkil etish, turizmning faol turlari, baliq ovlash, ovchilikni tashkil etish, shuningdek, sayyohlik va sayyohlik xizmatlarini tashkil etish bo'yicha kompleks xizmatlar shakllantiriladi va ko'rsatiladi. bilim va ko'nikmalarni egallash. [2]
Agroturizm qishloqning qishloq xoʻjaligi, tabiiy, madaniy, tarixiy va boshqa boyliklari va uning oʻziga xos xususiyatlaridan kompleks turistik mahsulot yaratishga yoʻnaltirilgan. Qishloq va qishloq turizmi tushunchalarini agroturizmning sinonimi sifatida ko‘rib chiqamiz, bu faoliyat turini turli yo‘llar bilan belgilaydigan mavjud xorijiy modellarning nozik tomonlari va tafsilotlariga to‘xtalib o‘tamiz.
Klassifikatsiyaga ko‘ra biz agroturizmni barqaror turizmning elementi va ekoturizm bilan qisman kesishuvchi turizm turi sifatida ko‘rib chiqamiz. Ko'pgina mamlakatlarda turizm industriyasini rivojlantirish amaliyotida ekoturizm va agroturizm bir-birini to'ldiruvchi va o'zaro bog'liq tushunchalardir. [15] Bundan tashqari, zamonaviy xalqaro amaliyotda atrof-muhitga va mahalliy hamjamiyatga ta'sir qilish nuqtai nazaridan "tejamkor" va motivatsiya jihatidan o'xshash turizm turlari (shu jumladan qishloq, fermer, qishloq, sport, pazandalik, sarguzasht). , ekstremal va boshqalar) ko'pincha ekoagriturizmning yagona sohasiga birlashadi. Bunga Yevropa tajribasi ham guvohlik beradi: allaqachon bu atamani o'z nomiga kiritgan tashkilotlarga misollar mavjud
1.2. Mintaqalarda agroturizmni rivojlantirishning ahamiyati
Zamonaviy turizm fanining eng aniq muammolaridan biri bu terminologiyaning rivojlanmaganligidir. Hatto ixtisoslashgan turizm adabiyotini yuzaki tahlil qilish ham turli mualliflar tomonidan taklif qilingan ta'riflarni taqqoslashda ko'plab fundamental tafovutlar mavjudligini ko'rsatadi. Shuni ta'kidlash kerakki, ko'plab bilim sohalarida olimlarning kontseptual apparatida bunday nomuvofiqliklarning mavjudligi nafaqat tabiiy, balki ilm-fanni yanada rivojlantirish uchun muhim rag'batdir, shu bilan birga turizm faniga tatbiq etishda, bu holat aniq salbiy oqibatlarni keltirib chiqaradi.
Turizm haqidagi tushunchalar tizimida qat'iy ierarxiyaga rioya qilish kerak. Umumiyroq tushuncha "qishloq turizmi" bo'lib, uni "qishloq turizmi" dan farqlash kerak. Bu holda qishloq hududlarini aniqlash mahalliylashtirishga ko'ra turizm turlarini ajratishning eng yaxshi variantini topish jarayonining asosiy bosqichidir. [o'n uch]
Qishloq joylarining zamonaviy talqini uning shaharlardan farqini ta'kidlaydigan quyidagi belgilarga asoslanadi: aholi zichligi, aholi punktlarining kattaligi, aholi punktlarining siyraklik darajasi; aholi bandligi tarkibi, iqtisodiyotning ustun tarmoqlari; aholining turmush tarzi, uning mentaliteti va an’analari. Shunga ko‘ra, qishloq deganda aholi mehnatidan foydalanishning asosiy yo‘nalishi sifatida qishloq xo‘jaligining ustuvor rivojlanishi bilan ajralib turadigan aholi punktlarining ma’lum son mezonlariga javob beradigan (davlat miqyosida belgilangan) hududlar yig‘indisi sifatida aniqlash mumkin. qishloq turmush tarzining tarqalishi sifatida. Qishloq fizik-geografik jihatdan qishloq xoʻjaligi (agro-) landshaftlarining ustunligi bilan ajralib turadi. [3]
Butun dunyoda qishloq joylarida turizmni rivojlantirish bo'yicha taqqoslanadigan statistik ma'lumotlardan foydalanish uchun qishloq joylari ta'rifiga aniqlik kiritish zarur. Aholi punktlarini (mintaqalarni) mamlakatlar bo‘yicha qishloq yoki shahar tipiga ajratishning turli raqamli parametrlarini joriy etish qishloq joylarda turizmning umumiy statistikasini olishni amalda imkonsiz qiladi. Masalan, Buyuk Britaniyada 7000 aholiga ega qishloqda sayyohlik bayrami qishloq turizmi sifatida tasniflanadi, Avstriyada esa shahar turizmi statistikasiga kiritiladi.
Qishloq turizmini (yoki keng ma’noda qishloq turizmini) ko‘rib chiqish mahalliylashtirish asosida tadqiqot doirasiga kiruvchi turizmning har bir turini batafsil tavsiflashni talab qiladi. Qishloq bilan bevosita bogʻliq boʻlgan turizm turlariga agroturizm (tor maʼnoda), ekologik turizm, etnografik turizm, qisman naturalistik va maʼrifiy turizm, tibbiy va sport turizmi turlari va boshqalar kiradi [3].
Agroturizm - bu qishloq tabiati bilan tanishish, qishloq turmush tarzi, qishloq xo'jaligi an'analari (professional va notijorat) bilan tanishish maqsadida qishloq joylarida turistlarning uyushtirilgan va uyushmagan dam olish shakllarini birlashtirgan turizmning alohida turi. professional daraja). Bunda qishloqqa sayyohlar oqimi ularning bo‘sh vaqtlarini qishloq xo‘jaligi landshaftlari bag‘rida o‘tkazish, qishloq hayoti va dam olish o‘ziga xosligini his qilish, ular bilan muloqot qilishni va hatto birga ishlashni o‘rganishga bo‘lgan haqiqiy intilishi bilan izohlanadi. qishloq aholisi.
Shunday qilib, agroturizm qishloq turizmini hududiy asosda shakllantiruvchi turizm turlaridan biri bo‘lib, lekin hech qanday holatda qishloq turizmining sinonimi emas. Agroturizm bo'sh vaqtni o'tkazishning o'ziga xos shakllariga (masalan, uy hayvonlariga g'amxo'rlik qilish, mahalliy taomlardan tanovul qilish, qishloqda sayr qilish va sayr qilish) va turistik sayohatlarni amalga oshirish motivatsiyasiga (qishloq va qishloq turmush tarzini boshdan kechirish) asoslangan turizmning mustaqil turi sifatida ajralib turadi. ). [o'n uch]
Agroturizm (tor maʼnoda) qishloqda rivojlanayotgan turizmning boshqa turlari bilan chambarchas bogʻliq. Ba'zan ular orasidagi aloqa shunchalik yaqinki, biz ularning birlashishi haqida gapirishimiz mumkin. Bundan tashqari, ba'zi hollarda agroturizmning rivojlanishiga uchinchi tomon turizm turlari sabab bo'lgan. Masalan, agroturistlarni qabul qilish dunyoga mashhur Bronte opa-singillar vatani Yorkshir grafliklarida yoki Uilshir grafliklarida tashkil etilgan bo'lib, uning hududida Stounxenjning eng yirik megalit kult binosi bo'lgan. 3—2-asrlarda joylashgan. Miloddan avvalgi e. Irlandiyada agroturizmning rivojlanishi ibtidoiy davr yodgorliklari - dolmenlar, kromlexlar va qabrlar joylashgan hududlarda ham jadalroq kechdi. Norvegiyaning qirg'oqbo'yi hududlarida qishloq turizmining o'sishi sayyohlarning fyordlarga (tabiat turizmi ob'ekti) tashrif buyurishga bo'lgan yuqori qiziqishi bilan ishonch bilan bog'lanishi mumkin. Agroturizmning o'z imkoniyatlari va resurslari uni turistik bozorga faol olib chiqish uchun etarli emas degan taassurot paydo bo'lishi mumkin. Biroq, hech qanday yordamsiz mukammal rivojlanayotgan agroturizmning to'g'ridan-to'g'ri turlari haqida unutmaslik kerak, masalan, gastronomik turizm, vino va "pivo" turizmi (ikkinchisini qat'iy adabiy atama deb hisoblash mumkin emas). [23]
Muayyan qishloq hududining hududiy holatiga qarab, agroturizmning turizmning boshqa turlari bilan muvofiqligining shartli geografik turlarini ajratish mumkin:
- kontinental turizm turi dengizga chiqish imkoni bo'lmagan muhim ichki hududlarni qamrab oladi, bu agroturizmning ta'lim va sport bilan ustun kombinatsiyasi bilan tavsiflanadi (Alp mintaqasi);
- dengiz qirg'og'i turi agroturizm, ta'lim va cho'milish va plyaj turizmining muvofiqligi bilan ajralib turadi (Ispaniya, Frantsiya, Italiyaning janubiy qirg'og'i);
- orol tipi - turizm, unda agroturizm va cho'milish va plyaj turizmi (Balear va Kanar orollari, Kipr, Malta, Egey dengizining yunon orollari) kombinatsiyasi ustunlik qiladi. [o'n uch]
Yuqoridagilarni umumlashtirib, shuni aytishimiz mumkinki, agroturizm nisbatan yangi hodisa bo‘lib, bir ma’noli ta’rifga ega emas. Kontseptsiyaning talqini qabul qilingan modelga qarab beriladi. Agroturizm ijtimoiy yo'naltirilgan sifatida tegishli xususiyatlarga ega (nutriyadan motivatsiya, faollik va xilma-xillik, xushmuomalalik va boshqalar). Hozirgi vaqtda turli maqsadlarni ko'zlagan va turli vazifalarga yo'naltirilgan, muayyan sharoitlarga muvofiq ishlab chiqilgan va turli mamlakatlar guruhlarida amalda qo'llaniladigan bir nechta sezilarli darajada farq qiluvchi agroturizm tushunchalari mavjud.