Minimal matn (mikromatn) Matnning ichki tomonini mazmun yaxlitligi, tashqi tomonini esa turli shakldagi bog‘lamalar, sintaktik vositalar birlashtirib turadi. Maksimal matn

qisqa xabar (abzatsda aytilmoqchi bo‘lgan mavzu haqidagi dastlabki, qisqacha xabar), oldingi xabar bilan keyingi xabarni bog‘lovchi vositalar (bog‘lovchi vositalar abzatsni o‘zidan oldingi abzatsga bog‘laydi, shuningdek, abzats ichidagi xabar jumlalarini bir-biriga bog‘laydi), xabarning to‘ldirilishi (dastlabki xabar to‘ldiriladi, izohlanadi, sharhlanadi) va xulosa (xabar yakunlanadi, natija aytiladi) qismlarni o‘z ichiga oladigan butunlikdir.

Abzatslarning strukturasiga ko‘ra quyidagi ko‘rinishlari mavjudligi sanab o‘tiladi:

A] Sodda gapdan iborat bo‘lgan abzatslar

B] Qo‘shma gapdan iborat bo‘ladigan abzatslar

C] Superfrazali sintaktik butunlikdan iborat bo‘lgan abzatslar

D] Periodik nutq formasidan iborat bo‘lgan abzatslar

E] Ko‘chirma-o‘zga gapli abzatslar

14.Tema-rematik munosabat tushunchasini izohlang.

15. Ifoda maqsadi va mazmun belgisiga ko‘ra matnning qanday tiplari mavjud?

Ifoda maqsadi va mazmun belgisiga ko‘ra matn tiplari:

a.Hikoya mazmunli matn.

b.Tasviriy matn.

c.Izoh mazmunli matn.

d.Didaktik matn.

e.Xabar mazmunli matn.

f.Buyruq mazmunli matn.

g.Hissiy ifoda mazmunli matn.

16. Hikoya mazmunli matnlar (narrativ matn) deb qanday matnga aytiladi?

(Le texte narratif - narrativ matn). Bunday matnda muallif Yoki asar qahramoni o‘zi boshidan o‘tkazgan, eshitgan, o‘qigan Yoki guvoh bo‘lgan biror bir voqeani hikoya qilib beradi. Xotiralar, esdaliklar, ertak va rivoyatlarni narrativ matn tipiga kiritish mumkin. Hikoya tarzi asosan o‘tgan zamon shaklida, birinchi shaxs birlik Yoki ko‘plikda ifodalanadi. Hikoya qilinayotgan voqea – hodisa kichik Yoki keng qamrovli bo‘lishi mumkin. Sekin - asta ko‘tarilib boruvchi izchil va yaxlitlovchi ohang kuzatiladi. Biryoqlama ifoda uslubidan foydalaniladi. Ya’ni, matn shakllanishida asosan, hikoya qiluvchi (roviy) etakchi faktor hisoblanadi. Monologik nutq ko‘rinishi bunday matnlar uchun juda mos va qulay bo‘ladi. O‘rni bilan diologik nutq ko‘rinishlariga murojaat qilinganligini kuzatishimiz mumkin. SHunda ham hikoya matnining motivatsion butunligi roviyga bog‘liq bo‘ladi. Bu tip matnlarda tasviriy, izoh, xabar, hissiy ifoda mazmunli matnlar birdaniga ishtirok etishi mumkin.

17. Tasviriy matnlar (deskriptiv matn) deganda qanday matnni tushunasiz?

(Le texte descriptif - deskriptiv matn). Bunday matn tinglovchiga noma’lum bo‘lgan biror kishi, joy, hayvonot va nabotot olamiga mansub mavjudot Yoki qandaydir narsa-buyum hamda voqea-hodisani batafsil tasvirlab berish maqsadida tuzilgan bo‘ladi. Tasviriy matnda ham monologik nutq ko‘rinishi etakchilik qiladi. Partonimik tasvir bunday matnning eng xarakterli xususiyati hisoblanadi. Ya’ni, tasvirlanayotgan ob’ektning dastlab, birlamchi xususiyati tilga olinadi. Keyin unga aloqador xususiyatlar va qismlardan so‘z yuritiladi.

18. Izoh mazmunli matnlar (argumentli matn) haqida ma’lumot bering.

(Le texte argumentatif – argumentli matn). Bunday matnda aytilayotgan fikrning ishonarliligini ta’kidlash uchun turli dalil va izohlar keltiriladi. Asoslash, isbotlash, o‘zini oqlashga urinish Yoki himoya maqsadida har xil vajlarni keltirish argumentli matn tipining o‘ziga xos jihatlaridan hisoblanadi. Fikr bilan keltirilgan dalil o‘rtasida