Министерство высшего и среднего специального образования Республики Узбекистан

TOPSHIRIQLAR

Hissiyotga oid atamalarning ma’nosini toping

№	Atamalar	izoh
1	AFFEKT	tushkunlik kayfiyati bo‘lib, bu kishida intilishlarning susayishi, harakatlarning tormozlanishi bilan bog‘liq ravishda yuzaga keladigan ruhiy holatdir
2	DEPRESSIYA	kuchli qo‘zg‘ovchilar ta’sirida yuzaga keladigan jiddiylik holati
3	EHTIROS	odam yoki hayvonlarning sub’ektiv ifodalangan ichki yoki tashqi qo‘zg‘ovchilar ta’siriga javob reaktsiyasi
4	AMBIVALENTLIK	boshqa kishilarning emotsional holatlariga hamdardlik qilish jarayoni va boshqalarning qayg‘u-hasratini tushuna bilish qobiliyati
5	STRESS	kuchli, jo‘shqin va nisbatan qisqa muddatli emotsional kechinmalar tariqasida ro‘y beradigan psixologik xolat
6	KAYFIYAT	bironta emotsiyaning barqaror kechinishi
7	EMOTSIYA	kishining o‘z yuksak ehtiyojlarini qondirish yoki qondirmaslik natijasida uning tevarak-atrofdagi olamga bo‘lgan munosabatlarining ongda aks ettirilishidan iborat jarayoni
8	HISSIYOT	kishida irodaviy yo‘nalishlar bilan xarakterlanadigan emotsiyalarning namoyon bo‘lishi
9	EMPATIYA	kishining og‘ir kechinmalar, yoki kasalliklardan toliqishi natijasida kelib chiqadigan, hamda uning tevarak-atrofdagi olamga nisbatan hech qanday qiziqishlarsiz befarq qarashlarda ifodalanadigan psixik holat
10	APATIYA	kishining bir vaqtning o‘zida bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan emotsiya va tuyg‘ularni (jumladan, quvonch - musibat, kulgi va qayg‘u-hasrat) kechinishidan iborat psixik holati

“Xarakter” so‘zi grekcha so‘zdan olingan bo‘lib “ tamg‘a, belgi “ degan ma’noni anglatadi. Shaxs xulqining tipik usullar bilan bog‘liq faoliyat muomala va munosabatda namoyon bo‘luvchi, mujassamlanuvchi uning barqaror xususiyatlari majmuasi xarakter deyiladi.

Odatda shaxsning munosabatlari xarakter xislatlarining individual xususiyatlarini ikki xilini aniqlash imkoniyatiga ega:

• 
  Shaxs xarakterining xususiyati ro‘yobga chiqadigan har qanday vaziyat hissiy kechinmalarning o‘ziga xos xislati uning munosabatlariga bog‘liq.
  
• 
  Har qanday favquloddagi tipik (muhitdagi) xarakterning sifatlari hamda individual usullari shaxsning munosabatlariga taalluqlidir.
  
• 
  Shaxs harakatlarining sifati va ularning oqilona usullari insonning irodasi, hissiyoti, diqqati, aqliy sifatlariga yoki psixik jarayonlarning individual xususiyatlariga bog‘liqdir. Chunonchi, mehnatda ko‘zga tashlanadigan tirishqoqlik, puxtalik mehnatga nisbatan ijobiy munosabatni aks ettirishga emas, balki boshqa omillarga:
  
  • 
    diqqatning to‘planishiga;
    
  • 
    harakatlarning maqsadga yo‘nalganligiga;
    
  • 
    irodaviy zo‘r berishga;
    
  • 
    usullar mahsuldorligiga;
    
  • 
    aqlning ishtirokiga bog‘liq
    

Hozirgi zamon psixologiyasida shaxsning turli munosabatlari bilan belgilanadigan xarakter xususiyatlarining to‘rtta tizimi farqlanadi.

• 
  Jamoa va ayrim odamlarga bo‘lgan munosabatlarini ifodalovchi xususiyatlar (yaxshilik, mehribonlik, talabchanlik va shu kabilar).
  
• 
  Mehnatga bo‘lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (mehnatsevarlik, yalqovlik, vijdonlilik, mehnatga ma’suliyat yoki ma’suliyatsizlik bilan munosabatda bo‘lishi kabilar).
  
• 
  Narsalarga bo‘lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (ozodalik va ifloslik, narsalar bilan ayab yoki ayamasdan munosabatda bo‘lish kabilar).
  
• 
  Odamning o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatini ifodalovchi xususiyatlar (izzat-nafslilik, shuhratparastlik, mag‘rurlik, o‘zini katta olish, kamtarlik kabilar).