Milliy universiteti

 
26-Mavzu
 
Ro'yxat turlari : stek, navbat,  daraxt strukturalari va ular bilan 
ishlash usullari 
 
Ro'yxat  bu  shunday  ma'lumotlar  majmuasiki,  uning  elementlari  bog‘langan  bo'lib,  ular  turli 
turlarga tegishli bo'lishi mumkin.  
Ro'yxatga misol: 
E1, E2, ........, En,...   n > 1 bo'lib n fiksirlanmagan.  
Ro'yxat  elementlari  soni  dastur  bajarilishi  davomida  o'zgarib  turishi  mumkin.  Ro'yxatning  2 
turi mavjud:  
Bog‘lanmagan 
Bo?langan 
Ro'yxatning bog‘lanmagan turida uning elementlari orasidagi bog‘liqlik oshkormas (noaniq) 
ko'rinishda  bo'ladi.  Bog‘langan  turida  esa  ma'lumot  elementlariga  ro'yxatda  o'zidan  oldingi  yoki 
keyingi keluvchi element bilan aloqasini bildiruvchi ko'rsatich kiritiladi. 
Stek,  dek  va  navbatlar  bular  bog‘lanmagan  ro'yxatlarga  misol  bo'ladi.  Bundan  tashqari  ular 
ketma-ket ro'yxatga misol bo'lib, oshkormas bog‘liqlik ularning ketma-ketligi orqali aks etadi.   
Kundalik  xayotda  deyarli  har  kuni  har  bir  inson  navbat  tushunchasi  bilan  duch  keladi. 
Umuman  olganda  navbat  elementi  qandaydir  xizmat  ko'rsatishga  buyurtma  bo'lib  xisoblanadi: 
masalan,  ma'lumotlar  byurosidan  kerakli  ma'lumotni  olish,  kinoteatrlarda  chipta  olish,  do'konda 
xarid qilib olingan mahsulotlarga kassada pul to'lash va boshqa. 
Dasturlashda  shunday  ma'lumotlar  tuzilmasi  mavjudki,  u  navbat  deb  ataladi.  Bu  turdagi 
ma'lumotlar tuzilmasida kelib tushgan buyurtmalarga xizmat ko'rsatish tartibi aniqlanadi. 
Navbatlar yarimstatik tuzilma xisoblanib, vaqt o'tishi va navbat uzunligiga qarab, uni tashkil 
etuvchi elementlar o'zgarib turishi mumkin. 
Navbatni tashkil  qiluvchi  elementlarga xizmat ko'rsatilishiga qarab, navbatning asosiy ikkita 
ko'rinishi mavjud:  
1. 
Navbatning birinchi ko'rinishida, navbatga kelib tushgan birinchi elementga birinchi 
bo'lib  xizmat  ko'rsatiladi  va  navbatdan  chihariladi.  Mazkur  ko'rinishdagi  xizmat  ko'rsatishni  FIFO 
(First input-First output, ya'ni birinchi kelgan - birinchi ketadi) nomlash ?abul ?ilingan. Navbat har 
ikkala tomondan ochiq bo'ladi. 
 
 
1. 
Ikkinchi  ko'rinishni  LIFO  (Last  input  -  First  output,  ya'ni  oxirgi  kelgan  -  birinchi 
ketadi)  deyilib,  navbatga  kelib  tushgan  oxirgi  buyurtma  (element)ga  birinchi  bo'lib  xizmat 
ko'rsatiladi. Mazkur ko'rinishdagi navbatni dasturlashda STEK deb nomlash qabul qilingan.