Milliy universitetining jizzax filiali psixologiya va gumanitar fanlar kafedrasi

2.Konstruktiv va destruktiv nizolar
Ijtimoiy hayotda, shaxslararo munosabatlarda ayrim alohida nizolar,o‘zaro kelishmovchiliklarni bo‘lib turishi muqarrar. Shuning uchun ba’zan olimlar ziddiyat yoki nizolarning nafaqat salbiy, balki ijobiy tomonlari ham bo‘lishi mumkinligini ochiq e’tirof etadilar. Masalan, G. Andreeva ayrim ziddiyatlarning konstruktiv oqibatlari to‘g‘risida yozadi. Uning fikricha, ba’zan ikki shaxs o‘rtasida kelib chiqqan nizo ularning istiqbolda to‘g‘ri xulosa chiqarib, shunady harakatni boshqa qaytarmaslikka, omilkorlikka, xushyorlikka undaydi. Yoki bir qarashda tanbehga assolangan shaxslararo ziddiyat shaxsni o‘z ustida muttasil ishlashga, o‘z xulqini o‘zi tuzatishiga sabab bo‘ladi. Bunday nizolar oqibatida ko‘ra konstruktiv deb ataladi. Destruktiv nizoning oqibati esa ko‘pincha salbiy bo‘lib, u shaxslararo antogonizmni keltirib chiqaradi, tomonlarning asablari charchaydi, ular xastalanib qolishi ham mumkin. Yoki er va xotin o‘rtasida, yohud qaynona va kelin o‘rtasidagi nizo oila ajrimiga sabab bo‘lishi va bir butun oila buzilib ketishi mumkin.
Ho‘sh, ijtimoiy psixologik fenomen sifatida nizo yoki ziddiyatga qanday ta’rif berish mumkin?


3.Nizolarni bartaraf etish imkoniyatlari va usullari

1. 
   Boshqa odam haqidagi ma’lumotning miqdoriy tomoni. Birinchi bor to‘qnashgan odamlarda bir-birlari haqida faqat birlamchi tasavvurgina hosil bo‘lishi mumkin. Amerikalik tadqiqotchilar talabalarga boshqa talabalarga baho berish topshirig‘ini berishgan. Baholar birinchi to‘qnashuv natijasiga ko‘ra, bir haftadan keyingi qayta to‘qnashuv natijasida va ikki haftadan keyin tekshirilgan. Ma’lum bo‘lishicha, eng aniq tasavvur ikki haftalik tanishuvdan keyingina paydo bo‘lar ekan.
   
2. 
   Ma’lumotlarni olish tartibi. Boshqa odam haqida berilgan ma’lumotga asosan unda o‘sha odam haqida muayyan fikr hosil qilish oson, lekin uni qayta qurish, o‘zgartirish ancha mushkul.
   
3. 
   Normal intellektning bo‘lishi. Intellekt juda yuqori bo‘lganda ham, juda past bo‘lganda ham boshqa odamni to‘g‘ri tushunish qiyin.
   
4. 
   Maxsus tayyorgarlikning bo‘lishi. Mutaxassislar 5 kursda o‘qiyotgan psixolog talabalar bilan portret chizadigan rassomlarning boshqalarga bergan baholarini solishtirishlari natijasida rassomlarning baholari ancha aniqroq bo‘lib chiqqanining guvohi bo‘lishgan.
   
5. 
   Hissiy holatning ta’siri. Nurrey degan olimning tadqiqotlarida turli emotsional holatni boshidan kechirayotgan shaxslarga boshqa odamni baholash topshirig‘i berilgan. Bir seriyada tekshiriluvchilarga elektr toki bilan ta’sir etib turib, boshqa odamning rasmini baholashni tavsiya etishganda, baholanayotgan shaxsda johillikka yaqin sifatlar ham borligi aytilgan. Yaxshi emotsional holat boshdan kechirilayotgan seriyada esa o‘sha odamda asosan yaxshi sifatlar qayd etilgan.
   
6. 
   Shaxsning ochiqligi. Kundalik muloqotda ochiq, samimiy odam bilan tund, pismiq odam baholari o‘rtasida sifat farqlari aniqlangan. Bundan tashqari, odamning muloqot tajribasining boyligi ham uning boshqalar haqidagi tasavvurlarining aniq bo‘lishini ta’minlaydi.
   

ADABIYOTLAR

2. 
   Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari. T., 1994 y.
   
3. 
   Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot. T.,1999 y.
   
4. 
   G`oziеv E.G. Umumiy psixologiya. Toshkеnt. 2002.1-2 kitob.
   
5. 
   G`oziеv E.G. Toshimov R. Mеnеjmеnt psixologiyasi. T-2001
   
6. 
   G`oziеv E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001.
   
7. 
   Nеmov R.S. «Psixologiya». Kn.1. - M., 2003
   
8. 
   Maxsudova M. Muloqot psixologiyasi. T., 2006 y