Milliy qawipsizlikti támiyinlewde milliy ideyanıń ornı hám áhmiyeti. Ózbekstan Respublikası Prezidenti I. A. Karimov "Turkiston" gazetasi xabarshısınıń sorawlarına bergen juwaplarında sonday degen edi: "

1. 3. Milliy qawipsizlikti támiyinlewde milliy ideyanıń ornı hám áhmiyeti. Ózbekstan Respublikası Prezidenti I. A. Karimov “Turkiston” gazetasi xabarshısınıń sorawlarına bergen juwaplarında sonday degen edi: “... Sol orında ǵárezsizlik hám ǵárezsizlik jolında birinshi qádem qoyıp atırǵan dáwirde birden-bir shańaraq bolıp jasap atırǵan kópmilletli halqimizning aktual shayırına aynalǵan sózlerdi esletpekshimen.” “Sol áziz watan bárshemizdiki, onıń párawan keleshegi hám ıǵbalı ushın jasaw, gúresiw biz ushın eń úlken baxtdir”. Isenimim kámalki, turaqlılıq, tınıshlıq, milletleraro tatıwlıqqa chorlayotgan bunday uran milliy ideyamız hám oylawimizning tiykarǵı kriteryaına aylanıp qalsa, tekǵana búgingi, bálki keleshek áwladlarimizni da asıraytuǵın, iygilikli ármanlarimizni ámelge asaradigan tiykar bolıp xızmet eter edi. Tariyx saboqlaridan juwmaq shıǵarıw waqıtı da keldi. Materiallıq qıyınshılıqlar salmaqli sınaq bolsada, onı miynet hám taqat menen jeńiw múmkin, álbette. Bul ideya hár bir ata-ana, oqıtıwshı, tárbiyashı, máhelle aqsaqalı hám aktivi kewilinde so'nmas mash'al sıyaqlı janıp, jetkinshek ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek hám tek sondaǵana tınıshlıq hám turaqlılıq, iygilikli maqsetler hám ullı keleshekke erisiw múmkin boladı. Taǵı bir zattı bólek takidlash zárúr. Jaslardıń tálim-tárbiyasına salıstırǵanda keńsepazlıq bul jumıstıń ulıwma alıp brilmaganidan zıyanlı bolıp tabıladı. Ideologik boslıq bolmaslıǵın, kisiler, ásirese, jaslar sanasına óz xalqiniń qanı ornına siyasiy shuxrat erisiwde, baylıq arttırıwdan da toymaydigan gruppashılıq, diniy mawasasızlıq, mılletshillik, separatizm, fashizm, jergiliklishilik, jınayatlı seriklik sıyaqlı “ideya hám ideyacha” lar menen demde tásir etiwine hesh jol qoyıp bolmaydı. Olar ózleriniń bul jerkinishli niyetlerin qanday ámelge asırıwın hámmemiz 1999 jıl 16 fevralda kórdik. 90 -jıllardaǵı ideologiyalıq boslıq ortalıǵında tárbiyalanǵan jaslardıń ayırımları milliy ǵárezsizligimiz máplerine qarsı jumıs etiwshiler toparına qosılıp ketiwdi. Bunday fojealarning qaytarılmasligi ushın hámmemiz bar múmkinshiliklerimizden paydalanıwımız, qoldan kelgenshe háreket etiwimiz hám bárháma agah bolıp jasawımız kerek. Jańasha oylaw sistemasındaǵı evalyutsion usıl tiykarında milliy ideologiya hám onıń ózegi bolǵan milliy ideya jatadı. Sonı eskertip ótiw kerekki, milliy ideya - bul, tek ǵana ózbek milletinigina qosılıwǵa shaqırıwshı abstrakt uran dep qaramastan, bálki onı jáne de keńlew kólemde, pútkil Ózbekstan xalqın qamtıp alıwshı, barlıqtı jipslashtiruvchi determinant retinde alıp qaraw kerek. Biz bul orında milletinen qatań názer pútkil Ózbekstan xalqini hám olardıń xar birin jeke, pútkil jámiyet hám mámleket kólemindegi máplerin názerde tutıp atırmız. Bul orında pikirlerimiz, qarama-qarsılıqlimi? joq, álbette gáp sonda ideologiya salasında júz berip atırǵan processlerdi xaligacha polyar keri bahalawǵa dus kelamiz. Ayırımlar milliy hám materiallıq tikleniw haqqında sóylesedi. Basqalar bolsa milliy hám materiallıq krizis haqqında sóylesedi.

Ilgeri ámeldegi bolǵan qúdiretli xukumron oylaw iskenjesinen qutilgach, milliy oylawimizning xalıqtıń sanasın, keyipi, ruwxıylıqı, mintaliteti, ulıwma insanıylıq hám milliy qádiriyatların esapqa alǵan túrde qáliplesiwi haqqında sóz júrgize basladık.Milliy qawipsizliktiń bekkem qorǵaniwi hám qorǵalıwı támiyinlengenligi mámleket ishki turaqlılıǵındıń muhum súyenishi bolıp tabıladı. Bunday tayansh Respublikamizning ekonomikalıq, finanslıq, siyasiy sistemalarında da turaqlılıqtı támiyinley aladı. Bul bolsa óz gezeginde mámleketimizge shet el, xalıq investitsiyasınıń kirip keliwine, ekonomikasımizning jaxon ulgileri talapları dárejesinde rawajlanıwına keń múmkinshilik ashadı. Endi mámleketimizdiń ishki qawipsizlagi jóninde toqtalıp óteylik. Ókiniw menen aytamız, jámiyetimizdiń arqayınlıǵına arnawlı bir dárejede irkinish beriwi múmkin bolǵan kúshler qatarına hár qıylı ekstremistik keypiyettegi aǵısların da kirgiziw múmkin. Áwele, ekstremizmga tariyp beraylik. Ekstrmizm-latınsha EXSTREMUS, yaǵnıy oǵada bir yoqlama degen sózden kelip shıqqan bolıp, arnawlı bir siyasiy kózqarasqa oǵada bir yoqlama qaraw áqibetindegi xatti-háreketlerdi ańlatadı. Respublikamızda ekstremistik háreketler tiykarınan búgingi kúnde diniy ekstremizm kórinisinde nomoyon bolıp atır. Bunnan tısqarı búgingi kúnde milliy qawipsizlikke raxna soluvchi qawipler: regionlıq mojorolar ústemshilik shovinizmi hám agressiv mılletshillik etnik hám milletleraro qarama-qarsılıqlar karrupsiya hám ayıpkerlik jergiliklishilik hám urıw aymog'chilik munasábetleri ekologiyalıq máseleler Bul qawiplerge toqtatıw beriwdiń eń tiykarǵı hám eń maqul túsetuǵın jolı milliy ideyanı ornı hám áhmiyeti kútá úlken bolıp tabıladı. Ekenin aytıw kerek, pikir tiykarında ideya, ideya tiykarında bolsa ideologiya qáliplesedi. Yaǵnıy, insan arnawlı bir maqsetti qaratb, onı ámelge asırıwǵa qatań axd qilsa, bul ideya esaplanadı. Ideya konkret insan, gruppa, millet yamasa jámiettiiń turmıslıq mútajliklerinen kelip shıǵıp, máplerin ańlatpalap, olardıń isenim ıqtıqatı hám iskerligine tiykar bolsa, ideologiyaǵa aylanadı. Ideologiya túrli gruppa, taypa hám qatlamlar daǵı adamlardıń máplerin ańlatpalap, social turmısı hám iskerligin tártipke salıp, háreketke keltiredi, ideyalardıń ámelge shıǵıwına xızmet etedi. Sol sebepli ideya maqset bolsa, ideologiya onı ámelge asırıw usılı quralı bolıp tabıladı. Basqasha aytqanda, insan yamasa millettiń tiykarǵı maqsetleri ideyalarda kórinetuǵın bolsa, onı ámelge asıriwge qaratılǵan islerdiń mazmun-mánisi ideologiyanı quraydı. Mısal ushın, qandayda bir turaq-jay qurılısı procesin alaylıq. Turaq-jay hár bir insan ushın turmıslıq zárúrat, zárúrli mútajlik, máp bolıp tabıladı. Sonnan kelip shıǵıp,kisiler óz diydi hám múmkinshiliklerine uyqas mákan qılıwdı árman etedi. Pikiran jobalar

tuzib, onı ámelge asırıw haqqında o'ylaydi. Qullası, úydi qurıw procesi daslep pikirde ámelge asadı, oyda sawlelendiriw etiledi.Bunda úydiń ózi, onıń qanday qurılısına tiyisli máseleler, real múmkinshilik hám shárt- sharayatlar menen baylanıslı islerdiń hár biri pikiran esap -kitap etilip, rejelestiriledi. Sol jol menen úy tuwrısındaǵı pikirler pishib, konkretlesip anıq maqsetke - pútin ideyaǵa aylanadı. Usı waqıtta, úy haqqındaǵı ideya hám odan mápdar adamlardıń qálewi, isenimi hám múmkinshiliklerine muwapıq ámelge asırıwǵa qaratılǵan jumıslar jónindegi tereń pikirler, yaǵnıy úy qurılısınıń ob'ektiv hám sub'ektiv faktorları ; atqarılatuǵın jumıslar, zárúr aqsha -materiallar, olardı tabıw hám isletiw sıyaqlı máselelerdiń anıq sheshimlerin ańlatiwshı ideyalar sisteması - ideologiya payda boladı. Áyne sol sistema (ideologiya ), odaǵı máplashgan ideyalar tiykarında xatti- háreketler bas ideyanıń royobga shıǵıwında sheshiwshi rol oynaydı. Bul mániste ideologiyanı qurılıp atırǵan ob'ekttiń proekt smeta hújjetine salıstırıwlaw múmkin. Ob'ektti belgilengen tártipte qurıw ushın qurıwshılar sol hújjetti jaqsı biliwleri talap etiledi. Sonday etip, bul orında úydiń kóz aldına keltiretuǵın túwel forması - bas ideya, onıń mazmunı hám túsin belgilep, xarakteristikalaytuǵın ideyalardı tiykarǵı ideyalar, bul bas hám tiykarǵı ideyalar menen birge qurılıs processindegi jumıs-háreketler, usıllar mazmunın ańlatiwshı ideyalar sistemasın ideologiya deyiw múmkin. Milliy ideya hám ideologiyanı sol kózqarastan xarakteristikalasaq, onıń mámleketimiz hám jámiyetimiz qurılısına tiyisli teoriyalıq -metodologik mazmunı jaqtılasadı. Mısalı, úy ideyasın milliy ideologiyanıń bas ideyası Azat hám obod watan, erkin hám jetkilikli turmıs qurıw desek, úydiń qandaylıǵın, onıń ishki hám sırtqı sıqılın anıq-ayqın ańlatpalaǵan ideyalardı ideologiyamızdaǵı watan gúlleniwi, jurt paraxatshiliqti, xalk, párawanlıǵı, kámal insan, social sheriklik,milletleraro tatıwlıq, diniy tolerantlıq sıyaqlı tiykarǵı ideyalar quraydı.Bul halda áne sol bas hám tiykarǵı ideyalarda ańlatpalanıp atırǵan máp - maqsetler hám de olardı ámelge shıǵarıw ushın jámiyetimiz ómiriniń barlıq tarawlarında : da individual hám social, da mikro hám makro dárejelerde ámelge asırılıp atırǵan teoriyalıq hám ámeliy islerdiń mazmun-mánisi, áhmiyeti hám kólemi; baǵdarları, basqıshları hám usılları ; bul processlerdiń keleshekleri, sonıń menen birge, qurılıp atırǵan jámiyettegi social munasábetler xarakteri, olardıń kelesi rawajlanıw basqıshları, qısqasha etip aytqanda, Ózbekstanda huqıqıy demokratiyalıq mámleket, ádalatlı puqaralıq jámiyetiniń qáliplesip, rawajlanıw nizamlıqları tuwrısındaǵı ideyalar, teoriya hám qıyallar sisteması milliy ideologiyada kórinetuǵın boladı. Sonday etip, bul mániste ideyanı - teoriya, ideologiyanı metodologiya deyiw múmkin. Ideya salıstırǵanda turaqlı, qatań, ideologiya bolsa dinamikalıq xarakterge iye.

Sebebi, ideologiya insan hám jámiyet turmısındaǵı ob'ektiv hám sub'ektiv shárt-sharayatlarǵa uyqas halda, adamlardıń talap, mútajlik, isenim ıqtıqat, máp hám maqsetlerine muwapıq tárzde, retrospektiv tiykarlarda ózgerip, rawajlanıp baradı. Prezidentimiz Islam Karimov aytqanı sıyaqlı : «Xalıq, millet óz milliy ideologiyasın pútkil omiri dawamında rawajlanıwlashtirib, boyitib baradı. Sebebi, ideologiya qatıp qalǵan isenimler jıyındısı emes. Bul - úzliksiz process bolıp, turmıs dawam etar eken, onıń kúshli jurati sebepli ideologiyanıń aldına qoyılatuǵın jańa-jańa talaplar da payda boladı».