«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

4- LABORATORIYa IShI
TIKUVChILIK IPLARINING XUSUSIYaTINI STATIMAT-C, TW-3, HM-3 ASBOBLARIDA O’RGANISh
Tikuvchilikiplariningxususiyatlarinianiqlash
Asosiy ma’lumot. Tikuvchilik iplarining savdo nomeri-bu tikuvchilik iplarining qalinligini (yo’g’onligini) shartli belgisi bo’lib, u qanchalik ingichka bo’lsa, savdo nomerining son qiymati shuncha yuqori bo’ladi. Yo’g’onligiga qarab 3 va 6 ko’shimli g’altak iplar quyidagi savdo nomerlariga bo’linadi:
3 qo’shimli-10,20,30,40,50,60,80,100,120.
6 qo’shimli -10,20,30,40,50,60,80.
Tikuvchilik iplarining haqiqiy diametri-laboratoriyada sinov yo’li bilan moslamalardan aniqlanadigan diametr.
Tikuvchilik iplarining hisoblangan diametri-hisoblash yo’li bilan tenglama yordamida aniqlanadigan diametr.
Tikuvchilik iplarining eshilishdagi qisqarishi-bir necha iplardan tashkil topgan (tuzilgan) iplarning yoki bir ipning eshish natijasida uzunligining qisqarishiga aytiladi.
Tikuvchilikiplariningxususiyatlarinianiqlashusullari
Iplariningchiziqiyzichliginianiqlashusuli
Tikuvchilikiplarningchiziqiyzichliginianiqlashuchun 100 metrlikalavao’rabolinadivaularningmassasianiqlanadi. Tikuvchilikiplariningchiziqiyzichliginianiqlashuchunqo’lbilanishlanadigancharxyordamida 10 metrdanbeshtakalavao’rabolinadi (11-rasm). Harbirkalavaningmassasianiqlanadi. O’nmetrlikalavaningo’rtachaqiymatini 10 gako’paytirib, 100 metrlikalavaningqiymatianiqlanadi (12-rasm).

11-rasm. Charx shakli.

12-rasm. Kvadrant tarozisining shakli.
Olingan natija yordamida tikuvchilik iplarining haqiqiy natijaviy chiziqiy zichligi (g/km) quyidagi formula yordamida hisoblanadi.
.
Tashkilqiladiganiplarningsoninisanab, (g/km) chiziqiyzichligianiqlanadi.

Savdonomeribilannatijaviychiziqiyzichliginingo’zaromunosabatini 2-jadvalyordamidafoydalanib, tikuvchilikiplarningsavdonomeriNbilanbelgilanadi.
2 - jadval

Savdo nomeri N	Uch ko’shimli tikuvchilik iplari		Olti ko’shimli tikuvchilik iplari
	Tashkilqiluvchiiplarningchiziqiyzichligi	natijaviy chiziqiy zich-ligi	Tashkilqiluvchiiplarningchiziqiyzichligi	natijaviy chiziqiy zich-ligi
10	34,5	103,0	16,5	103,0
20	27,0	81,8	13,0	81,0
30	21,0	63,6	11,0	68,6
40	16,5	50,0	8,5	53,9
50	13,0	39,4	7,5	46,6
80	7,5	22,7	5,9	41,8
100	6,7	20,3	-	36,8
120	5,9	17,9	-	-