"G'oya" va "mafkura" tushunchalarining mohiyati va mazmuni

ZARARLI G'OYALAR VA MAFKURAVIY TAHDIDLARGA QARSHI OGOHLIK VA HUSHYORLIK

R e j a :

1. Goyaviy- mafkuraviy bo’shliqni to’ldirish davr talabi

2. Mafkuraviy tahdidlarning shakllari va turlari, ularning salbiy oqibatlari.
O'zbekiston o'z mustaqilligini qoigakiritgandan so'ng, xalqimiztabiatj va dunyoqarashiga mutlaqo yot bo'lgan kommunistik mafkuraga barham berildi. Ma'lumki, umrini o'tab bo'lgan g'oya, aqidayoki mafkura inkor etiiar ekan, jamiyatdayangi bir g'oya, ilg'or bir fikrgaehtiyoj tug'iladi. Bu ehtiyoj voqelikka aylanguniga qadar bir oz muddat vaqt o'tadi. Ana shu davrda esa g'oyaviy vakuum - bo'shliq yuzaga kelishi mumkin. Bunday holatni oldini olish uchun mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab ko'pgina ishlar amalga oshirildi. Lekin ijtimoiy ong va tafakkur tezda o'zganb, yangicha dunyoqarash osonlikcha shakllanavermaydi.

Aynan mana shunday sharoitda begona va yot g'oyalar xalq va jamiyat hayotiga o'z ta'sirini o'tkazishga harakat qiiadi. Ayniqsa, yangi jamiyatga mos g'oya shakllanmasa, mafkuraviy tahdid kuchayadi, aholi keng qatlamlari, xususan, yoshlarning ongini egallashga urinishlar avj oladi.

O'tgan asrning so'nggi choragidan boshlab matnlakatimizga xuruj qilgan "Vahhobiylik", "Hizbut tahrir" kabi zararli oqirnlar, turh sektalar dinning asl mohiyatini bilmaydigan oddiy odamlarni, g'o'ryoshlami yo'ldan ozdira boshladi. War xalqimiz, ayniqsa, farzandlarimizning ko'ngli ochiq, soddadii, ishonuvchan, andishali, qalbida kattalarga hurmat, diniy qadriyatlarga intilish tuyg'usi kuchli ekanidan foydalanishga harakat qildilar.

Yuqorida qayd etilgan guruhlarning O'zbekistonda tarqalish sababi Prezident Islom Karimovning "O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari vataraqqiyotkafolatlari" asarida atroflicha ta'riflab berilgan. Markaziy Osiyodagi mustaqil davlatlarning qarortopishi vamustahkamlanishi davrida "Islom omili", "Islom uyg'onishi", " Islom fenomeni" kabi lboralar tobora ko'proq ishlatilar, bu esa diniy omilning faollashuvini o’zida aks ettirar edi. Buning ustiga bizga

hegaradosh bo'lgan ba'zi mamlakatlarda islom fundamentalizmi va kstremizmining kuchayishi ham ba'zi yot va zararli g'oyalarning Respublikamizga kelishiga sabab bo'ldi.

Yurt tinchligi - Vatan ozodligi va mustaqilligi bilan chambarchas hog-liqdir. Birovga qaram bo'lgan xalq hech qachon erkin yashay olmaydi. Shuning uchun ham mustaqillik va tinchlikni asrash, mamlakatimizni tajovuzkor kuchlardan himoya qilishga doimo tayyor turishimiz lozim. Bugungi kunda diniy ekstremizm tushunchasi matbuotda tez-lez qo'llanilmoqda. Ekstremizm tushimchasi fransuz-lotin tilllandan kelib chiqqan bo'lib, keskin fikrlarning bildirilishi, qattiq tadbirlarning qo 'llanilishi yoki keskin flkr va choralarni yoqlovchi degan ma 'nolarni bildiradi. Ekstremistlarni ba 'zida jaholatparastlar ham deb atashadi.

Diniy ekstremizm faqat islomga tegishli bo'lib qolmay, balki dunyodagi boshqa dinlarga ham mansubdir. Islom ekstremizmi tashkiliy jihatdan yagona partiyaga birlashmagan, balki xalq ommasining turli tabaqalari orasida ish ko'ruvchi xilma-xil guruhlardan iborat. Eng faol ekstremistik guruhlardan biri "Musulmon birodarlari" uyushmasidir.

Asosan, chet ellarda va Sharq mamlakatlarida faoliyat yurituvchi "Islom ozodlik partiyasi", "Islom sotsializmi" mavqeida turuvchi "Islom demokratlari" kabi guruhlar ham bor. Ularning umumiy g'oyasi bitta, ya'ni din niqobida hokimiyatga intilishdir.

Hozirgi kunda jamiyatimiz hayotiga jiddiy xavf tug'dirayotgan mafkuraviy tahdidlar quyida

gilardan iborat:

- islom xalifaligini tiklab, uning bayrog'i ostida musulmon xalqlarini yangi imperiyaga birlashtirishga qaratilgan intilishlar;

-yosh mustaqil davlatlarni sobiq ittifoqqa birlashtirish g'oyasi;

-tariximizni, railliy qadriyatlarimizni soxtalashtirishga urinishlar;

• 
  axloqsizlik g'oyalarini yoyib, xalqni ma'naviy jihatdan buzishg_a intilishlar;
  
• 
  turli mafkuraviy vositalar orqali mintaqaviy va davlatlararo mojarolarni kelib chiqishiga qaratilgan harakatlar.
  

Bu tahdidlar jamiyat, davlat yoki xalqning mafkura masalalari va ma'naviyatga yetarli e'tibor qaratmagani, ta'lim-tarbiya sohasida o'zibo'larchilikka yol qo'yilgani natijasida sodir bo'ladi, g'oyaviy ojizlik holatida yanada kuchayib boradi va jamiyat barqarorligiga jiddiy xavf soladi. Umuman olganda, g'oyaviy zaiflik xalq omraasining tub manfaatlarini va ko'nglidagi orzu-intilishlarni ifoda etadigan, uni taraqqiyot sari, ulkan maqsadlar yo'lida jipslashtiradigan haqqoniy va jozibali g'oyaning, mafkuraning yo'qligi, ishlab chiqilmaganligi natijasida hosil boiadi. U ko'p hollarda ma'naviy beqarorlik va parokandalikka olib keladi.

G'oyaviy zaiflik va mafkuraviy beqarorlik, millatnirig birdamligi, davlatning qudratiga putur yetkazadi, lining taraqqiyotini orqaga surib yuboradi. Masalan, Chingizxon bosqini, Chor Rossiyasi istilosi davrlarida ayrim hukmdoriarning xalqni birlashtirib, kurashga safarbar etmagani o'lkamizni yuz yildan ziyod qaramlik changaliga tushib qolishiga sabab bo'ldi.

Har qanday jamiyatda turli manfaat, maqsad va intilishlarni ifodalovchi g'oyalar va ularga tayanadigan kuchlar o'rtasida ziddiyat bo'lishi tabiiy hoi. Inson va jamiyat bor ekan, ezgu g'oyalarning qarama-qarshisi bo'lgan zulm vazo'ravonlik, qabohat va jaholatyangi-yangi shakllarda namoyon bo'lishga urinadi. Lekin ular odamzotning adolat, tinchlik va birodarlik, taraqqiyot va farovonlik g'oyalariga tayanib, oliy maqsadlar sari intilishini aslo to'xtata olmaydi.

XX asrning ikkinchi yarmiga kelib dunyoda ulkan o'zgarishlar ro'y berdi-Mustamlaka zulmi ostidagi ko'plab musulmon davlatlari (Jazoir, Tunis: Marokash kabi) ozodlikka erishdilar. Yevropa va Amerikadagi taraqqiy

yirik davlatlar ta'sirida musulmon olami, xususan, arab mamlakatlari ichki va tashqi siyosatida ham o'zgarishlar ro'y bera boshladi. Ya'ni, din peshvolarining siyosatga aralashishi taxt uchun kurashlarni keltirib chiqardi. Ayniqsa, sobiq sho'rolar mamlakati parchalanib ketgach, turli ekstremistik guruhlarning yoshmustaqil davlatlarga bo'lgan xuruji ochiq olaboshladi. Hurriyat, ozodlik g'oyalari bilan niqoblangan "Hizb ut-tahrir" partiyasining O'zbekistondagi amaliyoti hech bir sogiom aql doirasiga sig’masdi. Juda qisqa fursat ichida, xususan, yoshlar orasiga kirib kelgan ushbu guruh missionerlari ko'plab kishilarni jarohatlashga ulgurdilar. Ularning xayoliy g'oyalariga berilgan aksariyat yoshlar hayotiy zarur faoliyatlarini bir chetga yig'ishtirib qo'yib, allaqanday xayolkashlarning "oliy jamiyat" - xalifalik to'g'risidagi safsatalariga uchib, qaltis yoilarga kirib ketdilar. Xo'sh, odamlar ko'ngliga yo'l qidirgan va ularni "oliy jamiyat" g'oyalari bilan sehrlagan "Hizb ut-tahrir" nima o'zi⁹ "Hizb ut-tahrir" partiyasi 1953 yil Livanda tashkil topdi. Isroil vaarab mamlakatlari o'rtasida boshlangan azaliy murosasizkurash natijasi o'laroq XX asrning 50-y illarida boshlangan va hozirgacha davom etayotgan arab-isroil ixtilofi natijasi o'laroq dunyoga kelgan bu partiyaning asoschisi 1909 yil Falastinda tug'ilgan Taqiyiddin Nabahoniy. Falastin xalqi boshiga tushgan fojialarga shaxsan guvoh bo'lgan Taqiyiddin musulmon olamining barcha muammolari faqat xalifalik yoii bilangina hal bo'lishiga qattiq ishondi. Qohiradagi "Al-Azhar" oliy islom universitetini tamomlagach, qattiq siyosiy faoliyatga sho'ng'ib ketgan Taqiyiddin Nabahoniy "Hizb ut-tahrir" partiyasini ta'sis etdi va 1979 yilgacha, ya'ni, vafotiga qadar rahbarlik qildi. Taqiyiddin Nabahoniyning vafotidan so'ng bu vazifani lining shogirdi Abdulqadim Zallum o'z zimmasiga oldi.

Yuqorida qayd qilinganidek, "Hizb ut-tahrir" partiyasining yagona va asosiy maqsadi - dunyoni xalifalik shaklida ko'rish. Ya'ni, butun dunyo ^musulmonlari (ularning qat'iy ishonchiga ko'ra butun dunyo musulmon

xalifaligiga bo'ysunishi kerak) yagona xalifalik bayrog'i ostida birlashish, Bir necha yuz yillik xalifalikni boshdan kechirgan musulmon xalqi o^ tarixida boshdan kechirgan janglar va bu janglar oqibatida ro'y berga_n musibatlaming chek-chegarasi yo'q.

"Hizb ut-tahrir" g'oyasiga ko'ra toki yer yuzida Islom xalifaligi barpo bo'lmas ekan, musulmonlar muammosi o'z yechimini topa olmaydi. Bu yo'lda sustkashlik, orqaga qaytish, qo'rqoqlik va subutsizlikka yo'l qo'yib bo'lmaydi. Targ'ibot va tashviqot ularning bosh prinsipi. "Hizb ut-tahrir" tushunchalari" kitobida yozilishicha, musulmonchilik faqat besh farznigina ado etish bo'lmay, balki xalifalik davlatini barpo etish uchun "jihod" amaliyotiga o'tishdir. So'nggi g'alabagacha kurash bayrog'ini baland ko'targan hizbchilar O'zbekistonda siyosiy vaziyatni izdan chiqarish uchun turli qo'poruvchilik vositalarini ishga solmoqdalar. "Hizb ut-tahrir" 1989 yildan e'tiboran o'zining siyosiy "Al-Va'y" ("Ong") jurnalini chop eta boshladi. Sarlavhadan ko'rinib turganidek, ularning asosiy maqsadlari odamlar ongini egallash. Ongi tutqun qilingan odamni, tabiiyki, turli yo'lga solish mumkin. Taqiyiddin Nabahoniyning "Islom nizomi", "Xalifalik" nomli kitoblarida bu partiyaning asosiy g'oyalari bayon etilgan. "Hizb ut-tahrir"ning faoliyati arab davlatlarida rasman taqiqlangan. Diniy tafakkur, xususan, Islomdek o'taoliyjanob va insonparvar ta'limotning mohiyatini teran tahlil qilgan Respublikamiz Prezidentining ushbu fikrlari diqqatni jalb etadi: "Afsuski, insoniyat tarixida diniy ongning ajralmas qismi bo'lgan odamlardagi e'tiqoddan faqat bunyodkor kuch sifatida emas, balki vayron qiluvchi kuch, hatto, fanatizm (o'ta ketgan mutaassiblik) sifatida foydalanilganim ko'rsatuvchi misollar ko'p. Fanatizmning o'ziga xos xususiyati va ko'rinishlari, awalambor, o'z dinining haqiqiyligiga o'ta qattiq ishonish, boshqa diniy e'tiqodlarga murosasiz munosabatda bo'lishdan iboratdir. Aynan fanatizm illatiga yo'liqqan odamlar yoki ularning guruhlari • mivatda beqarorlik to'lqinini keltirib chiqarishga qodir bo'ladilar. Ustiga-tak ommaviylik unsuri muayyan bir xatti-harakatlar uchun shaxsiy javobgarlik hissini yo'qotib yuboradi..." Joriy yilning mart-aprel oylarida mamlakatimiz poytaxti Toshkent shahrida, Buxoro va Toshkent viloyatlarida sodir etilgan, birqancha begunoh yurtdoshlarimizning umriga zornin bo'lgan fojiali voqealar ham bu yovuz baloning manfur namoyishidir. K.o'ksini qalqon qilib, Vatanimiz xavfsizligi, yurtdoshlarimizning tinch-osoyishtahayotini asrashyo'lidao'zjonini ayamagan vatandoshlarimizning ibratli xatti-harakati shundan guvohlik beradiki, xalqimizning aksariyat qismi yurtimizning xavfsizligi va tinchligini ta'minlash, Vatan qudratini oshirish, ma'rifiy dunyo xalqlari yashayotgan farovon hayot darajasiga erishish uchun bugun davlatimiz Rahbari boshchiligida o'tkazilayotgan izchil siyosatni to'liq qo'llab-quwatlaydi. Shu bilan birga shuni ham qayd qilish kerakki, yurtdoshlarimiz orasida irodasi zaif, dunyoqarashi tor, vatanparvarlik tuyg'usi to'liq shakllanmagan kimsalarham borki, shaxsiy manfaatlarini umummilliy manfaatlardan ustunroq qo'ygan holda, O'zbekiston mustaqilligini ko'ra olmayotgan, bizning asrlar davomida orzu qilib, endigina Ollohning marhamati bilan erishgan istiqlolimizdan mahrum qilmoqchi bo'layotgan ayrim ayirmachi guruhlarning quroliga aylanib, tinchligimizni buzayotirlar.

Insoniyat o'zligini anglay boshlagan hozirgi zamondagina g'oyaviy ziddiyatlarni demokratiya va plyuralizm tamoyili asosida hal qilish imkoniyatlari ochila boshladi. Shuning uchun ham Prezident Islom Karimov tomonidan yuksak mafkuraviy madaniyatni mujassam etgan g'oyaga qarshi g'oya, fikrga qarshi fikr, jaholatga qarshi faqatgina ma'rifat bilan kurashish haqidagi tamoyil m ay donga tashlandi.

O'zbekiston xalqining milliy istiqlol mafkurasi hayotbaxsh va adolatli g'oyalarni o'z ichiga oladi.