Mineralogiya

Dala shpatlari guruhi
Dala shpatlar guruhi silikatlar orasida yer po`stida keng tarqalgan bo`lib, og`irligi bo`yicha 50% ni tashkil etadi. Dala shpatlari kimyoviy tarkibi (24-jadval) va ichki tuzilishi bo`yicha uch guruhga bo`linadi:

1.Natriy-kalsiyli Na[AlSi₃O₈]–Ca[Al₂Si₂O₈]x– katorlaridan iborat bo`lib, plagioklazlar deb ataladi.

2. Kaliy-natriyli dala shpatlari, yuqori haroratda K[AlSi₃O₈] - Na[Al Si₃O₈] uzluksiz qattiq eritma qatorini hosil qilib, asta-sekin soviganda kaliyli va natriyli minerallarga ajraladi.

3. Kaliy-bariyli dala shpatlari ham K[AlSi₃O₈] – Ba[Al₂Si₂O₈] izomorf aralashmasidan iborat, tabiatda kam uchraydigan gialofanlar deb ataladigan minerallarni hosil qiladi.

Plagioklazlar. Bu guruhga kiradigan minerallar albit va anortit molekulalarining turli nisbatdagi qattiq izomorfik qatorini tashkil etadi. Ushbu izomorf qatorga kiruvchi minerallar quyidagilarga bo`linadi:

Alьbit-Na[AlSi₃O₈]-0-10%, Oligoklaz-10-30%, Andezin-30-50%, Labrodor-50-70%, Bitovnit-70-90%, Anortit- Ca[Al₂ 2Si₂O₈]-90-100%.

Plagioklazlar barcha magmatik jinslar tarkibida uchraydi ularning kimyoviy tarkibi muhim axamiyatga ega, U.S.Fyodorov har bir plagioklazlar tarkibidagi anortit molekulasining foizdagi miqdoriga qarab alohida guruhchalarga ajratadi (25-jadval). Masalan, agar plagioklazning №37 bo`lsa, unda 37% anortit va 63% alьbit molekulasi bo`lsa andezin deyiladi, yozilishi quyidagicha An₃₇Ab₆₃ agar plagioklaz №56 bo`lsa, anortit 56% va albit – 44%ni tashkil etadi va labrodor deb ataladi An₅₆ Ab₄₄