Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari -sinf

III. Yangi mavzuning bayoni.

TA'LIM VA TARBIYANING UYG'UNLIGI

Ma'rifatparvar bobomiz Mahmudxo'ja Behbudiy bundan qariyb yuz yil avval - 1914-yilda «Oyna» jurnali orqali «Muhtaram yoshlarga murojaat» e'lon qilib, unda, jumladan, shunday degandi: «Muhtaram birodarlar! Barchamizga oftob kabi ravshan va ayondurki, makotib (maktab - tahr.) - taraqqiyning boshlang'ichi, madaniyat va saodatning darvozasidir. Har bir millat eng avval, makotibi ibtidoiysini (eski maktabini - tahr.) zamoncha isloh etib ko'payturmaguncha taraqqiy yo'lig'a kirub madaniyatdan foydalanmas. Madaniyati hoziradan (zamonaviy madaniyatdan - tahr.) mahrum qolub, sanoye' va maorif salohi ila (san'at va ma'rifat quroli bilan - tahr.) qurollanmagan millat esa, dunyoda rohat va saodat yuzini ko'rolmas», - degan edi.

Xalqimiz tomonidan «Ustoz otangdan ulug'» degan hikmat bejiz aytilmagan. Chunki bolaning chinakam inson bo'lib tarbiyalanishida, ma'naviy qusurlarsiz shaxs bo'lib oyoqqa turishida o'qituvchi - murabbiylar xizmati otaning xizmatidan kam bo'lmaydi. O'qituvchilar yoshlarga faqat bilim berish, ularning aqli to'liq, zehni o'tkir bo'lishi xususidagina emas, balki o'sib voyaga yetayotgan bolaning xulq-atvori insoniy qiyofa kasb etishi, uning qalbida mehr-oqibat, boshqalarga hurmat-e'tibor, o'zgalar quvonch va dardlariga daxldorlik tuyg'ulari kamolga yetishi to'g'risida ham jon kuydiradi. Bu borada avvalo o'qituvchi-murabbiylarimizning o'zi boshqalarga ibrat bo'ladi, har bir so'zi, harakati bilan atrofida sog'lom ma'naviy muhit qaror topishiga urinadi.

O'tgan sho'ro davri ta'lim tizimidagi qusurlar mohiyatini izohlar ekan, Prezidentimiz quyidagi holatlarga e'tibor qaratadi:

«Bizga sobiq tuzumdan meros bo'lib qolgan maorif tizimining eng noma'qul tomoni shundan iborat ediki, unda o'quv jarayonida o'quvchi va talabalarning mustaqil va erkin flkrlashiga yo'l qo'yilmas edi. Har qaysi o'quv yurtini bitiruvchilarning bilimiga qarab emas, aksincha, ularning sobiq sovet tizimiga va soxta g'oyalarga sadoqatini hisobga olib baholash va hayotga yo'llash tamoyili asosiy o'rinni egallar edi. Ko'p hollarda sifat o'rniga son ketidan quvish ustunlik qilardi».

O'zbekistonda ko'plab sohalarda bo'lgani singari ta'lim-tarbiya tizimida ham qaror topgan mana shu o'ta salbiy holatga mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlaboq barham berishga kirishildi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi hamda 2004-2009-yillarda Maktab ta'limini rivojlantirish umummilliy davlat dasturining hayotga muvaffaqiyatli joriy etilishi natijasida yurtimizda mutlaqo yangi mazmun-mohiyatdagi ta'lim-tarbiya tizimi vujudga keldi. Avvalgi darslarimizda ta'kidlaganimizdek, endi bolaning to'qqiz yillik umumiy ta'lim jarayonida ma'lum bo'ladigan iqtidoriga qarab uning ilm yoki hunar yo'lidan ketish imkoniyati paydo bo'ldi. Mamlakatimizda qisqa muddat ichida minglab akademik litseylar, kasb-hunar kollejlari qurilib, yoshlar va ularning murabbiylari ixtiyoriga berildi. Oliy o'quv yurtlari, boshqa ilm-fan dargohlari zamonaviy ta'lim berishning, ilmiy tadqiqot olib borishning eng ilg'or uskunalari va uslublari bilan ta'minlandi.

Bu borada amalga oshirilgan eng muhim yangilik, erishilgan eng katta muvaffaqiyat shunda bo`ldiki, O'zbekistonda ta'lim-tarbiyaning mazmun-mohiyati tubdan yangilandi. Bugungi o'quvchi-talabaning ongi, aql-u shuuri endi qotib qolgan sho'roviy aqidalar, sinfiy qarashlar bilan to'ldirilmaydi. U dunyoning eng ilg'or fikri bilan tanishish, uni tahlil etish va o'z qarashini emin-erkin shakllantirish imkoniyatiga erishdi. Bu degani - yoshlarimiz tafakkuri ozod bo'ldi, uning ufqlari kengaydi, qarashlari chuqurlashdi, deganidir. Biz bu masalaga alohida e'tiboringizni tortayot-ganimiz bejiz emas, albatta. Zero, Prezidentimiz bir necha bor ta'kidlaganidek: