Mineralogiya

Fosfatlar, arsenatlar va vanadatlar
Ushbu guruh minerallari fosfor, margimush va vanadiylarning tuzlari bo`lib, tabiatda kam tarqalgan. Ularni hosil qiluvchi kationlar – Al, Fe, Mn, Ca, Zn, Cu va Rb. Fosfatlar, arsenatlar va vanadat minerallarining ichki tuzilishini tashkil qilishda quyidagi tetraedrlar radikali [PO₄]^-3, [AsO₄]^-3 va [VO₄ ]^-3 muhim hisoblanadi.

Monasit– (Ce,La...]PO₄ Yunoncha «monaydzen» yakka qilish demakdir (monax so`zidan olingan). Tabiatda u yakka-yakka holda uchraydi. Tarkibi – seriy va lantan 50-68%, R<sub>2</sub>O<sub>5</sub> – 22-31,5%. Izomorf aralashma holida ittriy – 5% gacha, toriy – 5-60% atrofida bo`ladi. Monatsit monoklinal singoniyali, tabletkasimon, prizmatik shakllarda uchraydi. Magmatik jinslarda (intruziv va pegmatitlarda) mayda donali, ba’zan bir necha kilogrammlik xillari mavjud. Uning rangi xilma-xil - qo`ng`ir, sarg`ish-qo`ng`ir, jigarrang, qizil, ba`zan yashil, shishadek yaltiraydi, yog`langandek. Qattiqligi – 5,5, solishtirma og`irligi – 5,5. Monasit kam uchraydi, odatda nefelinli sienit, granit, alyaskit va ularning pegmatitlarida ko`proq tarqalgan. U seriy, lantan hamda toriy olishda asosiy manba hisoblanadi.