«Минерал ўғитлар технологияси» фани бўйича: Минерал ўғитларнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти


Қўш суперфосфат ишлаб чиқариш технологияси



Download 3,21 Mb.
bet84/89
Sana22.02.2022
Hajmi3,21 Mb.
#88539
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   89
Bog'liq
Минерал ўғитлар технологияси Tayyor

26. Қўш суперфосфат ишлаб чиқариш технологияси.
Хоссаси, хом ашё, реакция, ишлатилиши, олиниши, кислота, таркиби, донадорлаш, тасвири, усуллари, барабан.
Табиий фосфатларни фосфат кислотаси билан парчалаш натижасида оддий суперфосфатдан асосан фосфатли бирикмалар (монокальцийфосфат ва маълум микдордаги эркин фосфат кислотаси) бўлишлиги билан фарқланадиган қўшалоқ суперфосфат олинади. Қўшалоқ суперфосфатдаги кальций сульфат қўшимчаси - фосфатнинг, таркибида сульфат - ион бўлган экстракцион фосфат кислота билан парчаланиши ёки маъдан таркибида сульфатларни бўлиши ҳисобидан иштирок этиши мумкин. Чунки қўшалоқ суперфосфат ишлаб чиқариш учун экстракцион фосфат кислотаси ишлатилади, лекин табиий фосфатнинг бир қисми фосфат кислота олиш учун сульфат кислота билан, қолган қисми эса - тайёр маҳсулот олиш учун фосфат кислота билан парчаланади.
Қўшалоқ суперфосфат (уни чет элларда, баъзан, учлик суперфосфат номи билан юритилади) таркибидаги Р2О5 нинг микдори оддий суперфосфатдагига нисбатан 2…3 марта кўп ва унинг таркибида: Р205узл. = 42…50% (хом-ашё сифатига боғлиқ ҳолда); Р205умум = 45…56%; Р205с.э. = 38…42% ва Р205эркин = 1,5…5% бўлади.
Қўшалоқ суперфосфат концентрланган фосфат кислота (52…54% Р2О5) ишлатилган ҳолда камерали (оддий суперфосфатга ўхшаш) усулда ва 28…36% Р2О5 ли кислота қўллаган ҳолда оқимли (камерасиз) усулларда олинади. Камерали суперфосфат омборга ташланган ҳолда етилтирилади. Оқимли усулда эса бирданига донадорланган (омборли етилтиришсиз) маҳсулот олинади. Камера-оқимли усул ҳам мавжуд бўлиб, унда осон парчаланадиган фосфорит унидан олинган камерали суперфосфат етилтириш босқичисиз тўғридан-тўғри донадорлаш ва қуритишга узатилади.
Ишлаб чиқаришни физик-кимёвий асослари
Табиий фосфатлар таркибидаги минералларнинг фосфат кислотаси билан парчаланиши қуйидаги асосий реакциялар бўйича содир бўлади:
Са5(Р04)3F + 7Н3Р04 + 5Н20 = 5Са(Н2Р04)2Н2О + НF (1.11)
СаМg(СО3)2 + 4Н3Р04 = Са(Н2Р04)2Н20 + Мg(Н2Р04)2Н20 + 2С02
R203 + 2Н3Р04 + Н20 = 2[RР042Н20].
Маълум хом-ашё учун фосфат кислотанинг стехиометрик меъёри - кўрсатилган реакцияларни ва бошланғич экстракцион фосфор кислота эритмасидаги нейтралловчи (СаО, Мg0, R2O3) ва кислотали (Н2S04) қўшимчаларнинг бўлишини эътиборга олган ҳолда ҳисобланади. Фосфорит ва ЭФК таркибидаги қўшимчаларни ҳисобга олганда фосфат кислотани стехиометрик меъёри (1.11) реакция асосида қуйидаги тенглама асосида ҳисобланади.
(1.12)
Бу ерда 2,33 кислотадаги Р2О5 ни фосфатдаги ҳар бир бирлик Р2О5 га тўғри келадиган стехиометрик миқдори; Р2О5 ФК Р2О5эркин - Р2О5 ни мос ҳолда фосфат хом-ашёсидан ва фосфор кислотадаги оғирлик улуши.
Хом ашёлар таркибидаги қўшимчаларни ҳисобга олганда стехиометрик миқдор қуйидагича топилади:
(1.13)

бу ерда: [Н+] – Н3PO4 даги водород ионларини оғирлик улуши, 1; а, в, с, d, e – CaO, MgO, Fe2O3, Al2O3, Р2О5 ларни мос ҳолда фосфорит таркибидаги оғирлик улушлари; 56,1; 40,3; 159,7; 102; 142 – мос ҳолда 1 моль CaO, MgO, Fe2O3, Al2O3 ва Р2О5 ларнинг оғирлиги.


Қўшалоқ суперфосфат олишни икки асосий босқичга ажратиш мумкин. Биринчи босқичда фосфат ва фосфат кислотанинг узлуксиз аралаштирилишидан ҳаракатчан суспензияда таъсирлашув жараёни содир бўлади, ундаги суюқ фаза таркибида фосфат кислота, мококальцийфосфат ва бошқа эрувчан реакция маҳсулотлари бўлади. Уларнинг суюқ фазадаги концентрацияси жараённинг температурасига, фосфат кислотанинг концентрацияси ва сарфланиш меъёрига боғлиқдир. Бошланғич пайтда тез, аммо фосфат кислотанинг нейтралланиши ҳисобига мунтазам секинлашадиган парчаланишнинг бу босқичи суюқ фазанинг кальций фосфатлари билан тўйиниши натижасида тўхтайди. Ишлаб чиқариш шароитида унинг давомийлиги бир неча секунддан (камера-оқимли усулда) 3…10 минутгача (камерали жараёнда) ва ҳаттоки 1…1,5 соатгача (оқимли усулда) чўзилиши мумкин.
Камерасиз усулларда фосфоритлар 50…100°С температурадаги 28…40% Р2О5, тутган фосфат кислота билан қайта ишланади, бу кўп даражада жараённинг биринчи босқичи учун оптимал шароитга мувофиқ келади. Аммо, фосфат кислотанинг бундай кичик бошланғич концентрацияси парчаланишнинг иккинчи босқичи учун ноқулай бўлиб, у Са(Н2Р04)2Н2О + СаНР04 билан ёки СаНР04 билан мувозанатдаги эритмаларда амалда содир бўлмайди. Жараён реакцион массанииг қуритилишида якунланади. Ундан сувнинг йўқотилиши системанинг монокальцийфосфат билан мувозанатдаги доирасига ўтиш ва апатитнинг кейинги парчаланишини таъминлаш имконини беради. Қуритиш жараёнида реакцион массадаги монокальцийфосфат кристалланади ва суюқ фазанинг нейтралланиш даражаси камаяди, унинг активлиги эса ортади. Шунинг учун биринчи босқичда парчаланиш даражаси кичик бўлсада, жараён охирида хом ашёнинг юқори парчаланиш даражасига эришилади.



Download 3,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish