Minerallar. Ularning xossalari va xosil bo’lishi. Reja

MINERALLAR. ULARNING XOSSALARI VA XOSIL BO’LISHI.

REJA

1. 
   Kirish
   
2. 
   Minerallar haqida umumiy malumot.
   
3. 
   Minerallarning fizik xossalari va shaffofligi.
   
4. 
   Minerallarning xosil bo’lishi.
   
5. 
   Xulosa.
   
6. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish

Mineral (frans. mineral — ruda) — Yer (va boshqa kosmik jismlar)ning sirti va ichida fizikkimyoviy jarayonlar natijasida hosil boʻlib, kimyoviy tarkibi va fizik xususiyatlari bir biriga oʻxshash boʻlgan tabiiy jism; asosan, togʻ jinslari, ruda va meteoritlarning tarkibiy qismi.

Mineral aksariyat qattiq jismlar; kam hollarda suyuq minerallar (masalan, tugma simob) uchraydi. Suvning minerallarga mansubligi baxsli, lekin muz mineral deb qabul qilingan. Kristalli, amorf (metakolloidlar) va tashqi koʻrinishi kristallarga oʻxshash, lekin amorf, shishasimon holatdagi metamikt minerallar farq qilinadi.

Har bir mineral muayyan tarkibli faqat oʻziga xos kristallik strukturaga ega boʻlgan tabiiy birikmadan iboratom massasining bir xil tarkibli modifikatsiyasi (masalan, olmos — grafit, kalsit — aragonit), lekin turlicha kristall tuzilishga ega boʻlgan minerallar har xil minerallar turiga mansub; aksincha, muayyan chegarada tarkibi oʻzgarib, biroq doimiy strukturaga ega boʻlgan minerallarning izomorf katorlari (masalan, olivinlar, volframitlar, kolumbitlar) bitta mineral turiga kiradi. Kimyoviy tarkibi ayrim xossa yoki morfologik xususiyatlaridagi uncha katta boʻlmagan oʻzgarishlar minerallar strukturasida keskin farq qilmasa minerallarning xillari deyiladi (masalan, kvars xillari — togʻ xrustali, ametist, sitrin, xalsedon). Bir-biridan fizik sirti bilan ajarlib turuvchi yakka kristallar, donachalar va boshqa minerallar jismlar mineral individlarni, ularning oʻsimtalari mineral agregatlarni tashkil qiladi. Hozirgi vaqtda tabiatda Xalqaro komissiya tomonidan rasmiy tasdiqlangan qariyb 4000 ta mineral turi mavjud va yana taxminan 1000 ta mineral topilgan va oʻrganilgan, lekin hozircha tasdiqlanmagan. Har yili 100 ga yaqin yangi mineral turi topiladi va shundan 50—60 tasi tasdiqlanadi. Oʻzbekiston hududida 1000 dan ortiq, minerallar topib oʻrganilgan. Koʻpchilik minerallar ion strukturaga ega. Ionlari tartibli joylashgan ideal strukturadan chetlashish hollari ham teztez uchrab turadi.