Ministrligi

1-qosımsha 
Maqset hám wasıypanıń belgileniwi: 
Temanıń atı, rejesi, maqset hám kútilip atırǵan nátiyjeler menen tanıstıraman hám 
jazıp alıwların aytaman. 
 
 
Tayanısh sózler: 
 
Tayanısh sózler: 
Jańa temaǵa baylanıslı ózlestiriliwi lazım 
bolǵan bilimler, atama hám ańlatpaların anıqlap 
alaman hám sabaq barısında olardıń hár biri 
boyınsha túsinikler berip baraman. 
Jańa temaǵa baylanıslı ózlestiriliwi lazım 
Dáslep doskaǵa 
búgúngi kún sánesin 
jazıp qoyaman 
Dáslep doskaǵa 
búgúngi kún sánesin 
jazıp qoyaman 
Taza tema atın doskaǵa 
jazaman 
Taza tema atın doskaǵa 
jazaman 
Jańa temanı ózlestiriw 
boyınsha rejelerdi hám 
doskaǵa jazıp qoyaman 
Jańa temanı ózlestiriw 
boyınsha rejelerdi hám 
doskaǵa jazıp qoyaman 

---

2-qosımsha 
Tema:
Cifrlı portlardıń islew usılları 
Kombinatsion sxemalardı sintez qılıw usılı. Kombinasion túrdegi mikrosxemalarning keyingi 
toparın multipleksorlar quraydı. Olar
bir neshe derekten berilip atırǵan maǵlıwmatlardı bir 
shıǵıw kanalına uzatıwdı basqarıw ushın mólsherlengen.
 
Multipleksorda
, mısalı, tórtew 
maǵlıwmat kiriwi hám bir shıǵıw bolıwı múmkin.
 
Sonday eken
, multipleksorga 4 datchik 
—
maǵlıwmat derekyi jalǵanıwı múmkin. Sxemada bir shıǵıw bolǵanlıǵı sebepli, multipleksorga 
jalǵanǵan qabılqilgichda maǵlıwmatlar tek i
zbe-iz qayta islenedi. 
Maǵlıwmatlardı
 
qayta islew 
izbe-izligi
, mu
ltipleksorning basqarıw kiriwlerine berilip atırǵan signallar menen belgilenedi.
Multip
leksorlar avtomatıka, telemexanika hám baylanıs qurılmalarında kcng qollanıladı. Mısalı, 
keńislik tarqalǵan bir neshe derekten kiyatırǵan má 'lumotlarni bir tclefon kanalından 
uzatıwda. Bunday ámel multipleksiyalash dep ataladı, yaǵnıy bir liniyadan 
bir neshe derekten 
berilip atırǵan maǵlıwmatlar uzatıladı. Jalǵanatuǵın derek (kirisiw) nomeri multipleksorning 
basqarıw kiriwlerine berilip atırǵan ekilik kod menen belgilenedi. Bul halda multipleksor 
strukturası eki kirisiwli konyunktorlar, yaǵnıy HAM ám
elin o
rınlawshı MElar majmuyini quraydı. 
Hár bir konyunktorning bir kirisiwli maǵlıwmat signalı derekyiga, ekinshisi bolsa basqarıw 
signalları derekyiga jalǵanadı. Konyunktorlarning shıǵıwları YAKI sxeması menen birlesedi.
Bilgenimizdey, HAM elementiniń ek
i kiri
wine logikalıq 1 signalı berilsa, shıǵıwda da logikalıq 
1 
boladı. Eger kiriwlerden birine logikalıq 0 berilsa, shıǵıwda da logikalıq 0 payda boladı. 
Sonday eken, saylanǵan A liniyadagi signal joqarı dárejege (logikalıq 1 ge)
 
iye bolsa
, shıǵıwǵa 
naǵız ózi liniyadagi maǵlıwmat uzatıladı. Eger saylanǵan kanal kishi dárejege (logikalıq 0 ge) 
iye bolsa, ol halda kirisiw degi maǵlıwmat liniyadan HAM elementi shıǵıwına uzatılmaydı, 
sebebi bul element shıǵıwı daǵı signal da kishi dárejege iye boladı.
Sonday etip, multipleksor bir neshe kiriwden kiyatırǵan maǵlıwmatlardıń tek birewin shıǵıwǵa 
jalǵap beriwdi ta'minlewi kerek. Onıń ushın multipleksorda eki gruppaǵa ti
yisli kiriwler 
mólsherlengen: maǵlıwmatlar ushın hám adres ushın (basqarıwshı ). 
Ol yamasa bul At kirisiw 
liniyasini tańlawǵa berilip atırǵan S
0
, S
1
,... adres kodı menen belgilenedi. Basqarıw kiriwleri n 
ta bolsa, S; basqarıw signallarınıń M = 2 n ta kombinatsiyasın ámelge asırıw múmkin. Eger 
multipleksor 2 basqarıw
 
kiriwine iye bolsa
, 4 liniyadan birin, eger basqarıw kiriwleri 4 bolsa, 16 
kirisiw liniyasi
dan birine jalǵanıwdı ta 'minlaydi. Birinshi túrdegi multipleksor «4 ten 1 ge», 
e
kinshisi bolsa «16 dan 1 ga» dep ataladı. «4 ten 1 ga» multipleksorining shınlıq kestesi (5.4
-
keste) den paydalanǵan halda, bunday ámeldi orınlawshı multipleksorning MAFini 
ańlatpalaymız