Mineral о‘g‘itlar samaradorligini oshirish yо‘llari


Qorakalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar bо‘yicha 2013 yil paxta hosili uchun



Download 348,05 Kb.
bet9/9
Sana01.01.2022
Hajmi348,05 Kb.
#282109
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
1-ma‘ruza matni

Qorakalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar bо‘yicha 2013 yil paxta hosili uchun mineral о‘g‘itlarning

ilmiy asoslangan talabga nisbatan

TAHLILI

Sof xolda, ming t







Hududlar nomi


Yer maydo-

ni, ming gektar

Hosil-dorlik, s/ga

Yalpi hosil, ming tonna

Jami maydonga talab etiladi, ming tonna

Azot

Fosfor

Kaliy

Ilmiy talab

Ajra-tildi

Bir gektar

Ilmiy talab

Ajra-tildi

Bir gektar

Ilmiy talab

Ajra-tildi

Bir gektar

1

QQR

94,7

20,1

190

18,03

17,04

190,3

10,94

4,06

42,8

8,11

1,05

11,1

2

Andijon

93,4

28,5

266

20,51

19,38

207,5

14,21

5,28

56,5

11,63

1,50

16,1

3

Buxoro

119,6

31,2

342

29,75

28,12

236,0

18,79

6,98

63,6

16,92

2,19

20,0

4

Jizzax

101,8

22,5

229

19,49

18,43

181,0

12,81

4,76

46,9

4,43

0,57

5,6

5

Qashqadaryo

160,4

26,0

417

34,45

32,56

203,0

23,00

8,54

53,2

9,84

1,27

7,9

6

Navoiy

35,8

27,9

100

8,89

8,40

234,6

6,23

2,31

64,5

4,79

0,62

17,3

7

Namangan

82,6

27,8

230

17,69

16,72

202,4

12,35

4,59

55,6

10,35

1,34

16,2

8

Samarqand

91,5

24,4

223

17,40

16,45

179,8

12,87

4,78

52,2

9,10

1,18

12,9

9

Surxondaryo

119,6

28,0

335

25,61

24,20

202,3

16,14

5,99

50,1

9,85

1,27

10,0

10

Sirdaryo

110,7

22,0

243

20,55

19,43

175,5

15,37

5,6

51,2

6,44

0,83

7,5

11

Toshkent

91,5

25,9

237

18,18

17,19

187,9

11,31

4,20

45,9

8,00

1,03

11,3

12

Farg‘ona

100,1

28,0

280

23,45

22,16

221,3

16,46

6,11

61,0

12,08

1,56

15,6

13

Xorazm

93,8

27,5

258

21,07

19,91

212,3

13,68

5,08

54,2

12,23

1,58

16,8

Jami

1285,5

26,1

3350

275,08

260,01

202,3

184,17

68,39

53,2

123,79

16,00

12,4

5-jadval

Qorakalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar bо‘yicha 2013 yil g‘alla hosili uchun mineral о‘g‘itlarning

ilmiy asoslangan talabga nisbatan

TAHLILI

Sof xolda, ming t





Hududlar

nomi

Yer maydo-ni, ming gektar

Hosil-dorlik, s/ga

Yalpi hosil ming tonnada

Jami maydonga talab etiladi, ming tonna

Azot

Fosfor

Kaliy

Ilmiy talab



Ajra-tildi, jami






Il-miy talab



Ajra-tildi



Bir gektar-

ga kg




Il-miy talab



Ajra-tildi



Bir gektar-ga kg



Davlat buyurt-masi

Bir gektarga kg

1

QQR

53,0

38,2

149,5

8,91

4,59

4,59

173,08

5,41

1,11

20,9

2,41

0,19

3,5

2

Andijon

80,2

67,0

457,2

22,15

11.39

11,39

203,1

15,35

3,15

39,2

7,53

0,60

7,5

5

Buxoro

65,6

48,5

252,6

13,81

7,10

7,10

116,8

8,72

1,79

27,2

4,71

0,38

5,8

4

Jizzax

110,0

45,6

391,6

20,95

10,78

10,78

195.9

13,76

2,82

25,6

2,86

0,23

2,1

5

Qashqadaryo

145,0

48,9

564,1

29,28

15,07

15,07

207,8

19,55

4,01

27,6

5,02

0,40

2,75

6

Navoiy

40,6

45,3

143,3

8,01

4,12

4,12

202,4

5,61

1,15

28,3

2,59

0,21

5,17

7

Namangan

79,0

58,5

383,2

18,52

9,53

9,53

217,1

12,93

2,65

33,5

6,50

0,52

6,6

8

Samarqand

110,1

55,1

496,6

24,49

12,60

12,60

203,9

18,10

3,71

33,7

7,68

0,62

5,6

9

Surxondaryo

98,0

51,7

408,7

19,63

10,10

10,10

206,1

12,37

2,54

25,9

4,53

0,36

3,7

10

Sirdaryo

89,0

45,8

318,6

16,93

8,71

8,71

195,7

12,66

2,60

29,2

3,18

0,26

2,9

11

Toshkent

122,1

51,0

500,6

24,13

12,41

12,41

203,2

12,92

2,65

21,7

5,48

0,44

3,6

12

Farg‘ona

111,7

54,7

499,3

26,27

13,52

13,52

217,2

17,19

3,53

31,6

7,49

0,6!)

5,4

13

Xorazm

33.2

51,5

137,7

7,06

3,63

3,63

218,0

4,59

0,94

28,3

2,46

0,20

6,0

Jami

1137,5

55,3

4703,0

240,14

123,55

123,55

206,3

159,17

32,65

28,7

62,45

5,00

4,4

2013 yil respublika bо‘yicha g‘о‘zaga о‘rtacha 202,3 kg/ga azot, 53,2 kg/ga fosfor va 12,4 kg/ga kaliy berilgan. Ularning nisbati 1:0,26:0,06 ni tashkil qiladi. Bu yerda azotga nisbatan fosfor 4 barobar, kaliy esa 16,6 barobar kam. Bu esa oldindan paxta hosili kam bо‘lishini ta’minlab qо‘yibdi. Xuddi shuningdek, kuzgi bug‘doyga ham 206,9 kg/ga azot, 28,7 kg/ga fosfor va 4,4 kg/ga kaliy qо‘llanilgan. Ularning nisbati 1:0,26:0,04. G‘о‘zada ham kuzgi bug‘doyda ham Xitoydagi holat kuzatiladi.

Shuni xulosa qilish mumkinki, keyingi yillarda kо‘pgina davlatlarda kaliy о‘g‘itiga e’tibor kuchayib bormoqda, chunki qishloq xо‘jalik ekinlaridan yuqori hosil olish har bir mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash va eksport qilish potensialining asosidir.

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan shuni xulosa qilindiki, о‘g‘it qо‘llashda eng muhim masala о‘simlikning biologik talabidan, rejalashtirilgan hosil va oziq elementlardan foydalanish koeffitsiyentidan kelib chiqib о‘g‘it berish hisoblanadi.

Azot, fosfor, kaliyning miqdori va ularning nisbatini, albatta, tо‘g‘ri aniqlash kerak. Buning uchun, eng avvalo, tuproqdagi oziq elementlar harakatchan miqdorini aniq bilish lozim. Sababi tuproqdagi oziq elementlar miqdorining kо‘p yoki ozligi aniqlangan о‘g‘it meyori va elementlar nisbatini о‘zgartirib yuboradi, о‘simlikning oziq elementlarni о‘z talabiga qarab yutishiga imkon bermaydi. Modda almashinuvi buziladi, hosil kamayadi. Chunki, birorta oziq elementi yo kо‘payib ketadi yoki yetishmay qoladi.

Bizning sug‘oriladigan tuprog‘imizda oxirgi marta 1975-80 yillarda tuproqning harakatchan fosfor va kaliy bilan ta’minlanganligi bо‘yicha agrokimyoviy xaritanomalar tuzilgan. Azot bо‘yicha esa Tuproqshunoslik va agrokimyo ilmiy tadqiqot instituti tomonidan uslubiy qо‘llanma ishlab chiqilganiga qaramasdan sug‘oriladigan tuproqlarning azot bilan ta’minlanganligini kо‘rsatuvchi agrokimyoviy xaritanomalar tuzilmagan.

Institut olimlarining ma’lumotlariga qaraganda, respublikaning hamma viloyatlarida sug‘oriladigan hududlarda oziq elementlar bilan yuqori va о‘rtacha darajada ta’minlangan tuproq maydoni kamaygan, past va juda past ta’minlangan yerlar kо‘paygan.

Tuproqning agrokimyoviy xossalarini alohida monitoring qilib borish zarur. Agrokimyoviy xossa keskin о‘zgarishi bilan agrokimyoviy xaritanomalar qaytadan tuzilishi lozim. Mazkur ishlarsiz о‘g‘itni tо‘g‘ri qо‘llab bо‘lmaydi, samarasi past bо‘laveradi. Bu juda katta ish, biroq uni amalga oshirish iqtisodiy jihatdan о‘zini oqlaydi. Bu yо‘nalishda fermerlarga tushuntirish ishlari olib borish lozim.

Yana muhim ishlardan biri ekin navlari о‘zgarib ketganligini e’tiborga olish. Ularning vegetatsiya davri, oziq elementlarga talabi, vegetativ va generativ organlarining shakllanishi boshqacha. Har yili barcha mavjud va yangi navlar genotipik oziqlanishining xususiyatini о‘rganib borish zarur.

Hozirda о‘g‘itlar yangidan ishlab chiqarilmoqda. Keyingi paytda kо‘pincha kompleks о‘g‘itlar yaratilmoqda. Ularning tarkibida oziq va boshqa elementlar miqdori, nisbati butunlay boshqacha. Sug‘orish suvi, hatto haydash tizimlari, traktorlar ham о‘zgarib bormoqda. Bularning hammasini yaxshilab о‘rganish oldimizdagi asosiy vazifa hisoblanadi.

Fermerlarga shu masalalar haqida tо‘liq ma’lumot berib turilmasa, fermer uni bilmasa, о‘g‘itni tо‘g‘ri qо‘llash va yuqori hosil olish mumkin emas, ularga buni tushuntirib borish maqsadga muvofiq bо‘ladi.

Bulardan tashqari, quyidagi masalalar ham о‘g‘itning ijobiy ta’sirini oshiradi, bular doimo о‘rganilib borilishi lozim:

1. Yildan-yilga о‘g‘it yillik meyori kо‘payib boradi. Bunday holatda о‘simlik va tuproq reaksiyasini о‘rganib borish zarur, bu kelajakda yuqori о‘g‘it fonida yuqori hosil olishning ilmiy asosini yaratadi.

2. О‘g‘itlarning yillik meyori va nisbatini ekiladigan ekin navining genotipik talabidan chiqib aniqlash lozim.

3. О‘g‘itlar yillik meyori va nisbatini tuproqning mexanik tarkibi, yer osti suvi chuqurligi, tuproqning shо‘rlanish darajasi va turi, shо‘rdan yuvilganligi, suv, irrigatsiya va shamol eroziyalari darajasi, gumus miqdorining о‘zgarishi, degradatsiyaga uchraganlik va ifloslanish darajasini hisobga olgan holda aniqlash lozim.

4. Tuproqqa о‘g‘it qо‘llanilganda tuproq, о‘g‘it, о‘simlik о‘rtasida yuzaga keladigan oziq muhitini har bir tuproq va ekin uchun alohida о‘rganib, uni boshqarish usulini ishlab chiqish lozim.

5. Har bir sug‘oriladigan tuproqda yuqori hosil shakllantiradigan oziq muhiti tashkil qiladigan texnologiyalarni yaratish juda muhim ishdir.

6. О‘g‘it va suv qо‘llanilganda о‘simlik ildizi oziqlanadigan tuproq eritmasi juda tez о‘zgaradi. Shu eritmadagi oziq muhitni yuqori hosil shakllantirishga moslashtirish va uni boshqarish yо‘lini topishni о‘rganish kerak.

7. О‘simliklarning oziqlanish amplitudalarini aniqlab, shunga qarab о‘g‘itlar qо‘llash muddatini belgilash kerak.


Cinov savollari:

  1. “Mineral о‘g‘itlar samaradorligini oshirish yо‘llari” fanining maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?

  2. Mineral о‘g‘itlarning ahamiyati va samaradorligini tushuntirib bering.

  3. Mineral о‘g‘itlar tuproq unumdorligini oshiradigan, о‘simliklarni oziq elementlar bilan ta’minlaydigan manba ekanligini asoslab bering.

  4. Dunyoda va О‘zbekistonda о‘g‘it qо‘llash va ularning samaradorligi qanday?



Download 348,05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish