Milliy g‘oya va ma’naviyatga oid fanlarni o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlari

“Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish metodikasi”ni o'qitishda umumiy va xususiy printsiplarning uzviy birligi

Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish metodikasi bir necha fanlar bilan jumladan pedagogika, psixologiya, boshqa fanlarni o' qitish metodikalari bilan chambarchas bog' liqdir.
«Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o’qitish metodikasi» kursi o'quv predmetiga aylangan.
«Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o’qitish metodikasi»ning o'qitish vazifalariga: ta'lim-tarbiyaviy va amaliy vazifalarni amalga oshirishi; nazariy bilimlar tizimini o'rganish jarayonini yoritib berishi; o'quvchilarning dunyoqarashini shakllantirish yo'llarini o'rgatishi; ta'limni insonparvarlashtirishga ko'maklashishi; Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitish jarayonida insonni mexnatni sevishga, o'zining qadr-qimmati, bir-biriga xurmat kabi fazilatlarini tarbiyalash va boshqalar kiradi.
Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini kursining vazifasi maktab, akademik litseylar, kasb-xunar kollejlari, oliy ta'lim muassasalari oldiga qo'yilgan ―o'quvchilarga fan asoslaridan puxta bilim berishda yangi texnologiyadan foydalanish, ularga hozirgi zamon ijtimoiy-iqtisodiy bilimlarni berish, turmushga, kasb- xunarga yo'naltirish, kasblarni ongli tanlashga o'rgatish, ularni vatanparvar qilib tarbiyalash‖ kabi vazifalarni hal qilishda yordam berishdan iborat.
Shunday qilib, boshqa har qanday o'quv predmeti kabi Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini boshlang'ich kursi Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi:

1. 
   Ma'naviyat asoslari fanini o'qitish, o'qitishning umumta'limiy maksadi.
   
2. 
   Ma'naviyat asoslari fanini o'qitish, o'qitishning tarbiyaviy maksadi.
   
3. 
   Ma'naviyat asoslari fanini o'qitish, o'qitishning amaliy maqsadi. Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o' qitish o' qitishning umumta' limiy maqsadi o' z oldiga qo' yidagi vazifalarni qo' yadi:
   

1. 
   O'quvchilarga ma lum bir dastur asosida bilimlar berish. Bu bilimlar Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fani to'g'risida o'quvchilarga etarli darajada ma'lumot berishi, ularni Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanining yuqori bo'limlarini o'rganishga tayyorlashi kerak.
   
2. 
   Bundan tashqari, dastur asosida o'quvchilar o'qish jarayonida olgan bilimlarning ishonchli ekanligini tekshira bilishga o'rganishlari, nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari lozim.
   
3. 
   O' quvchilarning nazariy va amaliy bilimlarini tarkib toptirish lozim bo'
   

ladi;
Ma'naviyatni tushunish, o'rganish o'quvchilarning madaniyatini to'g'ri shakllantirish, o'z fikrini aniq, ravshan va lo'nda qilib bayon eta bilish, mustaqil fikrlash, bilimlarni turmushda qo'llash malakalarini o' zlashtirishlariga yordam berishi kerak. o'quvchilarni jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlar asosida real haqiqatlarni
bilishga o'rgatish.
Bunday bilimlar berish orqali esa o'quvchilarning tasavvur qilish xususiyatlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi.
Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitishning tarbiyaviy maqsadi o'z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi:

1. 
   O'quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish.
   
2. 
   O' quvchilarda fanni o' rganishga bo' lgan qiziqishlarini tarbiyalash.
   

Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari o'qituvchisining vazifasi o'quvchilarda mustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda bozor iqtisodiga asoslangan huquqiy demokratik jamiyat qurish qonuniyatlarini o'rganishga bo'lgan qiziqishlarini shuningdek ilmiy taffakkurni va madaniyatni shakllantirishni tarbiyalashdan iboratdir.
Mavzularni o'qitishdan alohida mahorat bilim ijodkorlik talab etiladi.⁵
Mavzular dalillar aniq misol turli rivoyat, hikoyat, voqealar bayon etilishi maqsadga muvofiqdir.Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'zlashtirishda zamonaviy pedagogik texnologiyani, pedagogik xamkorlik jarayoni o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib ularga quyidagilar kiradi:

• 
  Talabaning dars davomida befarq bolmaslikka mustaqil fikrlash, ijod etish
  

va izlanishga qiziqtirish;

• 
  O'quvchi-talabalarning o'quv jarayonida bilimga bo'lgan qiziqishlarini doimiy ravishda bo'lishni ta'minlash;
  
• 
  O'quvchi talabaning bilimga bo'lgan qiziqishini mustaqil ravishda xar bir masalaga ijodiy yondashgan holda kuchaytirish;
  
• 
  Pedagog va o'quvchi talabaning hamisha xamkorlikdagi faoliyatini takomillashtirish.
  

Pedagogik texnologiyaning asosiy negizi bu o' qituvchi va o' quvchitalabaning belgilanganmaqsaddan kafolatlangan natijaga hamkorlikda erishishlari uchun tanlangan texnologiyalarga bog'liq deb hisoblaymiz, ya'ni o’qitish jarayonida maqsad bo'yicha kafolatlangan natijaga erishishda qo'llaniladigan har bir ta'lim texnologiyasi o'qituvchi va o'quvchi o'rtasida hamkorlik faoliyatini tashkil eta olsa har ikkalasi ijobiy natijaga erisha olsa, jaryonida o'quvchi talabalar: mustaqil fikrlay olsalar, ijodiy ishlay olsalar, izlansalar, tahlil eta olsalar, o'zlari xulosa qila olsalar, o'zlariga, guruhga, guruh esa ularga baho bera olsa, o' qituvchi esa ularning bunday faoliyatlari uchun imkoniyat va sharoit yarata olsa, bizning fikrimizcha ana shu o' qitish jarayonining asosi hisoblanadi.
Talabalar quyidagi ta'lim printsiplarini bilishlari va uni amaliyotda qo'llay olishlari shart: mazmun, metod, og'zaki (verbal), yozma test shakllari, amaliy (seminar), ma'ruza, laboratoriya. Vositalari: komp'yuter, kinoskop, kodoskop, kinoapparat, videomagnitofon, displey, tarqatma material, usul, chizmalar, yozmalar, yozma materiallar, ped texnologiyalar.
Har bir dars, mavzu, o'quv predmetining o'ziga xos texnologiyasi bor, ya'ni bu maqsadga yo'naltirilgan, oldindan loyhalashtirilgan va kafolatlangan natija berishga qaratilgan pedagogik jarayondir.
Jarayon: o' qituvchi o' quvchi-talaba. Maqsad: mazmun - metod - shakl - vosita - natija.
Maqsadni amalga oshishi va kafolatlangan natijaga erishishi, ham o'quv hamkorlikdagi faoliyati hamda ular qo'ygan maqsad, tanlangan mazmun metod, shakl vositaga ya'ni texnologiyaga bog'liq.
Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslarini o'qitishning asosiy vazifalaridan bin o'quvchilarda asosiy tushunchalami shakllantirishdir.
Tushuncha - bu predmet to'plamlarining muxim, umumiy belgilari to'g'risidagi fikrdir. Tushuncha o'quvchilarda predmet va xaqiqiy olam qodisalarining hissiy obrazlari bo'lgan tasavvurlami umumlashtirish asosida vujudga keladi.
Masalan: ma'naviyat, ma'rifat tushunchalari orqali idrok qilish bilan o'quvchilar ma'no, bilim, rux to' g' risida aniq tasavvurga ega bo' ladilar.
Bu tushunchalarning rang - barang xossalarini e'tiborga olib, bu tasavvurlami taqqoslab o'quvchi uning umumiy, muxim xossalarini umumlashtiradi.
Bu misoldan ko'rinadiki, tushunchalarning shakllanish usullaridan biri qaralayotgan predmetlar to'plamiga mos bo'lmagan xar xil belgilarni chiqarib tashlab, umumiy, muxim, belgilarni saqlab qolishdan iboratdir.
Bu tushunchalar orasida bog'lanish tushunchalar ta'rifida uning yaqin turi va ko'rinishi farqlarini ko'rsatish bilan ifodalash mumkin.
Masalan: ma'naviyat, marifat tushunchalarining shakllanishidan tashqari fanlararo munosabatni aniqlash ham muximdir.
Masalan: aniq tushunchalar qaralayotgan ob'ektlar orasidagi munosabatlarni o'rnatish bilan shakllanadi. Ma'naviyat, marifat, madaniyat, milliy istiqlol g'oyasi, milliy g'oya, mafkura, axloq, tushunchalariga umumiylik sifatida qaraladi.
1. O' quvchilarning o' quv faoliyatiga rahbarlik qilish.
Darsda o'qituvchi o'quvchilarni o'qitadi, o'quvchilar esa o'qiydi degan fikrni boshqa so'zlarda quyidagicha ifodalash mumkin: o'quvchilar o'quv, malaka va bilimlarni egallaydilar, o'qituvchilar esa bilimni egallash jarayoniga raxbarlik qiladilar.
Bu rahbarlik o'qituvchining o'quvchilar o'quv faoliyatini tashkil qilishdan iborat bo'ladi.Buning uchun o'qituvchi kerakli material tanlaydi, uni ma lum ketma-ketlikda joylashtiradi, o'quvchilarga bilim manbalarini tavsiya kiladi, o'quvchilarning o'zlashtirish bo'yicha faoliyatini tashkil etadi, bilimni o'zlashtirish jarayoni qanday o'tishini nazorat qiladi.
O'quvchilarning bilimlarni o'zlashtirish jarayoni qiyin jarayondir. Buni murakkab tushunchalarning vujudga kelishini xaqqoniy anglagandagina to' g' ri tushunish mumkin.
Milliy istiqlol g`oyasi va ma`naviyat asoslari fanini o'qitish bilimlar va uning xaqiqatligi bizning atrofimizda turgan narsalarning mavjudligiga, uni kuzatish va tajribalarga bog'liq emas, kuzatish va tajriba bizga tushunchalarning hosil bo'lishiga mayl bag'ishlaydi. Lekin haqiqatni tasavvur qilishga asosan tushunchalar bizdan tashqaridagi narsalarning xossalarini aks ettiradi.Kosmos tushunchasi yoki fazoviy olam tushunchasi bizdan tashqaridagi narsalarning xususiyatlaridan kelib chiqqan.
Tushunchalarning vujudga kelishini bunday tushunish yosh, maktab o'quvchilarining tashqi olam ob'ektlariga xos bo'lgan fazoviy shakl, mikdoriy munosabatlarni o'rganishlarini tarbiyalaydi va tashqi olam haqidagi, kosmos xaqidagi tushunchalarning shakllanishida asos bo'lib xizmat qiladi.
Shunday qilib, o'quvchilar mavjud bilimlarni, o'zlarining katta shaxsiy tajribalarida mustaqil munosabatning ta' siri bo'lgan xolda egallaydi.
O'qituvchi o'quvchilarning bilimlarini aniqlaydi, ularni to'ldiradi va shu poydevorga yangi bilimlarni o'zlashtirishni tashkil etadi. Yangi bilimlarni bunday egallash, yangi fakt va tushunchalarni kuzatish asosida mustaqil ishlashi, shuningdek, kishilar tomonidan ishlangan bilimlarni egallash bilan olib borish mumkin. Bunda yangi bilimlarni egallash yangi va oldingi bilimlar orasidagi ta'riflangan tushunchalar va yangi faktlar orasidagi qarama-qarshiliklarni hal qilish asosida boradi. Tushunchalar o'quvchi ongida o'zgarishsiz qolmasdan ular shaklan o'zgaradi, rivojlanadi.
Masalan: o'quv va hayotdagi amaliy tajribalar asosida predmetlarni taqqoslash, solishtirish shuningdek, bolalar asosiy belgilarni o'zlashtirib oladi. Shunday qilib, o'quvchilarning o'qituvchi raxbarligida bilimlarni egallash jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin:
-o'quvchilarning shaxsiy xayotiy tajribasi va oldin egallagan bilimlari maktabda tashkil kilingan tajriba: kuzatish, laboratoriya va boshqa amaliy ishlar to'plangan tajriba, kitoblarda bosilgan bilimlar. Bilimlarni o'quv - amaliy va hayotiy - amaliy ishlarda qo' llash
-o'qituvchi va o'quvchilar faoliyati orasidagi moslik.
O'quvchilarning bilim olishlari va o'qituvchining unga rahbarligini quyidagicha ko'rsatish mumkin.o'qituvchining faoliyati:

2. 
   O'quvchilarning bilimini so'rash, suhbat, hisoblash, amaliy topshiriqlar berish asosida o'quvchilar bilimini aniqlash.
   
3. 
   Ko'rgazmali qurol va vositalarni namoyish qilish va kuzatishni tashkil kilish.
   

Suhbat tushuntirishlarni bog'langan xolda bilimlarni bayon qilish, kitob bilan ishlashni uyushtirish.
O' quvchilarning o' quv - amaliy va hayotiy - amaliy ishlarini tashkil etish.
So'rash va amaliy ishlarni bajarish bo'yicha topshiriq berish yo'li bilan o'quvchilar bilimini tekshirish. O'quvchilar faoliyati:

1. 
   O'qituvchi savollariga javob berish, yordamida topshiriqlar bajarish.
   
2. 
   Tavsiya qilingan obektlar ustida kuzatish, taxlil, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, deduktiv xulosalar chiqarish.
   
3. 
   O'qituvchining bayonini tinglash, kitob o'qish, faktlarni umumlashtirish va eslash.
   
4. 
   Egallangan bilimlarni amaliy ishlarni bajarishga qo'llash, oldin egallangan bilimlarni o'zgargan sharoitda qo'llash.
   
5. 
   O'qituvchining savollariga javob berish, amaliy ishlarni bajarish.