Milliy hisoblar tizimi – iqtisodiy statistikaning markaziy bo`G’ini

Milliy boylik statistikasi

Milliy boylik statistikasi

Reja:

• 1. Milliy hisoblar tizimi haqida tushuncha.
• 2. Asosiy hisoblamalar tizimi.
• 3. Milliy hisoblar tizimidan makroiqtisodiy tahlil va bashoratlash maqsadida foydalanish .

1. Milliy hisoblar tizimi haqida tushuncha.

1. Milliy hisoblar tizimi haqida tushuncha.

• MHT – jahonning barcha mamlakatlarida qo`llanilayotgan makrodarajadagi bozor iqtisodiyotining holati va uning rivojlanishini o`rganishga foydalaniladigan zamonaviy axborotlar tizimi bo`lib hisoblanadi.
• «Milliy hisoblar» tushunchasi bundan 50 yilga avval gollandiyalik iqtisodchi V.Kliff tomonidan tavsiya etilgan. V.Kliff «Milliy hisoblar» deyilganda buxgalteriya hisobi va balanslardan iborat jadvallar tizimini tushungan va ularda makrodarajadagi iqtisodiyotni tartibga soluvchi yozuvlar o`z aksini topgan.

MHT da iqtisodiy ishlab chiqarish chegarasi kengaytirilgan va bunda quyidagi tovar va xizmatlar unga kiritilgan:

• MHT da iqtisodiy ishlab chiqarish chegarasi kengaytirilgan va bunda quyidagi tovar va xizmatlar unga kiritilgan:
• tovarlar ishlab chiqarish, shu jumladan, o`zi uchun ishlab chiqarish ham (masalan, fermerlar tomonidan o`zi uchun ishlab chiqargan qishloq xo`jaligi mahsulotlari);
• sotish uchun ko`rsatilgan xizmatlar;
• moliyaviy vositalar faoliyati (banklar, investitsiya fondlari, sug’urta kompaniyalari va h.k.);
• davlatni boshqaruv organlari tomonidan ko`rsatilgan nobozor xizmatlar (boshqaruv sohasidagi jamoa xizmatlari, mudofaa, sog’liqni saqlash, ta`lim sohasidagi yakka holdagi xizmatlar va h.k.);
• yollanma xizmati (oshpaz, bog’bon, haydovchi)lar tomonidan ko`rsatilgan xizmatlar;
• uy-joy egalari tomonidan o`zlariga ko`rsatilgan xizmatlar.

SHunday qilib, MHTda behisob miqdordagi xo`jalik yurituvchi sub`ektlarning barchasi beshta nisbatan bir xil guruhlarga – sektorlarga birlashtirilgan. MHTda har bir sektor uchun andozaviy hisoblamalar yig’indisidan foydalaniladi va quyidagi operatsiyalar: ishlab chiqarish, daromadlarni hosil bo`lishi, daromadlarni taqsimlash va qayta taqsimlash, ularni saqlash va jamg’arish, moliyaviy aktivlarni sotib olish va moliyaviy majburiyatlar olish kabilar hisobga olinadi.

• 1993 yilda qabul qilingan MHTning yana bir muhim xususiyati shundan iboratki, unda xo`jalik yurituvchi sub`ektlar quyidagi 5ta institutsional sektorlar bo`yicha gu ruhlarga ajratilgan:
• nomoliyaviy korporatsiyalar va kvazikorporatsiyalar;
• moliyaviy korporatsiyalar va kvazikorporatsiyalar;
• davlatni boshqarish;
• uy xo`jaligi;
• uy xo`jaliklari xizmatidagi notijorat tashkilotlar.