Министерство высшего и среднего специального образования СНГ

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
  
I- BOB. “ELEKTRONICS WORKBENCHE” (EWB) DASTURINI 
O`RGANISH. 
1.1.
 
EWB dasturida sxemalarni tayyorlash. 
      EWB  dasturida    sxemalar  tahlilini  o'zgarmas  (DC-  direct  current)  va 
o'zgaruvchan (AC- alternative current) toklarda olib borish   mumkin.  
    O'zgarmas tokda  o'rnatilgan ish rejimida ishchi nuqtasi aniqlanadi. Bu rejimda 
ishchi  nuqtasi  parametrlari  o'lchov  asboblarida  o'z  aksini  topmaydi,  ular  keyingi 
tahlillarda ishlatiladi. 
     O'zgaruvchan  tokda  sxemalar  modellari  va    ularning  tahlili  real  vaqt  va 
chastota sohalarida olib boriladi.   
    EWB    dasturida  kirishga  turli  shakllardagi  signallar  berib,  o'tish  jarayonlarini 
tadqiq qilish mumkin. Dastur etarli darajadagi murakkab analog, analog- raqamli 
va raqamli sxemalarni analiz qila oladi.  
   EWB  dasturi  ommalashgan  elektron  komponentlar  (  jumladan,  sobiq  Sovet 
Ittifoqida  ishlab  chiqarilgan  va  ishlab  chiqarilayotgan)  kengaytirilgan 
kutubxonasiga ega. 
    O'lchov  asboblarining  ko`p  va  etarli  darajada    mavjudligi  ko'p  miqdordagi 
kattaliklarni aniq o'lchash, tahlil qilish va grafiklar tuzish imkonini beradi.  
      O'lchov  asboblari  real  asboblar  darajisiga  etkazilgan,  ular  bilan  ishlash  oson 
va  qulay,  noto'g`ri  ulanganda  dastur  xatoni  darrov  ko`rsatadi.          EWB    dasturi 
elementlarning  ulanishini    va  umuman  to'liq  sxemani  yaqqol  ko'rsatib  turadi. 
Modellashtirish natijalarini printerga chiqarish yoki matnli va grafik redaktorlarga 
import  qilish  mumkin.  Dastur  Windows  standart  interfeysida  ishlaydi,  bu  holat 
uni ishlatishni osonlashtiradi.  
     Dastur  ruslashtirilmagan,  shu  sababli  biz  uning  ingliz  versiyasidan 
foydalanamiz. 
      Komponentlar  kutubxonalariga  passiv  elementlar,  tranzistor  va  diodlar, 
boshqariladigan  manbalar,  boshqariladigan  klyuchlar,  gibrid  elementlar, 
indikatorlar,  mantiqiy  elementlar,  trigger  qurilmalari,  analog  va  raqamli 
elementlar, maxsus kombinatsion va ketma- ketlik elementlari sxemalari kiradi. 

---

7 
 
  
     Aktiv  elementlarning  ideal  yoki  real  modellarini  ishlatish  mumkin,  hamda 
elementlar kutubxonalariga yangi elementni kiritish mumkin. 
      Dasturda  o'lchov  amaliyotlarini  o'tkazish  uchun  ishlatiladigan  quyidagi 
asboblar mavjud:   ampermetr,  voltmetr,  ostsillograf,  multimetr,  Bode-plotter   
(chastota  va  faza  xarakteristkalarini  chizuvchi  asbob),  so'z  generatori,  logik 
analizator, logik o'zgartgich. 
      EWB  quyidagi  amallar  orqali  turli  qiyinlikdagi  sxemalarni  yig`ishga  imkon 
beradi: 
- 
kutubxonalardan kerakli elementlar va asboblarni tanlash; 
- 
elementlar va sxemalarni ishchi oynaning istalgan joyiga ko'chirish; 
- 
elementlar va elementlar guruhlarini 90°ga karrali burchaklarga burish; 
- 
elementlar,  elementlar  guruhlari  va  sxemalar  fragmentlari,  butun 
sxemalardan nusxa olish, o'chirish va boshqa erga ko'chirish; 
- 
simlar ranglarini o'zgartirish; 
- 
ko'rishni osonlashtirish uchun sxemalar konturlarini ajratib olish; 
- 
bir  nechta  o'lchov  asboblarini  bir  vaqtning  o'zida  ulash  va  monitorda 
ularning ko'rsatmalarini kuzatish; 
- 
elementni shartli belgi bilan belgilash; 
- 
elementlar parametrlarini keng ko'lamda o'zgartirish. 
   Hamma amallar klaviatura va sichqoncha bilan bajariladi, faqat klaviatura bilan 
ishlash mumkin emas.   
   Asboblarni sozlash natijasida quyidagilarga erishish mumkin:  
- 
o'lchov diapazonlariga moslab asboblar shkalalarini o'zgartirish; 
- 
asbobning ish rejimini tanlash; 
- 
sxemaga ta'sir qiluvchi kirish signallari turlari va parametrlarini  
( o'zgarmas va garmonik toklar va kuchlanishlar, uchburchak va to'g  ri 
burchakli impulslar)  keng ko'lamda o'zgartirish. 
    Dasturning grafiklar bajarish imkoniyatlari quyidagicha: 
- 
grafikda bir vaqtning o'zida bir nechta egri chiziqlarni kuzatish; 
- 
grafiklarda egri chiziqlarni turli ranglarda tasvirlash; 

---

8 
 
  
- 
grafiklarda nuqtalar koordinatalarini o'lchash; 
- 
ma'lumotlarni  grafik  redaktorga  import  qilish  orqali  rasmlarda  kerakli 
o'zgarishlarni bajarish va printerga chiqarish.                
          Dastur  kompyuterga  o`rnatiladi.  U  ishga  tushirilganda  EWBning  bosh 
ishchi oynasi 1- va 2- rasmda keltirilgan holda namoyon bo`ladi: 
 
                      1- rasm. EWB bosh ishchi oynasi ko`rinishi. 
       1-rasmda:  menyu  (1),  komponentlar  va  control-  o`lchov  asboblari  lineykasi 
(2,3), oynaning ishchi sohasi (4) va holat satri  (5) keltirilgan. 
     Sxemalarni  yaratish  dastur  kutubxonalaridan  komponentlarni  tanlab  olib,  
dastur ishchi oynasiga ( keyinchalik matnda IO) o'rnatish bilan boshlanadi. EWB 
dasturida  qurilmalarning  printsipial  sxemalarini  qurishdan  oldin  qog`ozda 
komponentlarning  taxminiy  joylashishi  va  qurilmaning  printsipial  sxemasini 
chizib olish kerak.   
 

---

9 
 
  
 
                   2- rasm. EWBning bosh ishchi oynasidа yig`ilgan sxema.  
                Kutubxonalarning  13  ta  turi  ketma  –  ket  quyidagi  tugmalarni  bosish 
bilan chaqiriladi ( 3- rasm) : 
 
 
3- rasm. Elementlarni tanlash tugmalari. 
 
     Buning  uchun  kursorni  kerakli  tugmaga  olib  borib,  sichqonchaning  chap 
tugmasi-klavishasini  (  keyinchalik  matnda  SChT  )  bosish  kerak.  Shu  vaqtda  bu 
tugmalar pastida yana bitta oyna paydo bo'ladi. 
      Elementlarni tanlash tugmalari quyidagicha nomlanadi (4- rasm). 
      Bu  oynada  elektron  komponentlar  va  qurilmalarning  shartli  belgilari 
tasvirlangan.  Quyida  uchinchi    va  uchinchi  tugmani  bosganda  paydo  bo'ladigan 
komponentlar  guruhi  (  “basic”  elementlar  guruhi  va    diodlar  guruhi)  keltirilgan  
(5- rasm).  
 

---

10 
 
  
 
4- rasm. Elementlarni tanlash tugmalarining nomlari. 
 
 
                  5- rasm. “Basic” elementlar guruhi va diodlar  guruhi menyusi. 
     Klavishlar (tugmalar) vazifalari (4- rasm) (chapdan o'ngga): 
1)