Ministrligi

IoT texnologiyasin ámeliyatqa qollaw usillari 
IoT Zatlardi Internette ámelge asırıwdıń tiykarǵı texnologiyaları 
IOT trafigini tasıw ushın isletiletuǵın múmkin bolǵan texnologiyalar spektri sımsız 
hám sımlı tarmaqlardı óz ishine aladı. Maǵlıwmatlardıń sımsız uzatılıwı ushın tómen 
tezliktegi nátiyjelililik, qátelerge shıdamlılıq, maslasıwshanlıq hám óz-ózin shólkemlestiriw 
qábileti sıyaqlı pazıyletler zatlar Internetin jaratıwda ásirese zárúrli rol oynaydı. Internet 
buyımları ushın sımsız tarmaqlar tómendegi túrlerge bólinedi: 
• Kem quwatlı qısqa aralıqlı tarmaqlar - energiya tejeytuǵın qısqa aralıqlı tarmaqlar ; • 
Kem quwatlı keń tarmaq tarmaqları ( LPWAN) - energiya tejeytuǵın uzaq aralıqlı 
tarmaqlar ; • Uyalı baylanıs tarmaǵı - litsenziyalanǵan sheńber degi uyalı baylanıs 

---

standartlarınan paydalanıwǵa tiykarlanǵan texnologiyalar. Qısqa diapazon hám LPWAN 
litsenziyalanbaǵan chastota diapazonı - ISM diapazonından paydalanıwǵa tiykarlanǵan. 
Qısqa diapazonda IEEE 802. 15. 4 standartı ajıratılǵan bolıp, ol energiya tejeytuǵın jeke 
tarmaqlardı shólkemlestiriw ushın fizikalıq qatlam hám kirisiwdi basqarıwdı belgileydi 
hám ZigBee, WirelessHart, MiWi, 6 Lo WPAN, sonıń menen birge Bluetooth tómen 
energiya, NFC, WLAN (Wi) sıyaqlı protokollar ushın tıykar bolıp tabıladı. -Fi). 
LPWAN sektorı tómendegi tiykarǵı standartlarǵa hám texnologiyalarǵa iye - SigFox, 
Symphony Link, Nwave, Ingenu ( RPMA), Weightless, LoRa. 
Litsenziyalanǵan chastota diapazonları - e MTC, EC- GSM-IoT, NB-IoT standartlarınan 
paydalanǵan halda mobil tarmaqlarǵa tiykarlanǵan texnologiyalar bólek ajralıp turadı. e 
MTC hám NB-Io T L TE tarmaqlarınıń úskenelerine jaylastırılǵan (sonıń menen birge, 
ajıratılǵan NB-IoT tarmaqların, sonday-aq GSM tarmaqlarınıń chastota kanallarında 
qurıwǵa ruxsat beriledi); EC- GSM-Io T G SM tarmaqları arqalı tarqatıladı. Usınıń menen 
birge, NB-IoT texnologiyası ádetde energiya tejeytuǵın uzaq aralıqlı tarmaqlar ( LPWAN) 
dep da ataladı. 
Sımsız IOT texnologiyaların diapazonı hám ótkezgishligi boyınsha salıstırıwlaw 
forma. 5. Formada 6 qısqa aralıqlı hám LPWAN tiykarǵı texnologiyalarına ulıwma noqatı 
hám jaylasıwdı támiyinleydi. 

---

Sımlı texnologiyalar arasında PLC sheshimleri zatlar Internetiniń - elektr tarmaqları arqalı 
tarmaqlardı qurıw texnologiyalarınıń kirip keliwinde zárúrli rol oynaydı, sebebi kóplegen 
apparatlar elektr tarmaǵına kirisiw múmkinshiligine iye. Mısalı, sawda avtomatları, 
bankomatlar, sanalı esaplagichlar, jaqtılandıriw regulyatorları daslep elektr támiynatı 
tarmaǵına jalǵanǵan. 
Zatlar Internetin qollanıw etiw texnologiyaları, sonıń menen birge, sońǵı apparatlardan 
(datchiklar, aktuatorlar hám basqalar ) shlyuzlarga kirisiw aralıǵına qaray ajratılıwı 
múmkin. Boz ústine, bazardıń 90% ten aslamın (7-súwret) kirisiw túyinlerinen 100 metr 
aralıqta jaylasqan apparatlar iyeleydi. 
Bul mákanda xalıq aralıq standartlarǵa tiykarlanǵan hám jeke sheshimlerge tiykarlanǵan 
hár qıylı texnologiyalar, sonday-aq global tarmaqqa smartfonlar hám úy routerlari arqalı 
jalǵanǵan apparatlar (mısalı, insan denesine biriktirilgen hár qıylı medicinalıq ásbaplar hám 
jaylasıwdı anıqlaw sensorları ) básekilesedi. 
7 súwret 

---

Ericsson mobilligi tuwrısındaǵı esabatqa kóre, 2015 jılda dástúriy baylanıs úskeneleriniń 
ulıwma sanı (10, 1 milliard dana ) jalǵanǵan IOT " zatlari" (4, 6 milliard dana ) sanınan eki 
ese kóp bolǵan. 2021 jılda kúshler balansı IOT paydasına ózgeredi: 11, 7 milliard apparatqa 
salıstırǵanda 15, 7. Usınıń menen birge, dástúriy baylanıs qurallarınıń sanı jılına tek bir 
neshe procentke ko'payadi, baylanısqan zatlar sanı bolsa 20 procentten asadı (8-súwret). 
Ericsson mobilligi tuwrısındaǵı esabatda uyali IOT hám basqa uyali bolmaǵan IoT 
texnologiyaları arqalı jalǵanǵan IOT apparatları bólek esapqa alınadı. Kóplegen 
qánigelerdiń pikirine kóre, úlken aymaqǵa bólistirilgen " zatlar" dıń sımsız jalǵanıwı 
tiykarınan kem quwat sarplanatuǵın tarmaqlar (Low Power Wide Area Network, LPWAN, 
sonday-aq LoRa, SigFox standartları, sonıń menen birge NB-IoT, EC- GSM-) arqalı 
ámelge asıriladı. IoT, E- MTC hám basqalar ). Shama menen bes jıl aldın, bul termin 
ulıwma joq edi, biraq házirde bul IoT ushın eń perspektivalı sheshim bolıp tabıladı (9 -
súwret). 

---

Gartner hám ZTE (9 A-suwretke qarang) IOT dıń tiykarǵı dáramatları tómendegilerge 
itibar beriwedi: 
• juwmaqlawshı úskenelerdi islep shıǵıw hám islep shıǵarıw salasında (35%); 
• baylanıs tarmaqların qurıw, hár qıylı sensorlar hám sensorlardan alınǵan maǵlıwmatlardı 
analiz qılıw hám saqlaw ushın úskeneler hám apparat -programmalıq támiynat sistemaların 
islep shıǵıw hám óndiriste (25%); 
• programmalardı islep shıǵıw, integraciya qılıw hám aqırǵı paydalanıwshılarǵa xızmetler 
kórsetiw salasında (30%). 
Dáramatlardıń tek 10 procenti sońǵı apparatlar hám programma serverleri ortasında 
maǵlıwmatlardı uzatıw ushın tarmaq infratuzilmasini qurıw hám islewin támiyinleytuǵın 
baylanıs operatorlarında toplandı. 

---

Bul maqala avtorlarınıń pikirine kóre, suwretlengen IOT programmaların kópshilik 
texnologiyaları keleshekte óz ornın iyeleydi. Energiya tejeytuǵın uzaq aralıqlı tarmaqlar ( 
LPWAN) salasında global (yamasa qasnaq ) radioeshittirish NB-IoT tiykarında 
támiyinlenedi. LoRa hám Sigfox sıyaqlı standartlar jalǵız tártip degi kárxanalar (Enterprise) 
dárejesinde, sonıń menen birge NB-IoT radioeshittirish ámeldegi bolmaǵan orınlarda 
qurılıs sheshimleri ushın programmanı tabadı. Usınıń menen birge, NB-IoT tarmaqlarınıń 
ózi ámeldegi uyalı baylanıs tarmaqları úskeneleri tiykarında qurıladı. Maǵlıwmat uzatıwdıń 
joqarı tezligin talap etetuǵın jaǵdaylarda e MTC texnologiyasınan paydalanıladı. Tómende 
Huawei-dıń hár qıylı operatorlar tárepinen IOT tarmaǵınıń texnologiyaların tańlawı 
tuwrısındaǵı maǵlıwmatları keltirilgen. 
Súwret 9 a