TAKRORLASh UChUN SAVOLLAR:
1. Milliy g’oya zarurmi?
2. G’oyaviy bo`shliq paydo bo`lishiga yo`l quymaslik uchun qanday
ishlarni amalga oshirishimiz zarur?
3. Milliy g’oya yoshlarimizga qanday ta`sir ko`rsatishi kerak?
ADABIYoTLAR:
55
1. O`zbekiston Respublikasi Konstituciyasi. T.: “O`zbekiston”, 2003.
2. Karimov I.A. Biz tanlagan yo`l – demokratik taraqqiyot va ma`rifiy
dunyo bilan hamkorlik yo`li. 11-jild. T.: “O`zbekiston”, 2003.
3. Karimov I.A. Tinchlik va xavfsizlik o`z kuch-qudratimiz,
hamjihatligimiz
va
qat`iy
irodamizga
bog’liq.12-jild. T.:
“O`zbekiston”, 2004.
4. Karimov
I.A.
Bizning
bosh
maqsadimiz
–
jamiyatni
demokratlashtirish va yangilash mamlakatni modernizaciya va isloh
etishdir. T.: “O`zbekiston” , 2005, 96-b.
5. Karimov I.A. O`zbek xalqi hech qachon hech kimga qaram
bo`lmaydi. T.: “O`zbekiston”. 2005, 160-b.
6. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T.:
“O`zbekiston”, 2001.
7. Milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasi: falsafiy va huquqiy jihatlar. T.,
2001.
8. Milliy g’oya – bizning g’oya. T., 2001.
9. Milliy istiqlol g’oyasi O`zbekiston Respublikasi oliy ta`lim
bakalavriat bosqichi uchun darslik. T.: “Akademiya”, 2005.
6-MAVZU: MILLIY G’OYa – XALQNING IShONChI VA
e`TIQODI.
REJA:
1. Milliy g’oyaning xalq ishonchi va e`tiqodiga aylanish zarurligi.
2. Milliy g’oyaning ishonch va e`tiqodga aylanish shart-sharoitlari.
3. Milliy g’oyani xalq ishonchi hamda e`tiqodiga aylantirish vazifalari.
4. Milliy g’oyaning xalq ishonchi va e`tiqodiga aylantirish mezonlari.
56
5. Milliy g’oyaning ishonch hamda e`tiqodga aylanishida ob`ektiv va
sub`ektiv omillar.
1. Milliy g’oyaning xalq ishonchi va e`tiqodiga aylanish zarurligi.
Milliy g’oya xalqning ishonch va e`tiqodiga aylansa, u o`zining
kutilgan samarasini beradi. Shuning uchun ham ishonch va e`tiqod
masalasi milliy g’oyada muhim mezon hisoblanadi. Mamlakatimiz rahbari,
“Fidokor” gazetasi muhbirining savollariga bergan javoblarida “mafkura
faqat bugun emas, balki hamma zamonlarda ham eng dolzarb siyosiy –
ijtimoiy masala, har qanday jamiyatni sog’lom, ezgu maqsadlar sari
birlashtirib, uning o`z muddaolariga erishish uchun ma`naviy-ruhiy kuch-
quvvat
beradigan
poydevor
bo`lib
kelgan”
deb
ta`kidlaydi.
O`zbekistonning hozirgi davlat hududida yashagan xalqlarning uch ming
yillik tarixiga nazar tashlaydigan bo`lsak, aksariyat hollarda bosqinchilar
zulmi ostida engilmaganligini ko`ramiz.
Darhaqiqat, eramizdan avval VI asrda-eronlik ahmoniylar, Ivasrda –
yunon bosqinchilari Aleksandr makedonskiy, eramizning birinchi asrlarida
– xitoyliklar, VII asrlarda – arab badaviylari, XII asrlarda mo`g’ul
istilochilari, XIX asrdan boshlab avval Chor Rossiyasi keyin “Qizil
imperiya” iskanjasida ezilib yashaganligiga ko`hna tariximiz guvoh
bo`lgan. Shulardan kelib chiqib fikr qiladigan bo`lsak, ezilib yashagan,
sababi nima, degan savol tug’iladi. Uning turli sabablari faylasuflar,
tarixchilar, siyosatshunoslar tomonidan u yoki bu tarzda izohlangan. Lekin
uzoq davom etgan bu milliy fojeaning asosiy sababi – millatning g’oyaviy
tarqoqligi, parokandaligidir. Zero milliy tariximizda ozodlik, mustaqillik
uchun kurashib yorqin iz qoldirgan; Shiroq, tumaris, Spitamen, Muqanna,
57
Najmiddin Kubro, Jaloliddin Manguberdi, Mahmud Tarobiy, Temur Malik
va boshqa buyuk milliy qahramonlar xalqni ozodlik, mustaqillik
g’oyalariga sobit ergashtirishga harakat qilganlar. Milliy g’oyaning,
jamiyat mafkurasining xalq ishonchi, mukammal e`tiqodiga to`la
aylanmaganligi sababli mag’lub bo`lganlar.
Mamlakat yovlar oyog’i ostida payhon bo`lgan, millat g’ururi, sha`ni
toptalgan. Bizning eng ulug’ maqsadimiz, eng ulug’ g’oyamiz: eng ulug’
shiorimiz shuki, O`zbekistonning bitta yo`li bor: mustaqillikni
mustahkamlab, istiqlolni mustahkamlab olg’a yurish. Mafkuramiz, tutgan
yo`limiz, bor g’ayratimiz ana shu ulug’vor niyatga yo`nalitirishi kerak.
Xalqimizni, barcha siyosiy kuchlarni, jamiyat tashkilotlarini yakdil, bir
jon, bir tan qiladigan g’oya ham aslida shu.
2.Milliy g’oyaning ishonch va e`tiqodga aylanish shart-sharoitlari.
Milliy istiqlol mafkurasi xalq e`tiqodi va buyuk kelajakka ishonchini
ortirishning ilmiy-nazariy yo`nalishlari ishlab chiqilishi bilan birga, uning
shart-sharoitlari, jarayonga ta`sir ko`rsatuvchi omillarning xilma-xil
ekanligini hisobga olish muhim. Ayni paytda, bu jarayonning eng muhim
jihati shundan iboratki, har qaysi fuqaro, har qaysi inson jamiyat
taraqqiyotining yo`nalishiga nisbatan o`z munosabatini aniqlab olishi
zarur. Insonning mohiyatini uning ijtimoiy ehtiyojlari tizimi, narsa va
hodisalarga ongli munosabati tashkil qiladi. Aniqroq qilib aytganda, ichki
boyitish e`tiqodi, orzu-umidlari ijtimoiy mavjudotligining ma`no-
mazmunini belgilaydigan sifat ko`rsatkichidir. Ularni shartli ravishda
ilohiy va dunyoviy yo`nalishlarga ajratish an`anasi mavjud.
58
Jamiyatning mafkurasi, turli ijtimoiy ong shakllari va amaliyot
yo`nalishlari, ta`lim – tarbiya, fan va ilmiy muassasalar, madaniyat va
ma`naviy-ma`rifiy, adabiyot va san`at, din, jismoniy tarbiya va sport
sohalarida integraciyalashgan kompleks-sistemali faoliyatini taqozo qiladi.
Bu vazifaning murakkabligi;
Birinchidan uzoq tarixiy davrlarda davom etgan mustamlakachilik
siyosati xalqni tarixiy xotiradan, milliy qadriyatlardan mahrum qilish
chegarasiga keltirib qo`ygan edi.
Ikkinchidan shu davrlarda totalitarizm, valyutarizm siyosatining
tashkiliy-institucional tuzimi xalq ongida mustamlakachilikka nisbatan
“ko`nikish effektini” vujudga keltirib; bo`ysunuvchanlik, qullik
stereotigenlarini shakllantirgan. Boshqacha qilib aytganda “uzoq yillar
davomida bu tuzum faqat jamiyat unga zo`rlab bo`ysundirilgani uchungina
emas, balki jamiyat zo`rlik yo`li bilan mafkuraviy qolipga moslashtirilgani
u ham totalitar deb atalib kelindi.
Uchinchidan yangi vujudga kelgan mustaqil davlatlar ustidan
hukmronlik qilishning mukammal mafkuraviy usullaridan vositalaridan
foydalanishga tayyor turgan davlatlarining “g’oyaviy emonsipaciyasi”,
“mafkuraviy agressiyasi” keng miqyosda hujum boshlashi bilan
xarakterlanadi.
3. Milliy g’oyani xalq ishonchi hamda e`tiqodiga aylantirish vazifalari.
Mamlakatimizning bozor iqtisodiyoti ijtimoiy-siyosiy, ma`naviy
hayotini erkinlashtirmoqda. Ma`lumki, jamiyatni tashkil qilgan ijtimoiy-
siyosiy qatlamlarning manfaatlaridagi xilma-xillik qonuniy tarzda ular
o`rtasidagi manfaatlar xilma-xilligini namoyon etish bilan birga erkin va
59
mushtarak maqsadlarni ham keltirib chiqaradi. Jahondagi rivojlangan
davlatlarning tarixiy tajribalari shu manfaatlar mushtarakligini o`z vaqtida,
oqilona hal qilishning yo`llarini, vositalarini topish jamiyatning barqaror
taraqqiyoti garovi ekanligini va aksincha, mamlakatlarning g’oyaviy
ojizligi, noshudligi milliy parokandalikka g’oyaviy ojizligi, noshudligi,
milliy parokandalikka olib kelib, xalqni qullikka mahkum qilishini qayta-
qayta isbotlab bergan. Ana shu holatni oldini olishda mamlakat ichida
xalqning milliy g’oyaga bo`lgan ishonch va e`tiqodi ularni umummilliy
maqsad yo`lida jipslashtiradi.
Shuning uchun ham Prezidentimiz I.A.Karimov mustaqillikning
dastlabki yillaridanoq, mamlakatimizda yashayotgan barcha ijtimoiy-
siyosiy qatlamlari, tabaqalarni, millat va elatlarni Vatan ravnaqi, yurt
tinchligi, osoyishtaligi, xalq farovonligi g’oyasi atrofida jipslashtirishga
alohida e`tibor berib kelinmoqda. Bu milliy rivojlanishning istiqbollarini
kafolatlaydi. Buning asosiy omili, umumiy nuqtasi – mamlakatimizda
yashayotgan barcha fuqarolarni, millatidan irqidan, diniy e`tiqodigan,
iqtisodiy ahvolidan, siyosiy mavqeidan, qaysi partiyalarga mansubligidan
qat`iy nazar, umummillat manfaatlarini ifodalaydigan istiqlol g’oyalari
ularning ishonch va e`tiqodidan joy olishi hamda shu g’oya asosida
birlashtirishdan iborat. Bu vazifani bajarish mamlakatimizda demokratik,
adolatli-huquqiy davlat, fuqarolik jamiyati qurishning zaruriy sharti bo`lib
qolmoqda.
Mustaqillikka erishgandan keyin milliy qadriyatlarning muqaddas
dinimizning tiklanishi milliy taraqqiyot uchun ma`naviy muhitni yaratib
bermoqda.
Buyuk
ajdodlarimizning
ma`naviy
merosi
g’oyaviy
60
barkamollik uchun oziq bo`lmoqda. Lekin shuni ham aytish kerakki,
bizning tariximizga mahliyo bo`lib, kelajakni unutishga haqqimiz yo`q.
4.Milliy g’oyaning xalq ishonchi va e`tiqodiga aylantirish mezonlari.
Milliy g’oyani “tashuvchilarning” ehtiyojlari va manfaatlari
umumiyligiga qaramasdan ularning har biriga individual va differencial
yondoshishgan holda, uni xalqning ishonch va e`tiqodiga aylantirilishning
o`ziga xos mezonlari mavjud. Ya`ni:
- Millatning o`zligini, jahon umumiy tarixiy taraqqiyotiga
mansubligini anglashi ayni tarixiy jarayonga qo`shayotgan hissasini e`tiroq
qilinishi;
- Millatning ijtimoiy-siyosiy, g’oyaviy-mafkuraviy mustaqilligi va uni
mustahkamlash imkoniyatlarining yaratilishi. Vatanga sadoqati;
- Jahon hamjamiyatidagi mavqeini mustahkamlanishi o`ziga xos va
mos nufuzga ega bo`lishi;
-
Milliy
taraqqiyotning
istiqbollarini
belgilaydigan
faoliyat
strategiyasini ishlab chiqishda va uni amalga oshirishning taktikasini
belgilashda milliy-ma`naviy qadriyatlarga va umuminsoniy madaniyatning
uyg’unligiga milliy istiqlol g’oyasining negizlari sifatida qarash
zaruriyatini hisobga olish.
Ma`lumki mamlakatlar o`rtasidagi ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy,
madaniy
munosabatlarning
samaradorligi,
eng
avvalo
g’oyaviy
qarashlarning mutanosibligiga bog’liq bo`ladi. Bunda ikki tomonlama
manfaatdorlik umumiy munosabatlarning samaradorligini belgilaydi.
Sobiq socialistik tuzum emirilishi, xususan bu sistemada siyosiy-
mafkuraviy gegemonlik rolini bajarib kelgan SSSrning parchalanib ketishi
61
bilan jahon mafkuraviy jarayonida quyidagi xususiyatlar namoyon
bo`lmoqda:
Birinchisi – milliy mustaqillikka erishgan davlatlarning ijtimoiy,
iqtisodiy, siyosiy, madaniy mafkuraviy va boshqa sohalarda hamkorlik
qilish mumkin bo`lgan mamlakatlarni tanlashdagi muayyan qiyinchiliklar
bilan bog’liq edi. Chunki biz bilan ijtimoiy hayotning barcha sohalarida
hamkorlik qilishni xohlagan davlatlarning o`z manfatlari bo`lib, ular
hamma vaqt ham tomonlarning manfaatdorligiga muvozanatni o`zlari
tomonga og’dirishga moyil ekanligi sir emas.
Ikkinchisi - hozirgi davrda ilmiy-texnika taraqqiyoti millatlararo
munosabatlarning
texnik-texnologik
asoslarini,
aloqa
vositalarini,
ommaviy axborot infrostrukturasini va murakkab kommunikaciyasini
vujudga
keltirishi
bilan
xalqaro
mafkuraviy
munosabatlarni
intensivlashtirib,
universallashtirib
yubordi.
Xususan,
axborot
ayirboshlashning komp`terlashtirib; elektron pochta, internet, kosmik tele-
radio aloqa tizimlarning rivojlanishi, bu sohalarda intellektual
salohiyatning
miqdor
va
sifat
o`zgarishlari
bilan
mafkuraviy
munosabatlarning globallashuv jarayoni vujudga keldi.
Uchinchisi – birinchi va ikkinchi xususiyatlardan kelib chiqqan bo`lib,
millatning tarixiy xotirasi, an`analari, ma`naviy merosi asosida
jamiyatning hozirgi davr rivojlanish darajasiga, istiqbol tendenciyalariga
xos ongini, tafakkurini shakllantirish va mustahkam ishonch – e`tiqodga
aylantirish vazifasidir. Chunki g’oyat xilma-xil “axborot bosimi”
tarkibidan milliy taraqqiyot manfaatlariga mosini tanlab olish ishonch-
e`tiqodga aylantirish muayyan nazariy metodologik bilimlarni talab qiladi.
62
5. Milliy g’oyaning ishonch hamda e`tiqodga aylanishida ob`ektiv va
sub`ektiv omillar.
Milliy g’oyani xalqning ishonchi, e`tiqodiga aylantirish asoslarini,
shartli ravishda, ob`ektiv shart-sharoitlar va sub`ektiv omillarga ajratish
mumkin.
Milliy g’oyani xalq ishonchi va e`tiqodiga aylantirishning ob`ektiv
shart-sharoitlari sifatida: ijtimoiy-iqtisodiy hayot negizlari, madaniy
hayotni rivojlantirish manbalari, inson salohiyati, millatning tarixiy merosi
va unga bo`lgan munosabat; xalq yashayotgan hududning tabiiy –
jo`g’rofiy joylashishi hamda tabiiy resurslari; millatning tarixiy
shakllangan mentalitetiga xos xususiyatlar; jamiyatning demografik holati,
etnik tuzilishi; xalqaro ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy munosa`atlardagi o`rni
va mavqei va boshqa shu kabi shart-sharoitlarni ko`rsatish mumkin.
Sub`ektiv omillar jumlasiga esa, milliy g’oyani xalq ishonch va
e`tiqodiga aylantirishga yo`naltirilgan insonlar, turli ijtimoiy guruhlar, oila,
mahalla, milliy – madaniy markazlar, siyosiy partiyalar, jamoat
birlashmalari,
xalqning
intellektual
salohiyatini
yuksaltirishga
yo`naltirilgan ta`lim-tarbiya tizimining qonuniy huquqiy asoslari va
dasturlari; ommaviy axborot vositalari; umuman, jamiyat milliy g’oyasini
shakllantirish va uni xalq ishonch e`tiqodiga aylantirishning ma`naviy-
ma`rifiy kompleksi bilan bog’liq omillarni o`z ichiga oladi.
Bu omillarning har biri milliy g’oyani keng jamoatchilik ongiga
singdirishda muhim o`rin tutadi. Masalan, hozirgi zamon ta`lim-tarbiya
tizimining asosiy vazifalaridan biri turli fan yo`nalishlari orqali yoshlar
ongida Milliy istiqlol g’oyasini izchil shakllantirishdan, xalqning ishonch
va e`tiqodiga aylantirishdan iborat. Chunki, har qanday ta`lim-tarbiya
63
sohasining
markazida
turuvchi:
insonparvarlik,
vatanparvarlik,
millatparvarlik g’oyalari, eng avvalo, Milliy istiqlol g’oyasi doirasida o`z
mazmunini konkretlashtiradi va namoyon qiladi. Zero, insonning har
qanday ezgu g’oyalari – Ona – Vatanga muhabbat, uning mustaqilligini
mustahkamlash g’oyalaridan tashqarida ijtimoiy-ma`naviy ahamiyatga ega
bo`lish mumkin emas.
SAVOLLAR:
1. Milliy g’oya jamiyat taraqqiyotida qanday yaratuvchilik rolini o`ynashi
mumkin?
2. Milliy g’oya qaysi tamoyillarga amal qilishi, kimning irodasi,
intilishlari va maqsadlarini ifodalanishi kerak?
3. Odamlarni milliy istiqlol g’oyasi ruhida tarbiyalashda qanday targ’ibot-
tashviqot va ma`rifat vositalarini qo`llash maqsadga muvofiq?
ADABIYoTLAR:
1. O`zbekiston Respublikasining Konstituciyasi. T.: “O`zbekiston”, 2003.
2. Karimov I.A. Imperiya davrida bizni ikkinchi darajali odamlar, deb
hisoblashar edi. Prezident Islom Karimovning “Nezovisimoya” gazeta
muxbirining savollariga javoblari. T.: “O`zbekiston”, NMIU, 2005.
3. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish
va yangilash, mamlakatni modernizaciya va isloh etishdir. T.:
“O`zbekiston”, 2005.
4. Karimov I.A. O`zbek xalqi hech qachon hech kimga qaram bo`lmaydi.
T.: “O`zbekiston”, 2005.
64
5. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T.:
“O`zbekiston”, 2001.
6. Milliy istiqlol g’oyasi O`zbekiston Respublikasi Oliy ta`lim bakalavriat
bosqichi uchun darslik. T.: “Akademiya”, 2005.
7. Azizxo`jaev A.A. Mustaqillik, kurashlar, iztiroblar va quvonchlar. T.:
2001.
8. Murtazo Qarshiboy. Bunyodkor xalq g’oyasi. T.: “Ma`naviyat”, 2001.
9. Milliy istiqlol g’oyasi targ’ibotining ilmiy asoslari. T., 2002.
7-MAVZU: MILLIY G’OYa – O`ZLIKNI ANGLASh VA TARAQQIYoT
OMILI.
REJA:
1. Milliy g’oya o`zlikni anglash omili.
2. O`zlikni anglashning turli talqinlari.
3. tarixiy xotira va milliy o`zlikni anglash.
4. Milliy istiqlol g’oyasi – milliy o`zlikni tarbiyalash, qadrlash saqlab
qolish omili.
1. Milliy g’oya o`zlikni anglash omili.
Insoniyatning tarixiy taraqqiyoti o`z-o`zini anglash, eng avvalo,
insoniy mavjudlikning mohiyatini ma`naviy voqelik, sha`ni, qadr-qimmat,
obro`-e`tibor, or-nomus orqali namoyon bo`lishini ko`rsatadi.
Hayotning ma`no-mazmunini, maqsadini tushinib etish, o`zlikni
anglashdan boshlanadi. Milliy g’oyada uning negizlari mujassam
bo`lganligi uchun ham o`zlikni anglashga xizmat qiladi va bir-biri bilan
uzviy bog’liq.
65
“O`zlikni anglash deganda men tarixiy xotirani tiklash, nasl-nasabimiz
kim ekanini, kimlarning vorisi ekanligimizni anglab etishni tushunaman”
deydi
I.A.Karimov.
O`zbekistonda
fuqarolik
jamiyati
asoslarini
shakllantirish davlat va jamiyat hayotining barcha jabhalarini yanada
demokratlashtirish, avvalambor, har bir fuqaroning va butun jamiyatning
oliy maqsadlarini o`zida mujassam etgan. Milliy g’oya atrofida jipslasha
olishi, o`zini xalq, millatning ajralmas qismi ekanligi anglab etishiga ham
bog’liq. Zero, buyuk bobokolonimiz Amir Temur o`git berganlaridek:
“Birliksiz kuch bo`lmas” binobarin, “Ozod va obod Vatan, erkin va
farovon hayot” ko`rishdek ulug’ ish avvalo, o`zlikni anglamagan joyda
amalga oshmaydi. Milliy birligida insonni o`zlikni anglash omili alohida
o`ringa ega. Prezident I.A.Karimov ta`kidlaganidek; “Chinakam insoniy
fazilatlarga ega bo`lgan yoki ega bo`lishga intilgan odam demokrtiya
ne`matlarining oddiy iste`molchisi emas, balki ularning faol yaratuvchisi
va himoyachisiga aylandi. Demokratiya, fuqarolik jamiyati asoslarini
amalda barpo etish, inson haq-huquqlari va erkinliklarini ta`minlashi
mumkin bo`ladi. Shundagina inson o`z mamlakatning tom ma`nodagi
munosib fuqarosi bo`la oladi”
1
. O`zlikni anglash “Milliy o`zlikni anglash”
va nihoyat “Umumbashariy o`zlikni anglash” tushunchalari bir-biridan
ayri emas, balki bir-biri bilan uzviy aloqador, bir-birini taqozo etadi. Zero,
inson ota-ona, oila, millat, ahli bashar, boringki butun borliq bilan
munosabatlar asosida o`zining kim ekanligini anglab boradi. Ayni shu
munosabatlar zaminida shakllangan milliy va umuminsoniy qadriyatlar
asosida milliy g’oya tamoyillari shakllangan va o`z navbatida, milliy g’oya
ularni zamon talablari asosida boyitib beradi.
1
Karimov I.A. Biz tanlagan yo`l – demokratik taraqqiyot va ma`rifiy dunyo bilan hamkorlik yo`li. 2-jild. T.:
“O`zbekiston”, 2003, 34-b.
66
2. O`zlikni anglashning turli talqinlari.
Insoniyat falsafiy tafakkuri tarixida o`zlikni anglash masalasi turlicha
talqin etilgan. Inson jismining o`tkinchiligi ruhning esa abadiyligi
masalani zohiriy talqin etganlar inson o`zligini dunyodan yuz o`girib,
yolg’izlikda ibodat bilan kun o`tkazgandagina, oddiy so`z bilan aytganda,
tarkidunyo qilgandagina topishi mumkin degan fikrga keladilar.
Islom sharqida dunyoni o`tkinchi bo`lib, ijtimoiy faollikdan qochish,
faqat olloh zikri bilan yashash tamoyili alohida o`ringa ega. Ularning
falsafasida “tarki dunyochilik g’oyasini targ’ib etib, ijtimoiy faollikdan
butunlay chetlashganlar, surunkali taxt-ibodat bilan shug’ullanganlar.
“Tasavvufdagi” uzlatga chekinish” g’oyasini ham ba`zan to`g’ridan-to`g’ri
tarkidunyochilik ma`nosida talqin etishga urinishgan. Ammo “O`zlikni
anglash” bosh maqsadi bo`lgan tasavvuf ahli va tasavvuf g’oyalaridan
quvvat olgan ulug’ mutafakkirlarimiz insonni insonga, Vatanga, xalqiga
bo`lgan, har qanday g’arazdan holi, pok mehrni targ’ib qilganlar.
Xususan, ulug’ mutasavvuf alloma Bahouddin Naqshband inson o`z-
o`zini anglab etish orqali haqni, haqiqatni taniydi, Alloh vasliga etishadi
deydi. Ammo hayotining yakuniy maqsadi bu emas. Dilida Alloh jo
bo`lgan kishi ishga kirishmog’i, ezgu ishlariga qo`l urishi lozim. U aslo,
eldan, xalqdan o`zini ayirmasligi aksincha, orif odam haqni dilda tutgan
holda xalq bilan birga bo`lishi lozim.
Shu nuqtai nazardan, Fariddiddin Attor dunyoni qaynab turgan
qozonga mingazob, insonni ana shu “qozon”da qaynashga undagan edi.
Shundagina inson pishib etiladi, komillikka erishadi. Najmiddin Kubro,
Alisher Navoiy, Bobur Mirzo va yurt qayg’usida yashagan jadid ziyolilar
67
yana o`nlab, yuzlab ulug’ ajdodlarimiz hayoti, o`z taqdirlarini xalq, millat,
butun insoniyat taqdiri bilan uzviy bog’liqlikda ko`rganlar. Insonning
komillik darajasi uning jamiyatdagi o`z o`rnini qanchalik bilgani, o`zini
jamiyatning ajralmas qismi ekanligini qanchalik his etishi bilan
belgilanadi. Shundagina inson o`zining qadr-qimmati xalqning, millatning
qadr-qimmati bilan nechog’lik bog’liq ekanligini, jamiyatda, yurtida sodir
bo`layotgan voqealarga daxldorligini anglaydi. Yurtimiz mustamlakachilik
asoratiga tushgan XX asr boshlarida yurt qayg’usida yotgan Fitrat
o`lkaning boshiga yozilgan balolarga avvalo o`zini aybdor deb hisoblagani
bejiz emas. Amir Temur ruhiga murojaat etib, u shunday yozgan edi:
yuqorida aytdikim ishlarning hammasiga o`zim sabab bo`ldim, barchasini
o`zim qildim.
Sening turoningni o`zim talatdim,
Sening Turkligingni o`zim ezdirdim,
Sening omonatlaringa xiyonat o`zim qildim.
Shu elmasmi komillikning belgisi?
Milliy o`zligini anglagan insongina,
Fitrat kabi;
“turonim, sendan ayriomoq – mening uchun sening uchun o`lmoq –
mening tirikligimdir” deb baralla ayta oladi, Najmiddin Kubro singari
jonini saqlashni emas, yovbosgan yurtini himoya qilib jon taslim berishni
afzal ko`radi.
Bu o`zlikni anglashning aniq ifodasi, yurt, Vatan uchun o`zini
bag’ishlash hamdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |