«milliy g'oya targ’iboti texnologiyalari» fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua bilim sohasi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning asarlari

Download 0,6 Mb.

bet	3/5
Sana	21.09.2019
Hajmi	0,6 Mb.
	#22440

1 2 3 4 5

Bog'liq
mutaxas mil gоya targ targ maj

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning asarlari:

1. Каримов И. А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Асарлар, 1-жилд. –Т.: «Ўзбекистон», 1996 йил

2. Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир Т.”Ўзбекистон” 2000 йил.

3. Каримов И. А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак. Асарлар, 10- жилд. –Т.: «Ўзбекистон», 2002 йил.

4. Каримов И. А. Биз танлаган йўл – демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. Асарлар, 11–жилд. – Т.:«Ўзбекистон», 2003 йил.

5. Каримов И. А. Тинчлик ва хавфсизлигимиз ўз куч-қудратимизга, ҳамжиҳатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. Асарлар, 12–жилд. – Т.:«Ўзбекистон», 2004 йил.

6. Каримов И. А. Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди. Асарлар, 13-жилд. –Т.:«Ўзбекистон», 2005йил.

7. Каримов И. А. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги маъруза. 2005 йил 28 январь. Асарлар, 13-жилд. –Т.: «Ўзбекистон», 2005 йил.

8. Каримов И. А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари – олий қадрият. 14жилд. –Т.: «Ўзбекистон», 2006 йил.

9. Каримов И. А. Юксак маънавият- енгилмас куч. –Т.:«Маънавият», 2008 йил.

10. Каримов И.А. Асосий вазифамиз вазифамиз- ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. Т.: «Ўзбекистон»- 2010 йил.- 18-б

11. Каримов И.А. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. Т.: “Ўзбекистон” нашриёти, 2011 йил.

O‘zbekiston Respublikasining qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining va Vazirlar Mahkamasining qaror va farmoyishlari:

Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. –Т.: «Ўзбекистон», 2007 йил.
Ўзбекистон Республикасининг «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида» (Янги таҳрирда) ги қонуни. –Т.: «Адолат», 1998 йил.
Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги қонуни. 1997 йил 29 август. /«Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори». –Т.: «Шарқ», 1998 йил.
Ўзбекистон Республикасининг «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида» ги қонуни.1997 йил 29 август. / «Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори». –Т.: «Шарқ», 1998 йил.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Таълим-тарбия ва кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан ислоҳ қилиш, баркамол авлодни вояга етказиш тўғрисида»ги Фармони. 1997 йил 6 октябр’. // «Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори». –Т.: «Шарқ», 1998 йил.
Бағрикенглик тамойиллари Декларацияси. /«Инсон Ҳуқуқлари бўйича

халқаро шартномалар (Тўплам). Ўзбекча нашрининг масъул муҳаррири проф. А.Ҳ.Саидов. –Т.: «Адолат», 2004 йил.

Darslik va o’quv qo’llanmalar:

Диний экстремизм вa фундaментaлизм: тaриxи, мoҳияти, бугунги xaвфи. – T.: Ғoфур Ғулoм нoмидaги Aдaбиёт вa сaнъaт нaшриёти, 1999 йил.
Ғoя вa мaфкурa. – Т.: «Ижoд дунёси» нaшр уйи, 2002 йил.
Maркaзий Oсиё: ғoявий жaрaёнлaр вa мaфкурaвий тaҳдидлaр. – Т.:«Ижoд дунёси» нaшр уйи, 2002 йил.
Бугунги дунёнинг мaфкурaвий мaнзaрaси. – Т.:«Ижoд дунёси» нaшр уйи, 2002 йил.
Ўзбекистoннинг мустaқил тaрaққиёти вa мaфкурaвий жaрaёнлaр. – Т.:«Ижoд дунёси» нaшр уйи, 2002 йил.

Qo‘shimcha adabiyotlar:

Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. –Т.: «Ўзбекистон», 2000 йил.
Мустақил Ўзбекистон тараққиётининг ғоявий асослари. Масъул муҳаррир Д.А. Алимова. –Т.: «Шарқ», 2001 йил.
Мустақиллик: Изоҳли илмий – оммабоп луғат. –Т.: «Шарқ», 2006 йил.
Миллий ғоя: тарғибот технологиялари ва атамалар луғати. – Т.: “Академия” нашриёти, 2007 йил.

Elektron ta’lim resurslari:

ww. tdpu. uz
www. Ziyonet. uz
www. edu. uz
www. ma’naviyat. uz
www.bilim.uz.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI

Ro’yxatga olindi: "TASDIQLAYMAN"

O’quv ishlari bo’yicha prorektor

№___________________ A.Soleev ___________

2017 y. « » " " 2017 yil

MILLIY G’OYA TARG’IBOTI TEXNOLOGIYALARI

FANINING ISHCHI O’QUV DASTURI

3kurs kunduzgi bo‘lim

Jami o‘quv yuklama – 140

Ma’ruza – 30

Seminar – 42

Mustaqil ish – 68

Bilim sohasi:100000 – Ijtimoiy-gumanitar soha
Ta’lim sohasi:110000 - Pedagogika
Ta’lim yo’nalishi: 5111600 – «Milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi»

Samarqand – 2017

Fanning ishchi o’quv dasturi o’quv, ishchi o’quv reja va o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqildi.

Tuzuvchi:

S.Yazdonova – “Fuqarolik jamiyati va milliy g’oya asoslari” kafedrasi dotsenti.

Taqrizchilar:
J.Ya. Yaxshilikov - SamDU, “Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi prof., f.f.d.

L.N.Jo’rayev – “Ijtimoiy ish” kafedrasi dotsenti.
Fanning ishchi o’quv dasturi "Fuqarolik jamiyati va milliy g’oya asoslari" kafedrasining 2017 yil “___” avgustdagi №1 - son yig’ilishida muhokamadan o’tgan va fakultet kengashida muhokama qilish uchun tavsiya etilgan.
Kafedra mudiri: A.Q.Aymatov

Fanning ishchi o’quv dasturi "Ijtimoiy-iqtisodiyot" fakulteti kengashida muhokama etilgan va foydalanishga tavsiya qilingan (2017 yil “___” avgustdagi 1-sonli bayonnoma).

Fakultet kengashi raisi:

Kelishildi:

O’quv uslubiy boshqarma boshlig’i: ______________

MILLIY G’OYA TARG’IBOTI TEXNOLOGIYALARI fani bo’yicha

2017-2018 o’quv yili 3-kurs talabalari uchun

ISHCHI DASTUR
KIRISH

O’zbekiston Respublikasi «Ta'lim to’g’risidagi Qonun», «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ga binoan huquq fanini o’qitishda o’tkazilayotgan isloxatlar. Umumiy o’rta ta'lim, akademik litsey va kasb-hunar kollejlar uchun yaratilgan Davlat Ta'lim standarti, dasturlar, darsliklar va o’quv qo’llanmalar.

O’zbekiston Respublikasi mustaqilligi davrida va ungacha umum o’rta ta'lim, O’rta Maxsus ta'lim tizimida huquq fanining mazmun va mohiyati.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining predmeti va uning vazifalari. Milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq o’qitish jarayonining tarkibiy qismlari va ular o’rtasidagi aloqalar. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining boshqa fanlar bilan bog’liqligi.

Fanning maqsadi – Milliy g’oyani odamlar ongiga singdirish va uni e’tiqodga aylantirishning samarali usullarini ishlab chiqish fanning maqsadidir.

-Ma’naviyat asoslarini o’qitishning o’ziga xos xususiyatlari, metodlari, vositalari, dars va uning turlari va tuzilishini o’rgatish;

Fanni o’qitishdan maqsad–o’rta maxsus ta'lim tizimida o’qitiladigan huquq faning maqsadini, ta'lim-tarbiya vazifalari, mazmuni, metod va usullarini o’quvchilarga huquqdan puxta bilim berish, ularni milliy g’oyasi ruhida tarbiyalash va kamol toptirishda hamda huquq o’qitishning eng muhim vositalarini belgilashga mos bilim, ko’nikma va shakllantirishdir.

Vazifalari: talabalar ta'lim va tarbiya jarayonini tashkil etish, ta'lim jarayoning samaradorligini oshirish, zamon talablari, innovatsion pedagogik texnologiyalar asosida Milliy g’oya fanini fanini o’qitishga bo’lgan munosabatlarni shakllantirishdan iborat.

-Talabalarga maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o’qitiladigan Milliy g’oya fanini o’qitish metodlarini o’rgatish;

-o’quvchilar ongida milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasini shakllantirish;

-talabalarning olgan nazariy bilimlarini amaliyotda qo’llash metodlarini o’rgatish;

-milliy g’oya bo’yicha darsni tashkil etish, dars va uni turlarini ajratish, darsda turli xil manbalardan, vositalardan foydalanish usullarini o’rgatish asosiy vazifa hisoblanadi.

-Maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o’qitiladigan

- Talaba–o’quvchilar ongida ma’naviy yuksalish tushunchasini shakllantirish va har tomonlama etuk fuqaroni tarbiyalash;

Fan bo‘yicha talabalarning bilimiga, ko‘nikma va malakaga qo‘yiladigan talablar

Fanni o’zlashtirishga qo’yiladigan talablar Davlat ta’lim standartidagi malakaviy tavsifga muvofiq ishlab chiqiladi va quyidagicha bayon etiladi.

- Milliy g’oya: asosiy tushuncha va tamoyillar fanining rivojlanishi to’g’risida tasavvurga ega bo’lishi;

-Ma’ruza, seminar, amaliy mashg’ulotlarni o’tish jarayonida manbalardan, ko’rgazmali qurollardan, yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish uslublarini bilishi va qo’llay olishi;

-Milliy va umuminsoniy qadriyatlarning jamiyatda qaror topishida mazkur fanning ahamiyatini bilishi;

-o’qitishni tashkil etishda turli usul va vositlarni, darsni tashkil qilish mahoratini o’zlashtirishi, milliy istiqlol g’oyasini amaliyotga tatbiq etish ko’nikmasiga ega bo’lishi kerak.

fanni o’zlashtirish jarayonida amalga oshiradigan masalalar doirasida bakalavr:

Ma’naviyat asoslarini o’qitish metodikasining tuzilishi va vazifasini bilish;

O’qitishning turli usul va vositalarini o’zlashtirish;
Dars jarayonini tashkil qilish mahoratini qanday usullari va metodlari yukori kursatkich berishi mumkinligin bilishi kerak;
O’qitishning tashkil qilishda unumli metodlarni qo’llay bilish;
Har bir talaba Prezident I.Karimovning 1996 yil sentyabrda e’lon qilgan «Ma’naviyat va ma’rifat» jamoatchilik markazi faoliyatini yanada takomillashtirish va samaradorligini oshirish to’g’risidagi Farmonida ko’rsatib o’tilgandek «Ma’naviyat davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi» deb belgilanganligini bilish ko’nikmalarga ega bo’lishi kerak;

- Nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llashni bilish;

Ma’naviyatning jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyatini tushunish va ularni turmushga tadbiq etishga erishish malakalarga ega bo’lishi kerak.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanni o’zlashtirish jarayonida amalga oshiradigan masalalar doirasida bakalavr:

Huquq o’qitish metodikasi o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oiriladigan masalalar doirasida bakalavr, DTS va dasturlar, darsliklar va ularga qo’yiladigan ilmiy-metodik talablar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o’qitiladigan huquq fanlarini o’qitish metodlarini o’rgatish. O’quvchilar ongida huquqiy tasavvur va tushunchalarni shakllantirish, huquq o’qitishning o’ziga xos xususiyatlari, metodlari va vositalarini o’rgatish. Huquq o’qitishning tashkiliy shakllari, dars, uning turlari va tuzilishini bilishi kerak;

Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va uslub jihatdan uzviy ketma-ketligi

Mazkur kurs barcha fanlar bilan, ayniqsa ijtimoiy-gumanitar fanlar, jumladan, falsafa, siyosatshunoslik, tarix, madaniyatshunoslik, iqtisod, huquq va boshqa fanlar bilan uzviy bog’liqlikda. pedagogikaning asosiy didaktik talablari, darsga qo’yiladigan talablar, psixologiya fanlari bilan uzviy bog’liq.

Fanning ishlab chiqarishdagi o‘rni.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fani xususan, milliy g’oya, manaviyat asoslari va huquq ta’limi kabi alohida sohalarni o’rganadi. Bu sohalar milliy g’oya, manaviyat asoslari, huquq ta’limi fanini yanada chuqurroq o’rganishga yordam beradi. Maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining yo’nalishlariga qarab ulardan tarix fanini anglashga xizmat qiladi.

Fanni o‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar

“Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari”fanini o‘qitish jarayonida ilmiylik tarixiylik, mantiqiylik, ob’ektivlik tamoyillarga amal qilingani holda an’naviy usullar, davra suhbati, klaster, bahs-munozara, aqliy hujum, prezentatsiya kabi zamonaviy pedogogik texnologiya vositalaridan foydalanish maqsadga muvofiq.

Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim. Bu ta’lim o’z mohiyatiga ko’ra ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilarini to’laqonli rivojlanishlarini ko’zda tutadi. Bu esa ta’limni loyixalashtirilayotganda, albatta, ma’lum bir ta’lim oluvchining shaxsini emas, avvalo, kelgusidagi mutaxassislik faoliyati bilan bog’liqo’qish maqsadlaridan kelib chiqqan holda yondoshilishni nazarda tutadi.

Tizimli yondoshuv. Ta’lim texnologiyasi tizimning barcha belgilarini o’zida mujassam etmog’i lozim: jarayonning mantiqiyligi, uning barcha bo’g’inlarini o’zaro bog’langanligi, yaxlitligi.

Faoliyatga yo’naltirilgan yondoshuv. Shaxsning jarayonli sifatlarini shakllantirishga, ta’lim oluvchining faoliyatni aktivlashtirish va intensivlashtirish, o’quv jarayonida uning barcha qobiliyati va imkoniyatlari, tashabbuskorligini ochishga yo’naltirilgan ta’limni ifodalaydi.

Dialogik yondoshuv. Bu yondoshuv o’quv munosabatlarini yaratish zaruriyatini bildiradi. Uning natijasida shaxsning o’z-o’zini faollashtirishi va o’z-o’zini ko’rsata olishi kabi ijodiy faoliyati kuchayadi.

Hamkorlikdagi ta’limni tashkil etish. Demokratik, tenglik, ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchi faoliyat mazmunini shakllantirishda va erishilgan natijalarni baholashda birgalikda ishlashni joriy etishga e’tiborni qaratish zarurligini bildiradi.

Muammoli ta’lim. Ta’lim mazmunini muammoli tarzda taqdim qilish orqali ta’lim oluvchi faoliyatini aktivlashtirish usullaridan biri. Bunda ilmiy bilimni obyektiv qarama-qarshiligi va uni xal etish usullarini, dialektik mushohodani shakllantirish va rivojlantirishni, amaliy faoliyatga ularni ijodiy tarzda qo’llashni mustaqil ijodiy faoliyati ta’minlanadi.

Axborotni taqdim qilishning zamonaviy vositalari va usullarini qo’llash - yangi kompyuter va axborot texnologiyalarini o’quv jarayoniga qo’llash.

O’qitishning usullari va texnikasi. Ma’ruza (kirish, mavzuga oid, vizuallash), muammoli ta’lim, keys-stadi, pinbord, paradoks va loyixalash usullari, amaliy ishlar.

O’qitishni tashkil etish shakllari: dialog, polilog, mulokot xamkorlik va o’zaro o’rganishga asoslangan frontal, kollektiv va guruh.

O’qitish vositalari: o’qitishning an’anaviy shakllari (darslik, ma’ruza matni) bilan bir qatorda - kompyuter va axborot texnologiyalari.

Kommunikasiya usullari: tinglovchilar bilan operativ teskari aloqaga asoslangan bevosita o’zaro munosabatlar.

Teskari aloqa usullari va vositalari: kuzatish, blis-so’rov, oraliq, joriy va yakunlovchi nazorat natijalarini taxlili asosida o’qitish diagnostikasi.

Boshqarish usullari va vositalari: o’quv mashg’uloti bosqichlarini belgilab beruvchi texnologik karta ko’rinishidagi o’quv mashg’ulotlarini rejalashtirish, quyilgan maqsadga erishishda o’qituvchi va tinglovchining birgalikdagi harakati, nafaqat auditoriya mashg’ulotlari, balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazorati.

Monitoring va baholash: o’quv mashg’ulotida ham butun kurs davomida ham o’qitishning natijalarini rejali tarzda kuzatib borish. Kurs oxirida test topshiriqlari yoki yozma ish variantlari yordamida tinglovchilarning bilimlari baholanadi.

“Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari”fanini o’qitish jarayonida kompyuter texnologiyasidanfoydalaniladi. Ayrim mavzular bo’yicha talabalar bilimini baholash test asosida va kompyuter yordamida bajariladi. "Internet" tarmog’idagi rasmiy saytlardan tarqatma materiallar tayyorlanadi, test tizimi xamda tayanch so’z va iboralar asosida oraliq va yakuniy nazoratlar o’tkaziladi.

“Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari” fanidan mashgulotlarning mavzular va soatlar bo’yicha taqsimlanishi:

№	Mavzu	Jami:	Ma’ruza	Seminar	Mustaqil ish
1.	Milliy g‘oya targ‘iboti texnologiyalari: predmeti, maqsadi vavazifalari	14	4	4	6
2.	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari sohalari va yo’nalishlari	14	4	4	6
3.	Milliy g’oya targ’iboti subektlari	16	4	4	8
4.	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida zamonaviy texnologik uslublar	18	4	6	8
5.	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligiga erishish yo’llari	14	2	4	8
6.	Milliy g’oya targ’ibotida “Jamoatchilik bilan aloqalar”	14	2	4	8
7.	Globallashuv va turli xil g’oyalarni singdirish texnologiyalari	18	4	6	8
8.	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishda yoshlarning o’ziga xos jihatlari	14	2	4	8
9.	Milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singishi: yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar	18	4	6	8
	Jami:	140	30	42	68

KIRISh

Kishilik jamiyati paydo bo’libdiki, inson kundalik hayotida faoliyatida rivojlanib, takomillashib boradigan muayyan e’tiqodni ifodalovchi g’oyalarga tayanib ish ko’radi. Odatda bu e’tiqod muayyan ijtimoiy ta’limotlar vositasida ifodalanadi. Zero, kishilik jamiyati asrlar davomida qaror topgan ma’naviy tajriba, dunyoqarash negizida shakllangan ma’lum mafkuraga tayanib, hayot kechirib kelishmoqda. Prezident I.A.Karimov ta’kidlaganlaridek, “Milliy g’oya va milliy istiqlol g’oyasi hakida gap borar ekan, biz nihoyatda keng, murakkab serqirra, murakkab tushunchalarni tasavvur qilishimiz kerak. Bu tushunchalar Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi yuksak g’oyalarning ma’no-mazmunini teran anglab olishga xizmat qiladi. Bu g’oya xalqni-xalq, millatni-millat etadigan, uning sha’nu sharafi, ishonch-e’tiqodini ifodalaydigan, o’ziga xos taraqqiyot yo’li, turmush tarzi, tub manfaatlariga tayangan holda mutassil rivojlanib boruvchi qarashlar tizimidir”.

Bugungi kunda milliy g’oyalarni singdirishning samarali yo’li uni ta’lim tizimida uzluksiz o’qitish ekanligi ma’lum. Quyida mazkur fanni o’qitish jarayoni texnologiyalari masalasining nazariy va amaliy jihatlari xususida so’z boradi.

KURSNING MAQSADI

Talabalarga milliy g’oya va milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari haqida muayyan bilim va tushunchalar berishdan iborat.

Bu o’rinda milliy g’oya to’g’risidagi qarashlarning shakllanishi, rivojlanishini zamonaviy o’zgarishlar, texnologiyalari bilan bog’lab o’rganish nazarda tutiladi.

O’zbekistonda amalga oshirilayotgan demokratlashtirish jarayonlari milliy g’oyaga oid I.A. Karimov asarlari asosida tahlil etiladi. Sharq mutafakkirlarining milliy g’oya to’g’risidagi qarashlari, uning milliy va umuminsoniy negizlari, hozirgi dunyo erishayotgan yutuqlar, milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari, uslublaridagi yangiliklari tahlil etiladi.

KURSNING ASOSIY VAZIFALARI

milliy g’oyaning targ’ibot texnologiyalari ifodalangan konseptual yo’nalishlar, uslublar to’g’risida talabalarga bilim berish va olingan bilimlarni amaliy faoliyatida qo’llay olish ko’nikmalarini shakllantirish;
milliy g’oyaning targ’ibot texnologiyalarini tizimiy funksional jihatdan tahlil etish ko’nikmasini rivojlantirish;
fuqarolik jamiyati va millliy g’oyaning targ’ibot texnologiyalarining yangicha paradigmalarini I.A.Karimov asarlari asosida o’rganish, zamonaviy targ’ibot texnologiyalari bilan talabalarni tanishtirish
milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning nazariy-uslubiy jihatlarini o’rgatishdan iborat.

KURSNING TADQIQOT OBYeKTLARI

Milliy g’oya asosiy tushunchalari va tamoyillari, targ’ibot texnologiyalari va fuqarolik jamiyati qurilishi sohalari, turli ijtimoiy qatlamlar, shuningdek, yoshlar, jamoat birlashmalari, jamoatchilik bilan ishlash tadqiqot obyektining asosini tashkil qiladi.

O’QITISh USLUBLARI

Mashg’ulotlar ma’ruza, amaliy mashg’ulot, suhbat va mustaqil ish, bahs-munozara, zamonaviy interfaol usullar (“Ajurli arra-”ya’ni, turli mavzularga nisbatan talabalarning munosabatlarni ikki guruhga bo’lingan ravishda tahlil qilish), “klaster”, ya’ni axborotlarni yoyish) asosida amalga oshiriladi.

ASOSIY QISM

MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI

Reja :

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, obyekti, maqsad va vazifalari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining asosiy tushunchalari, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning asosiy metodlari va prinsiplari hamda uning ahamiyati.

“Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari” kursining predmeti, maqsadi va vazifalari, uning o’ziga xos jihatlari. “Targ’ibot texnologiyasi” atamasining paydo bo’lishi. “Milliy g’oya targ’iboti texnologiyasi” tushunchasining ma’no-mohiyati. G’oyaviy, ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi o’zgarishlar. O’z an’analarimiz, tarixiy taraqqiyot davomida erishgan va erishayotgan yutuqlarimizni asrab-avaylash, mustaqilligimizni mustahkamlash, yoshlar ongiga Vatanga, millatga hurmat ruhida tarbiyalash- bugungi kunda milliy g’oyani targ’ib qilishning eng asosiy maqsadlaridan biridir. Bu jarayonlarni amalga oshirishning asosiy yo’llaridan biri-milliy g’oyani targ’ib qilish texnologiyalaridan foydalanish va uning samaradorligini oshirish. “Texnologiya”- insonning aniq, murakkab jarayonni ketma-ketligi o’zaro bog’liq muolaja va amallar tizimiga taqsimlash orqali kafolatli natijalarga erishish maqsadida amalga oshiriladigan usullar ekanligi. Uning ko’rinishlari. Milliy g’oyaning targ’iboti texnologiyalari vazifalari: 1) milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari bo’yicha kompeleks dastur yaratish; 2) milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini yanada takomillashtirish; 3) milliy g’oya targ’ibotida yangi pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanishga erishish; 4) milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida ta’lim tizimining faoliyatini yanada takomillashtirish; 5) milliy g’oya targ’ibotida interfaol usullardan foydalanish orqali uni ommalashtirish va bosqichma-bosqich singdirib borish; 6) milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining jamiyat hayotidagi roli va ahamiyatining yanada oshib borishi v.h..

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibotida yangi pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida ta’lim tizimining faholiyatini yanada takomillashtirish;
Milliy g’oya targ’ibotida interfaol usullardan foydalanish

2- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI SOHALARI VA YO’NALIShLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yo’nalishlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari prinsiplari
Targ’ibot texnologiyalaridagi yangilanishlar va axborot-psixologik xavfsizlik

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari: shakllari, sohalari va yo’nalishlarining xilma-xilligi. Bugungi kunda fanlarning keng aholi ongiga singdirishning ko’pgina texnologiyalari mavjudligi. Texnologiyalar jamiyatning barcha sohalarida o’zining muhim o’rniga ega ekanligi. Boshqaruv, pedagogik, informasion intellektual texnologiyalar. Ularning o’zlariga xos maqsadlarga erishishning asosiy tamoyillari. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini ta’lim tizimida keng qo’llash yo’llari. Tarbiya. Fan va ilmiy muassasalar. Madaniyat va madaniy-ma’rifiy muassalar. Adabiyot va san’at. Din. Sport. Oila. Mahalla. Mehnat jamoalari va birlashmalari. Zamonaviy tafakkur va ilg’or pedogogik usullardan foydalanish zarurligining mohiyati. Pedagogik texnologiyalarni ko’rinishlari – “ta’limiy texnologiya”, “pedogogik texnologiya”, “tarbiya texnologiyasi”, “rivojlantirish texnologiyalari”. Milliy g’oyani targ’ib qilishda ularning o’rni va ahamiyatining oshib borishi.

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini ta’lim tizimida keng qo’llash yo’llari.
Zamonavii tafakkur va ilg’or pedagogik usullardan foydalanish
Milliy g’oyani targ’ib qilishda ularning o’rni va ahamiyatining oshib borishi.

3-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI SUBYeKTLARI
Reja:

Milliy g’oya targ’iboti subyektlari tushunchasi, ma’no-mazmuni
OAV va milliy g’oya targ’iboti
Milliy g’oya targ’ibotida milliy-madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlar uyg’unligi

Milliy g’oyani yangi texnologiyalar asosida targ’ib qilish, uni bosqichma-bosqich asosida amalga oshirish. Milliy g’oya targ’ibotida Ommaviy axborot vositalari. Ommaviy axborot vositalarining “to’rtinchi hokimiyat” sifatida asosiy mezonlari. Ularning milliy g’oyani targ’ib qilishda asosiy o’rni. OAVning milliy g’oyani aniq va tezkor ravishda ta’minlab berishda ta’siri. Jamoatchilik fikrini milliy g’oya negizlari va tamoyillari asosida shakllantirish vazifalari. OAV orqali turli yot g’oyalarning kirib kelishining oldini olish imkoniyatlari. “Ommaviy madaniyat” ga qarshi ta’sir ko’rsatish usullari. Turli OAV tashkil etilishi. OAV – milliy g’oya tamoyillari va negizlariga tayanib faoliyat olib borishi zarurligi. Globallashuv va OAV ko’rinishlari. Internet tizimi. Reklama. E’lonlar. Turli xil kinofilmlar targ’iboti. Seriallar. An’naviylik va zamonaviylik munosabatida milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining ahamiyati.

Mustaqil ish

Jamoatchilik fikrini milliy g’oya negizlari va tamoyillari asosida shakllantirish vazifalari.
Globallashuv va OAV ko’rinishlari.
An’naviylik va zamonaviylik munosabatida milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining ahamiyati.

4- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIK USLUBLAR

Reja:

Zamonaviy texnologik uslublar tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologik uslublardan foydalanish
Zamonaviy texnologik uslublardan mafkuraviy maqsadlarda foydalanishning salbiy oqibatlarining oldini olish yo’llari

Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologik uslublar tushunchasi va ma’no-mazmuni. Jamiyatimizning asosiy g’oyasi milliy g’oyani targ’ib qilishning an’anaviy va zamonaviy yo’nalishlari. Uni tushunarli, hammabop texnologiyalar asosida ommalashtirish. Yangi zamonaviy texnologiyalarni milliy g’oya takomilida alohida nisbatga egaligi. Zamonaviy texnologik uslublar to’g’risida an’anaviy nazariyalar, modernizasiya jarayonlari. Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalarning asosiy vazifasi - targ’ibot yo’llarini ko’rsatib berish, uning natijaviyligini, tezkorligini, texnikaviy qurollanganligini oshirishga qaratilganligi. Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy o’zaro muloqot, bahs, munozara, masofali o’qitish, “Ekspert baholash” usuli; “Delfi” usuli;“Pattern” usuli; “O’yinlar nazariyasi” usuli; “Fokus guruhlar” tashkil qilish uslublaridan foydalanishning ahamiyati.

Mustaqil ish

Jamiyatimizning asosiy g’oyasi milliy g’oyani targ’ib qilishning an’anaviy va zamonaviy yo’nalishlari.
Yangi zamonaviy texnologiyalardan milliy g’oya targ’ibotida foydalanish imkoniyatlari
Milliy g’oya targ’ibotida zamonavii pedogogik uslublaridan foydalanishning ahamiyati.

5- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARINING SAMARADORLIGIGA ERIShISh YO’LLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligi tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti samaradorligi mezonlari va tamoyillari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari samaradorligiga erishish yo’llari

Milliy g’oyaning samaradorligini oshirishning targ’ibot texnologiyalariga ham bog’liqligi. Uning aholi ongiga singdirish, tushuntirish va mohiyatini ochib berishda ahamiyati. Targ’ibot texnologiyalarining samaradorligiga erishishda targ’ib etish yangiliklarini, ta’limiy jarayonlardagi mustaqillikni ta’minlab berishi bilan ajaralib turishi lozimligi. “Izohli-tasviriy yondashuv” texnologiyalarida yangi yo’nalish ekanligi. Uning samaradorlik darajasi o’lchamlari. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligini sosial, madaniy, ijtimoiy-iqtisodiy hayot, insonlarning turmush sharoitida yangilanishlar, o’zgarishlar bilan bog’liqligi. Milliy g’oya targ’ibot texnologiyalarining samaradorligini oshirishning yo’llari:

targ’ibot texnologiyalarida milliy g’oyaning mohiyatini, mazmunini, foydali jihatlarini xolisona ko’rsatib berish;
ikki va ko’p tomonlama aloqa munosabatlari tizimini shakllantirish;
targ’ibot texnologiyalari vositalari rollarini yanada takomilashtirish;
milliy g’oya targ’ibotida so’z va amal birligi. Jamoatchilikning qiziqishi, maqsad va intilishlarini hisobga olish. Targ’ibotlarning ishonchliligini ta’minlash. Muammolarning yechim yo’llarini asosli bo’lishining ahamiyati.

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibot texnologiyalarining samaradorligini oshirishning yo’llari
Targ’ibot texnologiyalarida milliy g’oyaning mohiyatini,
Targ’ibotlarning ishonchliligini ta’minlash.

6-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTIDA JAMOA BILAN ALOQALAR

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti va jamoa bilan aloqalarning o’zaro munosabati
Milliy g’oya targ’ibotida jamoa bilan aloqalarning demokratik asoslari
Jamoa bilan aloqalarda jahon tajribasi va targ’ibotda milliy xususiyatlarni hisobga olishning ahamiyati

Milliy g’oya targ’ibotida “Jamoatchilik bilan aloqalar” tushunchasi, ma’no va mazmuni. Insonning murakkab mavjudot ekanligi. U axborotlarni, jarayonlarni turli xil tarzda qabul qilishi. Milliy g’oya targ’ibotida jamoatchilikni qabul qilish darajasi va yo’nalishlari. Jamoatchilik bilan ishlashda targ’ibot texnologiyalaridan foydalanish. Ulardan eng ko’p qo’llanilayotgani “jamoatchilik bilan aloqalar” texnologiyasi ham ekanligi. Uning ko’rinishlari, shakllari va o’ziga xos jihatlari. Jamiyat manfaatlari yo’lida davlat boshqaruvi organlari hamda jamoat tashkilotlari, fuqarolar o’rtasida muloqot o’rnatish. Texnologiyani qo’llashning va uni qabul qilishning mohiyati. Uni quyidagi sifatlar darajasi bilan bog’liqligi: aniq maqsadning qo’yilganligi; sharoitga moslashuvchanlik; nazariy va uslubiy jihatdan puxtalik; ortiqcha murakkablashtirishdan xolilik; qo’llashda qulaylik.

Mamlakatimizda yashayotgan barcha xalqlarning asosiy birlashtiruvchi bayrog’i-milliy g’oyaning mohiyatini tushuntirishda, uni qo’llab-quvvatlashlariga erishishda jamoatchilik bilan aloqalarning o’rni. Bu jarayonda muammolarni hal qilishda jamoatchilikning fikriga tayanish. Milliy g’oyani targ’ib etishda jamoatchilikning manfaati va istaklarini o’rganish. Fuqarolarni yot, zararli mafkura va g’oyalar ta’siridan himoyalash vaziflarini amalga oshirishda “jamoatchilik bilan aloqalar” texnologiyasi ko’rinishlari. Ularni yot va zararli, g’oyalarning ta’siridan saqlashda milliy g’oyaga tayanishning ahamiyati. Jamoatchilik fikri ko’rinishlari. Jamoatchilik fikrida obyektivlik va subyektivlik holatlari. Uning turli-xil qarorlar qabul qilishda hisobga olish.

Mustaqil ish

Mamlakatimizda yashayotgan barcha xalqlarning asosiy birlashtiruvchi - milliy g’oyaning mohiyatini tushuntirishda, uni qo’llab-quvvatlashlariga erishishda jamoatchilik bilan aloqalarning o’rni.
Milliy g’oyani targ’ib etishda jamoatchilikning manfaati va istaklarini o’rganish.
Fuqarolarni yot, zararli mafkura va g’oyalar ta’siridan himoyalash vazifalarini amalga oshirishda “jamoatchilik bilan aloqalar” texnologiyasi ko’rinishlari.

7-MAVZU: GLOBALLAShUV VA TURLI-XIL AXBOROTLARNI SINGDIRISh TEXNOLOGIYaLARI

Reja:

Globallashuv tushunchasi, ma’no-mazmuni
Globallashuvning turli xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti axborot xurujining oldini olishning muhim sharti sifatida

Dunyo rivojlanishining yangicha bosqichi. “Globallashuv” tushunchasi turli g’oyalar va mafkuralar ko’rinishilari va mafkuraviy ta’sirlar darajasi. Yot va zararli, tajavvuzkor g’oyalar ham mavjudligi ana shunday xavflarni oldini olish va ularning ta’siriga javob berish qobiliyatiga ega bo’lgan “qalqon” xalqimizning an’ana va tarixini o’zida mujassam etuvchi, uni kelajakdagi taraqqiyotini belgilab berish uchun xizmat qiladigan milliy g’oya ekanligi. Milliy g’oyani mavjudligini o’zi yetarli, holat emas, balki uni bir butun holda mazmunini tushunish, qabul qilishlari, uni asrab-avaylashlari uni xalq va davlat manfaati sifatida qabul qilishning muhim ahamiyatga egaligi. Har qanday jamiyatning taqdiri avvalo, uni a’zolarining mafkuraviy immunitetiga bog’liq ekanligi. Befarq va loqayd odamlardan tashkil topgan jamiyatni xavf-xatardan xoli bo’la olmasligi. Globallalshuv sharoitida texnologiyalardan turli-xil maqsadda foydalanish ehtimoli. Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalardan jamoat bilan munosabatlar tizimida ezgu maqsadlarga yo’nalganligining axamiyati. Jamoada fidoiylik, vatanparvarlik va fuqarolik pozisiyasini shakllantirish. Globallashuv va liberallashuvning insonlar ongi va dunyoqarashiga ta’siri. Ma’naviy tahdid ko’rinishlari va uning oldini olish. O’zbekistonning mustaqil taraqqiyot yo’lini amalga oshirishda turli ezgu g’oyalarning ahamiyati oshib borishi.

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalardan jamoat bilan munosabatlar tizimida ezgu maqsadlarga yo’nalganligining ahamiyati.
Globallashuv va liberallashuvning insonlar ongi va dunyoqarashiga ta’siri.
Ma’navii tahdid ko’rinishlari va uning oldini olish.

8-MAVZU. MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDAN FOYDALANIShDA YoShLARNING O’ZIGA XOS JIHATLARI

Reja:

Yoshlar “mafkuraviy kurash” sohasi obyekti
Yoshlar bilan ishlashda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning xususiyatlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yoshlarni mustaqil fikrlash, ijodiy faolligi shakllantirish omili

Yoshlar hayotida targ’ibot texnologiyalarining o’rni. Yoshlar bilan ishlashda uni hisobga olish. Targ’ibot texnologiyalarining turli-xil ta’siri. Milliy g’oyaning asosiy tashuvchisi-yoshlar. Yoshlarning ongiga millliy g’oya xususiyatlarini singdirish, ularni an’analarimiz, tariximiz, taraqqiyotning kafolati ruhida tarbiyalash milliy siyosatimizning asosiy yo’nalishlaridan biri ekanligi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning asosiy maqsadi. Avvalo, jamiyat barcha a’zolari, shuningdek, yosh avlodni shu g’oya asosida tarbiyalash, ularni turli yot “mavkuraviy xafvlar”dan himoya qilish. Ularni davlat va jamiyat manfaatlariga nisbatan o’ziga ma’suliyat his qilishi. Yoshlarni milliy g’oya negizlariga hurmat, umuminsoniy qadriyatlarni hisobga olishga moyilligini oshirish.

Globallashuv jarayonida mafkuraviy targ’ibot texnologiyalarining ta’siri. Yoshlarning ongini zaharlash va ularni o’z manfaatlari yo’lida foydalanish oqibatlari. Yoshlar qatlami orasida milliy g’oya targ’botini keng ko’lamda yoyish, mohiyatini ochib berishga xizmat qiladigan turli debatlar, ta’lim tizimidagi targ’ibot texnologiyasi sifatida.”Ajurli arra” (ya’ni, turli mavzularga nisbatan talabalarning munosabatlarni ikki guruhga bo’lingan ravishda tahlil qilish), “klaster”, ya’ni axborotlarni yoyish, shuningdek, “munozara”, -“Modelli mashg’ulot”(o’zaro munozara va tahliliy debat asosidagi auditoriya mashg’uloti), “Sinkveyn” ya’ni, axborotlarni yig’ish kabi interfaol usullaridan keng va ommaviy ravishda ta’lim tizimlarida foydalanishning milliy g’oya targ’iboti samaradorligiga ta’siri. Targ’ibot texnologiyalarining yangilanib va takomillashib borishi shart-sharoitlari. Undan foydalanishda yoshlarning xususiyatlarini hisobga olishning ahamiyati oshib borishi.

Mustaqil ish

Interfaol usullaridan foydalanishning milliy g’oya targ’iboti samaradorligiga ta’siri.
Yoshlar qatlami orasida milliy g’oya tarbotini keng ko’lamda yoyish
Targ’ibot texnologiyalarining yangilanib va takomillashib borishi shart-sharoitlari.

9-MAVZU: Milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singishi: yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar

Reja:

1. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini inson ongi va qalbiga yangicha sindirish uslub, vosita, yo’nalishlari.

Mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari hamda tashviqot-targ’ibot tamoyillari.
Mafkuraviy tarbiya ishlari samaradorligini baholash mezonlari, monitoringi hamda mafkuraviy tarbiya tamoyillari.
Ommaviy axborot vositalarining milliy g’oyaga tayanish omillari
Milliy g’oyani jamoatchilik ongiga singdirishda Ommaviy axborot vositalaridan foydalanish va uni muvoffiqlashtirish

Xalqlar va mamlakatlar ijtimoiy-ma’naviy hayoti, maqsad va intilishlari. Milliy g’oyaning inson ongi va qalbiga singishi va unga munosabatning o’zgarib turishi. Uning g’oya va mafkura sohasida aks etishi. Milliy g’oyani keng jamoatchilik, insonlar na yoshlar ongiga singdirishda, ishonch va e’tiqodiga aylantirishda yangicha uslub, yondashuv va texnologiyalarni qullashga bo’lgan ehtiyoj. Ularnig uzluksiz yangilanib borish zarurati.

Milliy g’oyani yoshlar ongiga singishida erkin mavzularni tanlash va taqdimotini o’tkazishning ahamiyati. Milliy g’oyani targ’ib etishga karatilgan roliklar, videokliplar, ijtimoiy reklamaning axamiyati.«Virtual sayohatlar», «multimediya» dasturlarini birgalikda ishlab chiqish. Unda mamlakatimizningboytarixiyma’naviy merosidan, tarixiy obidalari, muzeylardan foydalanish. Fidoyi insonlar hayoti bilan bog’liq «Men sizga havas qilaman» ruknida roliklar tayyorlash. Dunyonigaxborot maydonidabulayotgan uzgarishlar. OAV, internet ma’lumotlari. Unga-milliy manfaatlar nuktai nazaridan yondashuv.

Ma’naviy-ma’rifiy ishlarda erkin fikrlashni uyg’otishga qaratilgan bahs, munozaralarga, suronlarga alohida e’tibor berish. Uni hayot bilan bog’lashda ma’naviyat kunlari na murabbiylik soatlaridagi suxbatlardan foydalanish. Joylarda, muzeylarda mashg’ulotlarni tashkil etishning afzalliklari. Milliy-madaniy merosni o’rganish orqali milliy g’oyaga bo’lgan ishonch va e’tiqodni mustahkamlash yo’llari. Milliy g’oyagazidxatti-harakatlarningoldini olish zarurligi. Haqiqat milliy g’oyaningozuqa mezoni ekanligi. Yangilikka intilish va izlanishning milliy g’oyatalabi ekanligi. Uningmamlakat rivoji uchun ahamiyati.

Mustaqil ish

Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singdirishda targ’ibot texnologiyalaridan samarali foydalanish
Mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari
Mafkuraviy tarbiya ishlari samaradorligini baholash mezonlari

Xulosa

Milliy g’oya targ’ibot texnologiyalarining jamiyat hayotida o’rni va ahamiyati. Jamiyatda milliy g’oyani targ’ibot texnologiyalari orqali ijtimoiylashishtirish darajasi. Targ’ibot ko’lamini xolisligini, ta’sirchanligini kengaytirish. Milliy g’oya targ’iboti yo’llari va usullari, uni amalga oshirish texnologiyalaridan unumli foydalanish. Jamiyat a’zolarining ongiga singdirish yo’llarining yangilanib, o’zgarib borishi. Jamiyatning turli “g’oyaviy ta’sirlar”, shuningdek, “mafkuraviy xavflar” ta’siridan himoya qilishda barchaning ma’sulligi.

MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI

Reja :

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, obyekti, maqsad va vazifalari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining asosiy tushunchalari, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning asosiy metodlari va prinsiplari hamda uning ahamiyati.

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibotida yangi pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida ta’lim tizimining faholiyatini yanada takomillashtirish;
Milliy g’oya targ’ibotida interfaol usullardan foydalanish

2- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI SOHALARI VA YO’NALIShLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yo’nalishlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari prinsiplari
Targ’ibot texnologiyalaridagi yangilanishlar va axborot-psixologik xavfsizlik

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini ta’lim tizimida keng qo’llash yo’llari.
Zamonavii tafakkur va ilg’or pedagogik usullardan foydalanish
Milliy g’oyani targ’ib qilishda ularning o’rni va ahamiyatining oshib borishi.

3-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI SUBYeKTLARI
Reja:

Milliy g’oya targ’iboti subyektlari tushunchasi, ma’no-mazmuni
OAV va milliy g’oya targ’iboti
Milliy g’oya targ’ibotida milliy-madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlar uyg’unligi

Mustaqil ish

Jamoatchilik fikrini milliy g’oya negizlari va tamoyillari asosida shakllantirish vazifalari.
Globallashuv va OAV ko’rinishlari.
An’naviylik va zamonaviylik munosabatida milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining ahamiyati.

4- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIK USLUBLAR

Reja:

Zamonaviy texnologik uslublar tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologik uslublardan foydalanish
Zamonaviy texnologik uslublardan mafkuraviy maqsadlarda foydalanishning salbiy oqibatlarining oldini olish yo’llari

Mustaqil ish

Jamiyatimizning asosiy g’oyasi milliy g’oyani targ’ib qilishning an’anaviy va zamonaviy yo’nalishlari.
Yangi zamonaviy texnologiyalardan milliy g’oya targ’ibotida foydalanish imkoniyatlari
Milliy g’oya targ’ibotida zamonavii pedogogik uslublaridan foydalanishning ahamiyati.

5- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARINING SAMARADORLIGIGA ERIShISh YO’LLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligi tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti samaradorligi mezonlari va tamoyillari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari samaradorligiga erishish yo’llari

targ’ibot texnologiyalarida milliy g’oyaning mohiyatini, mazmunini, foydali jihatlarini xolisona ko’rsatib berish;
ikki va ko’p tomonlama aloqa munosabatlari tizimini shakllantirish;
targ’ibot texnologiyalari vositalari rollarini yanada takomilashtirish;
milliy g’oya targ’ibotida so’z va amal birligi. Jamoatchilikning qiziqishi, maqsad va intilishlarini hisobga olish. Targ’ibotlarning ishonchliligini ta’minlash. Muammolarning yechim yo’llarini asosli bo’lishining ahamiyati.

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibot texnologiyalarining samaradorligini oshirishning yo’llari
Targ’ibot texnologiyalarida milliy g’oyaning mohiyatini,
Targ’ibotlarning ishonchliligini ta’minlash.

6-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTIDA JAMOA BILAN ALOQALAR

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti va jamoa bilan aloqalarning o’zaro munosabati
Milliy g’oya targ’ibotida jamoa bilan aloqalarning demokratik asoslari
Jamoa bilan aloqalarda jahon tajribasi va targ’ibotda milliy xususiyatlarni hisobga olishning ahamiyati

Mamlakatimizda yashayotgan barcha xalqlarning asosiy birlashtiruvchi - milliy g’oyaning mohiyatini tushuntirishda, uni qo’llab-quvvatlashlariga erishishda jamoatchilik bilan aloqalarning o’rni.
Milliy g’oyani targ’ib etishda jamoatchilikning manfaati va istaklarini o’rganish.
Fuqarolarni yot, zararli mafkura va g’oyalar ta’siridan himoyalash vazifalarini amalga oshirishda “jamoatchilik bilan aloqalar” texnologiyasi ko’rinishlari.

7-MAVZU: GLOBALLAShUV VA TURLI-XIL AXBOROTLARNI SINGDIRISh TEXNOLOGIYaLARI

Reja:

Globallashuv tushunchasi, ma’no-mazmuni
Globallashuvning turli xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti axborot xurujining oldini olishning muhim sharti sifatida

Mustaqil ish

Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalardan jamoat bilan munosabatlar tizimida ezgu maqsadlarga yo’nalganligining ahamiyati.
Globallashuv va liberallashuvning insonlar ongi va dunyoqarashiga ta’siri.
Ma’navii tahdid ko’rinishlari va uning oldini olish.

8-MAVZU. MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDAN FOYDALANIShDA YoShLARNING O’ZIGA XOS JIHATLARI

Reja:

Yoshlar “mafkuraviy kurash” sohasi obyekti
Yoshlar bilan ishlashda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning xususiyatlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yoshlarni mustaqil fikrlash, ijodiy faolligi shakllantirish omili

Interfaol usullaridan foydalanishning milliy g’oya targ’iboti samaradorligiga ta’siri.
Yoshlar qatlami orasida milliy g’oya tarbotini keng ko’lamda yoyish
Targ’ibot texnologiyalarining yangilanib va takomillashib borishi shart-sharoitlari.

Mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari hamda tashviqot-targ’ibot tamoyillari.
Mafkuraviy tarbiya ishlari samaradorligini baholash mezonlari, monitoringi hamda mafkuraviy tarbiya tamoyillari.
Ommaviy axborot vositalarining milliy g’oyaga tayanish omillari
Milliy g’oyani jamoatchilik ongiga singdirishda Ommaviy axborot vositalaridan foydalanish va uni muvoffiqlashtirish

Mustaqil ish

Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singdirishda targ’ibot texnologiyalaridan samarali foydalanish
Mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari
Mafkuraviy tarbiya ishlari samaradorligini baholash mezonlari

Xulosa

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini hozirgi zamon fan-texnika yangiliklari va hayot o’zgarishlari darajasida rolining ortib borishi. O’zbekistonda demokratik fuqarolik jamiyati qurilishida uning ahamiyati.
Mustaqil ish mavzulari
Darslik va o‘quv qo‘llanmalarining (ularning to‘la ta’minlanganligi taqdirda) boblari va mavzularini o‘rganish. Tarqatma materiallar bo‘yicha ma’ruza qismlarini o‘zlashtirish. O‘qitish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari bilan ishlash. Fanning boblari va mavzulari ustida ishlash.

Milliy g‘oya targ‘iboti texnologiyalari fanidan nazariy va amaliy mashg‘ulotlar o‘tish davomida talabalarni ijodiy jarayonga yo‘naltirish, ularni tahlil qilish, mustaqil ishlashga o‘rgatish, mashg‘lar bajarish. Badiiy asarlarni estetik-g‘oyaviy jihatdan tahlil qilish, klassik asarlar matni ustida ishlash, adabiy jarayonni kuzatib borish. Malakaviy amaliyotni o‘tish chog‘ida yangi texnika, jihozlar, keng ko‘lamli ilmiy ish olib borishga qulay jarayonlar va texnologiyalarni o‘rganish. Talabalarning ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog‘liq holda fanning muayyan boblari va mavzularini chuqur o‘rganish.

№	Mavzular
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi va vazifalari
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari sohalari va yo’nalishlari
	Milliy g’oya targ’iboti subyektlari
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida zamonaviy texnologik uslublar
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligiga erishish yo’llari
	Milliy g’oya targ’ibotida jamoa bilan aloqalar
	Globallashuv va turli-xil axborotlarni singdirish texnologiyalari
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishda yoshlarning o’ziga xos jihatlari
	Milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singishi: yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar
	Ta’lim tizimida milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanish
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridagi yangilanishlar va o’zgarishlar
	Ilm-fan yutuqlaridan milliy g’oya targ’ibotida foydalanish
	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari vositalaridan samarali foydalanish yo’llari
	Yot g’oya va mafkuralarga qarshi kurashishda axborot texnologiyalarning o’rni va roli
	Yoshlarda milliy g’oyaga ishonch va e’tiqodni mustahkamlash yo’llari
	Milliy g’oya targ’ibotida samaradorlik mezonlari va omillari
	O’zbekistonning mustaqil taraqqiyot yo’lini amalga oshirishda turli ezgu g’oyalarning ahamiyati oshib borishi

Dasturning informasion-uslubiy ta’minoti

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’qitishda zamonaviy (xususan interfaol) metodlar, axborot kommunikasiya (mediata’lim, amaliy dastur paketlari, prezentasion, elektron-didaktik) texnologiyalarining qo’llanishi nazarda tutiladi. “Ma’naviyatni rivojlanish tarixi”fani kursida elektron darslik, mavzuga oid teledisklar va boshqa ko’rgazmali qurollardan foydalaniladi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanidan talabalar bilimini reyting tizimi asosida baholash mezoni.Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarifani bo’yicha reyting jadvallari, nazorat turi, shakli, soni hamda har bir nazoratga ajratilgan maksimal ball, shuningdek joriy va oraliq nazoratlarining saralash ballari haqidagi ma’lumotlar fan bo’yicha birinchi mashg’ulotda talabalarga e’lon qilinadi.

Fan bo’yicha talabalarning bilim saviyasi va o’zlashtirish darajasining Davlat ta’lim standartlariga muvofiqligini ta’minlash uchun quyidagi nazorat turlari o’tkaziladi:

• joriy nazorat (JN) - talabaning fan mavzulari bo’yicha bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Joriy nazorat fanning xususiyatidan kelib chiqqan xolda seminar mashg’ulotlarda og’zaki so’rov, test o’tkazish, suhbat, nazorat ishi, uy vazifalarini tekshirish va shu kabi boshqa shakllarda o’tkazilishi mumkin;

oraliq nazorat (ON) - semestr davomida o’quv dasturining tegishli (fanlarning bir necha mavzularini o’z ichiga olgan) bo’limi tugallangandan keyin talabaning nazariy bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Oraliq nazorat bir semestrda bir marta o’tkaziladi va shakli (yozma, ogzaki, test va xokazo) o’quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan xolda belgilanadi;

• yakuniy nazorat (YaN) - semestr yakunida muayyan fan bo’yicha nazariy bilim va amaliy ko’nikmalarni talabalar tomonidan o’zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat asosan tayanch tushuncha va iboralarga asoslangan "Yozma ish" shaklida htkaziladi.

ON htkazish jarayoni kafedra mudiri tomonidan tuzilgan komissiya ishtirokida muntazam ravishda hrganib boriladi va uni htkazish tartiblari buzilgan xollarda, ON natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday xollarda ON qayta o’tkaziladi.

Oliy ta’lim muassasasi rahbarining buyrug’i bilan ichki nazorat va monitoring bo’limi rahbarligida tuzilgan komissiya ishtirokida YaN ni o’tkazish jarayoni muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan xollarda, YaN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday xollarda YaN qayta o’tkaziladi.

Talabaning bilim saviyasi, ko’nikma va malakalarini nazorat kilishning reyting tizimi asosida talabaning fan buyicha uzlashtirish darajasi ballar orkali ifodalanadi.

“Ma’naviyatni rivojlanish tarixi”fani buyicha talabalarning semestr davomidagi uzlashtirish kursatkichi 100 ballik tizimda baxolanadi.

Ushbu 100 ball baxolash turlari buyicha kuyidagicha taksimlanadi:

Ya.N.-30 ball, kolgan 70 ball esa J.N.-35 ball va O.N.-35 ball kilib taksimlanadi.

Ball	Baho	Talabalarning bilim darajasi
86-100	A’lo	Xulosa va karor kabul kilish. Ijodiy fikrlay olish. Mustakil mushoxada yurita olish. Olgan bilimlarini amalda kullay olish. Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bulish.
71-85	Yaxshi	Mustakil mushoxada kilish. Olgan bilimlarini amalda kullay olish. Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bulish.
55-70	Konikarli	Moxiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish Tasavvurga ega bulish.
0-54	Konikarsiz	Anik tasavvurga ega bulmaslik. Bilmaslik.

Fan buyicha saralash bali 55 ballni tashkil etadi. Talabaning saralash balidan past bulgan uzlashtirishi reyting daftarchasida kayd etilmaydi.
Talabalarning ukuv fani buyicha mustakil ishi joriy, oralik va yakuniy nazoratlar jarayonida tegishli topshiriklarni bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chikkan xolda baxolanadi.
Talabaning fan buyicha reytingi kuyidagicha aniklanadi: bu yerda: V- semestrda fanga ajratilgan umumiy ukuv yuklamasi (soatlarda); U -fan buyicha uzlashtirish darajasi (ballarda).

Fan buyicha joriy va oralik nazoratlarga ajratilgan umumiy ballning 55 foizi saralash ball xisoblanib, ushbu foizdan kam ball tuplagan talaba yakuniy nazoratga kiritilmaydi.

Joriy JN va oralik ON turlari buyicha 55bal va undan yukori balni tuplagan talaba fanni uzlashtirgan deb xisoblanadi va ushbu fan buyicha yakuniy nazoratga kirmasligiga yul kuyiladi.
Talabaning semestr davomida fan buyicha tuplagan umumiy bali xar bir nazorat turidan belgilangan koidalarga muvofik tuplagan ballari yigindisiga teng.
ON va YaN turlari kalendar tematik rejaga muvofik dekanat tomonidan tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida utkaziladi. YaN semestrning oxirgi 2 xaftasi mobaynida utkaziladi.
JN va ON nazoratlarda saralash balidan kam ball tuplagan va uzrli sabablarga kura nazoratlarda katnasha olmagan talabaga kayta topshirish uchun, navbatdagi shu nazorat turigacha, sunggi joriy va oralik nazoratlar uchun esa yakuniy nazoratgacha bulgan muddat beriladi.

• Talabaning semestrda JN va ON turlari buyicha tuplagan ballari ushbu nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bulsa yoki semestr yakuniy joriy, oralik va yakuniy nazorat turlari buyicha tuplagan ballari yitindisi 55 baldan kam bulsa, u akademik karzdor deb xisoblanadi.

Talaba nazorat natijalaridan norozi bulsa, fan buyicha nazorat turi natijalari e’lon kilingan vaktdan boshlab bir kun mobaynida fakultet dekaniga ariza bilan murojaat etishi mumkin. Bunday xolda fakultet dekanining takdimnomasiga kura rektor buyrugi bilan 3 (uch) a’zodan kam bulmagan tarkibda apellyasiya komissiyasi tashkil etiladi.

Apellyasiya komissiyasi talabalarning arizalarini kurib chikib, shu kunning uzida xulosasini bildiradi.
Baxolashning urnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda utkazilishi xamda rasmiylashtirilishi fakultet dekani, kafedra muduri, ukuv-uslubiy boshkarma xamda ichki nazorat va monitoring bulimi tomonidan nazorat kilinadi.

Talabalar JN dan tuplaydigan ballarning namunaviy mezonlari
№	Kursatkichlar	JN ballari
		maks 1-JN 2-JN
1	Darslarga katnashganlik va uzlashtirishi darajasi. Amaliy mashgulotlardagi faolligi, amaliy mashgulot daftarlarining yuritilishi va xolati	28		0-14		0-14
2	Mustakil ta’lim topshiriklarining uz vaktida va sifatli bajarilishi. Mavzular buyicha uy vazifalarini bajarilish va uzlashtirishi darajasi.	7		0-3		0-4
Jami JN ballari			35		0-17		0-18

Talabalar ON dan tuplaydigan ballarning namunaviy mezonlari

№	Kursatkichlar	ON ballari
№	Kursatkichlar	maks	1-ON
1	Darslarga katnashganlik darajasi. Ma’ruza darslaridagi faolligi, konspekt daftarlarining yuritilishi va tulikligi.	10	0-10
2	Talabalarning mustakil ta’lim topshiriklarini uz vaktida va sifatli bajarishi va uzlashtirish.	7	0-7
3	Ogzaki savol-javoblar va boshka nazorat turlari natijalari buyicha	18	0-18
Jami ON ballari		35	0-35

Yakuniynazorat "Yozmaish" shaklidabelgilanganbulsa, uxoldayakuniynazorat 30 ballik "Yozmaish" variantlariasosidautkaziladi.

Agar yakuniy nazorat markazlashgan test asosida tashkil etilgan bulib fan buyicha yakuniy nazorat "Yozma ish" shaklida belgilangan bulsa, u xolda yakuniy nazorat kuyidagi jadval asosida amalga oshiriladi

№	Ko’rsatkichlar	YaN ballari
№	Ko’rsatkichlar	maks	Uzgarish oraligi
1	Fan buyicha yakuniy yozma ish nazorati	10	0-10
2	Fan buyicha yakuniy test nazorati	20	0-20
Jami		30	0-30

Yakuniy nazoratda "Yozma ish"larni baholash mezoni

Yakuniy nazorat "Yozma ish" shaklida amalga oshirilganda, sinov kup variantli usulda utkaziladi. X,ar bir variant 4 ta nazariy savol va1 ta mustaqil topshirikdan iborat. Savollar fan buyicha tayanch suz va iboralar asosida tuzilgan bulib, fanning barcha mavzularini uz ichiga kamrab olgan.

X,ar bir nazariy savolga yozilgan javoblar buyicha uzlashtirish kursatkichi 0-6 ball oraligida baxolanadi. Mustaqil topshirik esa 0-6 ball oraligida baxolanadi. Talaba maksimal 30 ball tuplashi mumkin.

Yozma sinov buyicha umumiy uzlashtirish kursatkichini aniklash uchun variantda berilgan savollarning xar biri uchun yozilgan javoblarga kuyilgan uzlashtirish ballari kushiladi va yigindi talabaning yakuniy nazorat buyicha uzlashtirish bali hisoblanadi.

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR

O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. -T.: “O’zbekiston”, 2015.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish to’g’risida”gi Qarori. Xalq so’zi. 2006 yil 26 avgust.
«Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» fani bo’yicha o’quv dasturini tayyorlash va ta’lim tizimiga joriy etish to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2001 yil 18 yanvardagi Farmoyishi.
Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T. 1. - T.: “O’zbekiston”, 1996.
Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T. 2. -T.: “O’zbekiston”, 1996.
Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T. 3. -T.: “O’zbekiston”, 1996.
Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. T. 4. -T.:”O’zbekiston”, 1996.
Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash - davr talabi. T. 5. -T.: “O’zbekiston”, 1997.
Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lidan. T. 6. -T.: “O’zbekiston”, 1998.
Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. T. 7. -T.: “O’zbekiston”, 1999.
Karimov I.A. Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. T. 8. – T.: “O’zbekiston”, 2000.
Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. T. 9. -T.: “O’zbekiston”, 2001.
Karimov I.A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. T. 10. -T.: “O’zbekiston”, 2002.
Karimov I.A. Biz tanlagan yo’l – demokratik taraqqiyot va ma’rifiy dunyo bilan hamkorlik yo’li. T. 11. -T.: “O’zbekiston”, 2003.
Karimov I.A. Tinchlik va xavfsizligimiz o’z kuch-qudratimizga, hamjihatligimiz va qat’iy irodamizga bog’liќ. T. 12. -T.: “O’zbekiston”, 2004.
Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etishdir. T.: “O’zbekiston”, 2005.
Karimov I.A. O’zbek xalqi hyech qachon hyech kimga qaram bo’lmaydi. T.13. –T.: “O’zbekiston”, 2006 yil.
Karimov I. Inson, uning huquq va erkinliklari – oliy qadriyat. 14-jild. T.: “O’zbekiston”, 2006. yil.
Karimov I.A. Yangi hayotni eskicha qarash va yondashuvlar bilan qurib bo’lmaydi. // “O’zbekiston ovozi”, 2005 yil 17 fevral.
Karimov I.A. Inson, uning huquqi va erkinliklari hamda manfaatlari – eng oliy qadriyat. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi 13 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimda so’zlagan ma’ruzasi. 2005 yil 7 dekabr.
Karimov I.A. Mamlakatimiz taraqqiyoti va xalqimizning hayot darajasini yuksaltirish – barcha demokratik yangilanish va iqtisodiy islohotlarimizning pirovard maqsadidir. T.: “O’zbekiston”, 2007.
Karimov I.A. O’zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo’li. (Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, Vazirlar Mahkamasi va Prezident Devonining O’zbekiston mustaqilligining 16 yilligiga bag’ishlangan qo’shma majlisidagi ma’ruzasi). / Xalq so’zi. 2007 yil 31 avgust.
Kariomov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T.: “Ma’naviyat”, 2008.
Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari taraqqiyot kafolatlari. T.6. - T.: «O’zbekiston», 1997. 31-40, 125-135, 149-162-b.
Karimov I.A. O’zbekiston kelajagi buyuk davlat. T.1. — T.: «O’zbekiston», 1996. 104-108, 123-130-b.
Karimov I.A. Vatanimizning bosqichma-bosqich va barqaror rivojlanishini ta’minlash – bizning oliy maqsadimiz. T.17. – T.: “O’zbekiston”, 2009.
Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. –T.: O’zbekiston, 2010.
Karimov I.A. Jahon inqirozining oqibatlarini yengish, mamlakatimzni modernizasiya qilish va tarraqqiy topgan davlatlar darajasiga ko’tarilish sari. T.18. –T.: “O’zbekiston”, 2010.
Islom Karimovning BMT sammiti mingyillik rivojlanish maqsadlariga bag’ishlangan yalpi majlisidagi nutqi. // Xalq so’zi. 2010 yil 22 sentyabr
Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Mustaqilligining 19 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimda so’zlagan nutqi. // Xalq so’zi. 2010 yil 2 sentyabr
Karimov I.A. Mamlakatimzda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi: O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma’ruza. 2010 yil 12 noyabr –T.: O’zbekiston, 2010. -56 b. –B.s.
Karimov I.A. Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi: 2010 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo’ljallangan eng muhim ustuvor yo’nalishlarga bag’ishlangan O’zR Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi,2011 yil 21 yanv./ -T.: O’zbekiston, 200. -48 b.
Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –T.: O’zbekiston, 2011. -440 b.
Buyuk va muqaddassan, mustaqil Vatan. –T.: “O’qituvchi” NMIU, 2011. 112 b.
O’zbekiston: siyosiy islohotlar strategiyasi, erishilgan natijalar va istiqbollar. - T.: “Akademiya”, 2010.
O’zbekistonda ma’naviyat sohasidagi islohotlar: rivojlanish bosqichlari, erishilgan natijalar va istiqbollar. - T.: “Akademiya”, 2010.
Ma’naviyat: asosiy tushunchalar izohli lug’ati – T: “G’ofur G’ulom”, 2009. 148 bet
O’zbekistonda davlat qurilishi sohasidagi islohotlar va huquqiy siyosat: rivojlanish bosqichlari,erishilgan natijalar va istiqboli. - T.: “Akademiya”, 2010.
Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. —T.: Abdulla Qodiriy nomidagi «Xalq merosi» nashriyoti, 1993.
Azizxo’jayev A.A. Chin o’zbek ishi. — T.: «O’zbekiston», 2011.
Azizxo’jayev A.A. Demokratiya — xalq hokimiyati demakdir. — T.: 1996.
Azizxo’jayev A.A. Mustaqillik: kurashlar, iztiroblar, quvonchlar. —T.: «Sharq», «Akademiya», 2001.
Azizxo’jasv A.A., Husanov O.T., Azizov X. Konstitusiyaviy huquq. — T.: «Akademiya», 2001.
Jalolov A. va Xonazarov Q. umumiy tahririda. Mustaqillik: izohli-ilmiy ommabop lug’at. T., «Sharq», 1998.
Jo’rayev T.A. Milliy davlatchilik: xavfsizlik va barqarorlik. – T.: “Akademiya”, 2007.
Xalilov E. O’zbekiston Respublikasining Qonun chiqaruvchi oliy organi: soxta vakillikdan haqiqiy parlamentarizmga qadar. — T.: «O’zbekiston», 2001.
Gafarli M.S.,Kasayev A.Ch. Rivojlanishning O’zbek modeli: tinchlik va barqarorlik-taraqqiyot asosi. –T.: O’zbekiston, 2000.
Abu Nasr Forobiy. “Fozil odamlar shahri”. -T.: G’.G’ulom Adabiyot va san’at nashriyoti, 1993.
Abdula Avloniy. Turkiy guliston yoxud axloq. –T.:”Sharq”, 1994.
Abbosxujayev O., Umarova N., Qo’chqarov R. Mafkura poligonlaridagi olishuv. – T.: “Akademiya”, 2007.
Azizxo’jayev A.A. Davlatchilik va ma’naviyat. -T.: “Sharq”, 1997.
Azizxo’jayev A.A. Mustaqillik, kurashlar, iztiroblar va quvonchlar. -T.:”Sharq”, “Akademiya”, 2001.
Azizxo’jayev A.A. Chin o’zbek ishi. -T.:”Akademiya”, 2003.
Abilov O’. Milliy g’oya, ma’naviy omillar. -T.: “Ma’naviyat”, 1999.
Alimova D. Insoniyat tarixi - g’oya va mafkuralar tarixidir. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Amir Temur jahon tarixida. YuNESKO. Parij. 1996.
Boboyev H., G’ofurov Z. Milliy istiqlol mafkurasi va taraqqiyot. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Jakbarov M. Komil inson g’oyasi: tarixiy-falsafiy tahlil. -T.: Abu Ali ibn Sino nashriyoti, 2000.
Jakbarov M. Komil inson g’oyasi. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2002.
Jo’rayev N. Mafkuraviy immunitet. -T.: “Ma’naviyat”, 2001.
Islomov Z., Isoqov B., Yusupov O., Muhammadiyev D., Minavarov S. Bunyodkor g’oyalar. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Karimova V. Targ’ibotning psixologik uslublari. -T.: “Ma’naviyat”, 2001.
Karimova V., Umarov A., Quronov M. Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongiga singdirish omillari va vositalari. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Karimov N. Istiqlolni uyg’otgan shoir. -T., «Ma’naviyat», 2000.
Karimov N. Milliy ozodlik kurashchilari va adabiyot. -T., «Kamalak», 1997.
Karimov N. Cho’lpon: Ma’rifiy roman. -T., «Sharq», 2003.
Komilov N. Tasavvuf. Birinchi kitob. -T., «Yozuvchi», 1996.
Komilov N. Tafakkur karvonlari. -T., «Ma’naviyat», 1999.
Levitin L. O’zbekiston tarixiy burilish pallasida. -T.: «O’zbekiston», 2001.
Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. -T: “O’zbekiston”, 2001.
Mustaqil O’zbekiston taraqqiyotining g’oyaviy asoslari. –T.: “Sharq”, 2001.
Milliy g’oya-ilmiy tadqiqotlarning nazariy-metodologik asosi-ilmiy to’plam.1-kitob. «Hayot nashryoti» Andijon-2008 y.
Milliy g’oya – bizning g’oya. –T.: “DITAF”, 2001.
Musurmonova O. Oila ma’naviyati – milliy g’urur. -T.: “Ma’naviyat”, 2000.
Murtazo Qarshiboy. Bunyodkor xalq g’oyasi. -T.: “Ma’naviyat”, 2001.
Murtazo Qarshiboy. Yangilanishdan buyuk o’zgarish sari. -T.: G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 2001.
Mustaqillik. Izohli ilmiy-ommabop lug’at. -T.: “Sharq”, 2000.
Nazarov Q. Milliy istiqlol g’oyasining asosiy maqsad va vazifalari. T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Nazarov Q. Qadriyatlar falsafasi (Aksiologiya). -T.: 2004.
Ortiqov M., Usmonov M. G’oya va mafkura. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Otamurotov S., Mamashokirov S., Xolbekov A. Markaziy Osiyo: g’oyaviy jarayonlar va mafkuraviy tahdidlar. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2001.
Ochildiyev A. Milliy g’oya va millatlararo munosabatlar. –T.: “O’zbekiston”, 2004.
Paxrutdinov Sh. Tahdid - halokatli kuch. -T.: «Akademiya», 2001.
Rizayev Sh. Jadid dramasi. -T., «Sharq», 1997.
Rizayev Sh. Sahna ma’naviyati. -T., «Ma’naviyat», 2000.
Sa’dulla Otamuratov, Sarvar Otamuratov. O’zbekistonda ma’naviy-ruhiy tiklanish. «Yangi asr avlodi». -T.: 2003.
Sulaymonova Fozila. Sharq va G’arb. -T.: «O’zbekiston», 1997.
Tarix, mustaqillik, milliy g’oya. -T.: «Akademiya», 2001.
Qoraboyev U. O’zbek xalqi bayramlari. -T.: «Sharq», 2002.
Xolbekov A., Idirov U. Sosiologiya: izohli lug’at - ma’lumotnoma. -T.: «Ibn Sino», 1998.
Xiva gorod tыsyachi kupolov. YuNESKO. -T.: «Sharq», 1997.
Choriyev A., Mansurov A. G’oya, tarix va milliy tafakkur. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2002.
Sharafitdinov O. Istiqlol fidoiylari: Mustafo Cho’qay, Cho’lpon, Otajon Xoshim. -T.: «Yozuvchi»,, 1993.
Sharafitdinov O. Cho’lponni anglash. -T., «Yozuvchi», 1994.
Shopengauer A. “Svoboda voli i nravstvennost”. M.: “Respublika”, 1992.
Ergashev I.Aql va ilhom satirlari.-T.: “Jamiyat va boshqaruv”, 2008. №2,14-15 bet.
Taraqqiyot falsafasi. -T.: “Akademiya”. 2000.
Ergashev F., Ergashev I. Fidoyilik - hayot mazmuni. -T.: «O’zbekiston», 2001.
Ergashev I.‚ Sharipov B.‚ Jakbarov M. Jamiyatni erkinlashtirish va ma’naviyat. -T.¦ “Akademiya”, 2002.
Ergashev I. Siyosat falsafasi. -T.: “Akademiya”, 2004.
Milliy g’oya taraqqiyot yo’lidagi maqsadlar mushtarakligidir. / Jamiyat. 2006 yil 24 noyabr. №3.
Ergashev I. “Boshqaruvning ijtimoiy-falsafiy asoslari”. T. Akademiya. 2006 yil.
Ergashev I. Demokratik jamiyatning kafolati. / Jamiyat. 2007 yil 4 may №18 (31) 12 bet.
Ergashev I. Boshqaruv falsafasi va mahorati. – T.: “Sharq”. // Jamiyat va boshqaruv. 2007 №3-son.
I.Ergashev, M.Jakbarov, N.Nazarov. Jamiyatni demokratlashtirish va milliy g’oya. – T., “Akademiya”, 2007.
O’zbekiston XXI asrga intilmoqda (Sharhlar). -T.: “O’zbekiston”, 2000.
O’zbekistonning yangi tarixi. 1-kitob. Turkiston chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. -T.: «Sharq», 2000.
O’zbekistonning yangi tarixi. 2-kitob. O’zbekiston sovet mustamlakachiligi davrida. -T.: «Sharq», 2000.
O’zbekistonning yangi tarixi. 3-kitob. Mustaqil O’zbekiston tarixi. -T.: «Sharq», 2000.
Qodirova M. Yoshlar ongida g’oyaviy dunyoqarashni shakllantirish. –T.: “Yangi asr avlodi”, 2002.
Ergashev I. Milliy g’oya va fuqarolik jamiyati. (Hammualliflikda). –T.: Akademiya, 2005.
Ergashev I. O’zbekiston jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etish yo’lida. Monografiya. (Hammuallif), T.: ”Akademiya” nashriyoti, 2005.
Milliy istiqlol g’oyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim bakalavriat bosqichi uchun darslik (mas’ul muharrir I.Ergashev), Toshkent, “Akademiya”, 2005 yil.
Milliy g’oya: targ’ibot texnologiyalari va atamalar lug’ati. – T.: “Akademiya”, 2007.
Milliy g’oya: nazariy manbalar (Xrestomatiya). – T.: “Akademiya”, 2007.
Ideologiya preobrazovaniy. http://www.imperativ.net/iprog/ Bublik P.X. Ideologiya kak problema. http://netgorod.narod.ru/articls/Bublik_ideology_problem.htm

Qo’shimcha adabiyotlar:

Abulqosimov X. va boshqalar “Ijtimoiy iqtisodiy jarayonlarni boshqarish” -T., “G’afur G’ulom”, 2007.
AbulqosimovH.P., Vahobov A.V., Rahimova D.N., Norboyev V.I. O’zbekistonda iqisodiy islohotlarni chuqurlashtirish va iqtisodiyotni erkinlashtirish yo’llari. —T.: TDTU, 2001.
Jalilov Sh. Kuchli davlatdan — kuchli jamiyat sari: Tajriba, tahlil, amaliyot. — T.: «O’zbekiston», 2001,
Jumayev R.Z. va boshq. Siyosiy isloxotlar strategiyasi. “Akademiya” T. 2009.
Jo’rayev S. Fuqarolik jamiyati: nazariya va amaliyot (ilmiy-tahliliy maqolalar to’plami). — T.: 2003.
Jumayev R.Z. Davlat va jamiyat: demokratlashtirish yo’lida. — T.: «Sharq», 1998.
Zokirov S. Huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati sari: O’zbekiston Respublikasi Prezidsnti I.A.Karimov asarlari asosida. —T.: «Mehnat», 1999.
Ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti — T.: “Sharq” NMK, 1996.
Levitin L., Karlayl S. Islom Karimov — yangi O’zbekiston Prezidenti. —T.: «O’zbekiston», 1996.
Ma’naviyat — mas’ullik, 1-2kitob (Ma’naviyat nashrlari. Respublika «Ma’naviyat va ma’rifat» markazi). — T.: 1997.
Mustaqillik va ijtimoiy taraqqiyot. — T.: «O’zbekiston», 1998.
Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar.-T.:2000.
Nazarov Q. Qadriyatlar falsafasi — T.: 1997.
Nazarov Q., Ergashev I. Milliy g’oya va rahbar mas’uliyati -T., “G’afur G’ulom”, 2008.
Norboyev T. Fuqarolik jamiyatini shakllantirishning muhim tayanchi. // Huquq va burch. 2010 yil № 6 (54)
Otamurotov S. Jamiyat siyosiy hayotini erkinlashtirish. Jamiyat va boshqaruv. 2-son, 2003.
Otamurotov S. Hokimiyat va demokratiya mutanosibligi. — “Ta’lim tizimida ijtimoiy- gumanitar fanlar”, 1-2-sonlar, 2003.
Otamurotov S., Quvvatov N. Kuchli davlatdan — kuchli jamiyatga: Oliy o’quv yurtlar uchun o’quv qo’llanma (mualliflar jamoasi). Istiqlol, demokratiya fuqarolik jamiyati. — T.:2003.
Umarov B. G’arb ijtimoiy tafakkurida erkinlik g’oyasi takomili. –T.: Akademiya, 2010.
Xaitov Sh. Murosa va O’zbekiston falsafa tarixiga kirish. –T.: Falsafa va huquq instituti, 2010.
Rahmonov A. va boshqalar “Davlat qurilishi va boshqaruvi” -T., “G’afur G’ulom”, 2007.
Paxrutddinov Sh., Jo’rayev T. Milliy manfaatlar va boshqaruv mas’uliyati. O’quv qo’llanma. –T., “G’afur G’ulom”, 2008.
Taraqqiyotning o’zbek modeli: «Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» o’quv fani bo’yicha maxsus metodologik komissiya tavsiya etgan. —T.: «Ijod dunyosi» nashriyot uyi, 2002.
YakovlevA.N. Qaytadan kashf etilgan mamlakat. (So’z boshi o’rnida) «Xalq so’zi», 9 fevral 2001 yil.
O’zbekistonning yangi tarixi. 1-kitob. Turkiston chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida. — T.; «Sharq», 2000.
O’zbekiston Respublikasi: mustaqil davlatning bunyod bo’lishi / To’plovchilar: V.T. Abdullayev, A.V. Tyo, Ya. Semenenko, R. Shog’ulomov, Q.A. Ahmedovning umumiy tahriri ostida. - T: «O’zbekiston», 1992.
«O’zbekistonning yangi tarixi. Konseptual-metodologik muammolar» mavzusidagi respublika ilmiy-nazariy anjumani materiallari. -T.: «Akademiya», 1998.
Qirg’izboyev M. Fuqarolik jamiyati: siyosiy partiyalar, siyosiy mafkuralar, siyosiy madaniyatlar. — T.: «Sharq», 1998.
Qirg’izboyev M. Fuqarolik jamiyati institutlari. O’quv qo’llanma.-Toshkent: Akademiya, 2006.
G’ulomov M. Mahalla — fuqarolik jamiyatining asosi. — T.: «Adolat», 2003.

5.Elektron ta’lim resurslari:

www.gov.uz
www.press-service.uz/uz/
www.ziyonet.uz.
www: ref. uz.
http://www.lex.uz/.
www. e-darslar.net.
www. marifatars-inform.uz.
www.infomicer/net.
www.turkistonsarkor.uz
www. Manaviyat.uz.pak.uz
UzNU http:// www.nuu.uz
www.infoXS.uz.
ye-tarix.uz.
http//milliy manaviyat uz /node/ 229
www.philosophy.ru.
http//www.intencia.ru.
http://www.anthropology.ru
http://www.ido.rudn.ru.
http://www.filosofia.ru.
http://www.falsafa.dc.uz.
http://www.phenomen.ru.
http://www.lib.ru/FILOSOF.
www.ilm.uz.

MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI FANIDAN

MA’RUZA MATNLARI

KIRISh

Jamiyat hayoti turli-xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liq holda rivojlanib, o’zgarib kelgan. Bu holat hozirgi globallashuv davrida ham o’ziga xos namoyon bo’lmoqda. G’oya va mafkuralar maydoni keng jamoatchilik xususan yoshlar ongiga, ishonch va mayillariga o’zining turli-xil ta’sirini ko’rsatmoqda. Uning natijasi g’oya va mafkuralarning maqsadi, mo’ljallariga hamda insonning ma’naviy dunyosi, ishonchiga bog’liq. Shuning uchun ham I.A.Karimov: “Biz xalqimizning dunyoda hyech kimdan kam bo’lmasligi, farzandlarimizning bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lib yashashi uchun bor kuch va imoniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma’naviy tarbiya masalasi, hyech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar biz bu masalada hushyorlik va sezgirligimizni, qat’iyat va mas’uliyatimizni yo’qotsak, bu o’ta muhim ishni o’z holiga, o’zibo’larchilikka tashlab qo’yadigan bo’lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo’g’rilgan va ulardan ozuqlangan ma’naviyatimizdan, tarixiy xotiramizdan ayrilib, oxir-oqibatda o’zimiz intilgan umumbashariy taraqqiyot yo’lidan chetga chiqib qolishimiz mumkin”¹ligini alohida ta’kidlaydi.

Hozirgi zamonda mafkura targ’iboti sohasida yangi texnologiyalarni tobora takomillashib borayotganligini, undan turli-xil sog’lom va nosog’lom maqsadlarda foydalanishga urinishlar davom etmoqda. Bu, O’zbekiston jamiyatini milliy g’oya va ma’naviy-ma’rifiy ishlarning samaradorligini oshirish uchun yangi texnologiyalarga tayanib ish ko’rishga undamoqda. Uni hisobga olish muhim g’oyaviy – ma’naviy masalaga aylandi. Hamda O’zbekistonning mustaqil tarraqqiyot yo’lidan rivojlanishida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.

Milliy g’oya tarig’boti texnologiyalari fanining maqsadi – yoshlarga milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari, uni amalga oshirish yo’llari va sohalari bo’yicha tushunchalar berish orqali globallashuv jarayonlarida g’oyaviy mafkuraviy kurash va ma’naviy tahdidlarning oldini olishda milliy g’oya negizlari va umuminsoniy qadriyatlarga sadoqat, ishonch va e’tiqodni mustahkam bo’lishini targ’ibot texnologiyalariga, targ’ibotchining faoliyatiga bog’liqligini ko’rsatishdan iborat.

U milliy g’oyani targ’ibot qilishning yangi texnologiyalaridan foydalanishni nazarda tutadi. Amaliy mashg’ulotlarni joylarda va interfaol, zamonaviy uslublarda tashkil etishga e’tiborni qaratgan holda, yoshlarning Vatanga mehr-muhabbatlarini, tarixiy-madaniy xotiralarini, milliy-madaniy meros, urf-odatlar va an’analarimizga tayanib, turli xalqlar madaniyatiga xurmat bilan qarash madaniyatini shakllantirishga, o’zlikni anglashiga alohida e’tibor beriladi. Mafkuraviy kurashlar davom etayotgan hozirgi sharoitda, milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish va uni takomillashtirish milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlarning samaradorligini oshirishning muhim omilidir.

Mazkur fanni o’rganish milliy g’oya, ma’naviyat va huquq ta’limi yo’nalishi bo’yicha o’qiyotgan mutaxassis kadrlarga mo’ljallangan. Chunki, bu sohadagi mutaxassis kadrlar sifatida, ulardan milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini bilishlarini, undan to’g’ri foydalanish ko’nikma va malakasiga ega bo’lishlarini taqozo etadi. Shuningdek, milliy g’oya va mafkura targ’iboti texnologiyalari sohasidagi yangiliklar va o’zgarishlar ta’lim-tarbiya hamda ma’naviy-ma’rifiy sohaning takomiliga xizmat qiladi.

1-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI

Reja :

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, obyekti, maqsad va vazifalari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining asosiy tushunchalari, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning asosiy metodlari va prinsiplari hamda uning ahamiyati.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, obyekti, maqsad va vazifalari. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fani o’zining predmeti, obyekti, maqsad va vazifalariga ega. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini o’rganish milliy istiqlol g’oyasi fanining amaliy jihati hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan yondashganda ularning o’zaro munosabatida predmeti, obyekti, maqsad va vazifalarida umumiy va farqli jihatlari mavjud. Milliy g’oyani o’rganishning obyektiv zarurligi uning mazmun-mohiyatini, asosiy tushuncha va tamoyillarini nazariy-metodologik asoslarini keng jamoatchilikka yetkazish, tushuntirishdan iborat. Ma’lumki, milliy g’oya shakllanadi va shakllantiriladi. Uning shakllanishi voqyea-hodisalarga har-bir kishining mustaqil dunyoqarashi bilan bog’liq bo’lsa, shakllantirish jarayoni esa uning amaliy jihatdan ta’lim-tarbiya, targ’ibot texnologiyalari, sohalari va yo’nalishlari, targ’ibot vositalari bilan o’zviy aloqadordir. Shuning uchun ham milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan to’g’ri foydalanish, uni to’g’ri tashkil etish va yo’naltirishga bevosita bog’liq.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti milliy g’oya targ’ibotida qo’llaniladigan usullar, unga yondoshish mahorati va xususiyatlarini keng jamoatchilik: insonlar, turli guruhlar va qatlamlar, xalqlar, millatlarning ishonchi va e’tiqodiga aylanishi, uning milliy-madaniy, umuminsoniy negizlarini to’g’ri targ’ibot etish orqali jamiyat hayoti sohalarida namoyon bo’lish shart-sharoitlari, omillari, qonuniyatlarini o’rganishdan iborat.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fani obyekti deganda milliy g’oya targ’iboti yo’naltirilgan O’zbekiston jamiyati hayoti sohalari, turli xalqlar va millatlar, guruhlar va unga ta’sir etuvchi omillar, jamiyat hayotining ma’naviy-ma’rifiy, g’oyaviy-mafkuraviy targ’ibot yo’nalish- larining subyekti va foydlaniladigan vositalar hamda uslublar majmui tushuniladi. Demak, milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining obyektini jamiyat hayotining ma’naviy-ma’rifiy, g’oyaviy-mafkuraviy sohasining tashuvchilari hisoblangan turli-xil insonlar, ijtimoiy etnik guruhlar va qatlamlar tashkil etadi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari milliy istiqlol g’oyasi fanining asosiy tushuncha va tamoyillariga tayanadi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining maqsadi va vazifalari milliy g’oyaning bosh g’oyasi va asosiy g’oyalarini keng jamoatchilikka targ’ibot-tashviqot qilish, ularning ma’naviy tarbiyasini to’g’ri shakllantirish, barkamol avlodni voyaga yetkazish bilan uzviy bog’liq. Milliy g’oya targ’ibotidan ko’zlangan asosiy maqsad va vazifalar:

Xalqni ezgu g’oya bilan bog’liq mushtarak maqsadlar bilan birlashtirish va uyushtirish;
Muayyan ezgu g’oyaga ishontirish;
Demokratik xuquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini qurishga safarbar etish;
Ma’naviy-ruhiy rag’batlantirish hamda milliy g’oya negizlariga bo’lgan ishonch va e’tiqodini mustahkamlash;
Milliy g’oya maqsad va tamoyillariga sodiq holda tarbiyalash;
Yot va zarali g’oyalar, tarli-xil mafkuraviy xurujlar, “ommaviy madaniyat” va “ma’naviy tahdid”larga qarshi g’oyaviy immunitetini shakllantirish va jamiyat oldida turgan maqsad va vazifalarni amalga oshirishda harakat dasturi bo’lishga yo’naltirilgan.

Shu maqsadlarga erishishda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan oqilona foydalanish va tashkil etish kutilgan amaliy samarani berishi mumkin.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining asosiy tushunchalari, ma’no-mazmuni. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liq bo’lgan muayyan tushunchalarga asoslanadi. Ular jamiyat ma’naviy-ma’rifiy, g’oyaviy mafkuraviy sohalarida shakllangan turli-xil tushunchalardir. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida quyidagi tushunchalarni hisobga olish zarur, ular turli halqlar va jamiyatlar hayotida o’ziga xos o’ringa ega. Ularning mazmun-mohiyatini targ’ibot texnologiyalarini amalga oshirishda xolisona hisobga olish muhim ahamiyatga ega. Ular: birinchidan, turli jamiyatlar xalqlar hayoti milliy madaniy qadriyatlari, maqsadlari bilan bog’liq bo’lgan turli-xil ma’no-mazmunga ega umumiy tushunchalar “g’oya”, “mafkura”, “milliy g’oyalar”, “umumbashariy g’oyalar”, “texnologiya”, “targ’ibot-tashviqot”, “targ’ibotchi”, “targ’ibot texnologiyalari”; Ikkinchidan, turli jamiyatlarning ijtimoiy-siyosiy hayoti va faoliyati bilan bog’liq maqsad va intilishlarni ifoda etadigan turli-xil siyosiy mafkuralari ko’rinishlar bilan bog’liq tushunchalar. Uchinchidan, O’zbekiston jamiyati va xalqining xayoti, uning tarixi milliy-madaniy merosi va qadriyatlari bilan bog’liq bo’lgan, uni o’zida aks ettiradigan va unga xizmat qiladigan: “milliy istiqlol g’oyasi”, “milliy istiqlol mafkurasi”, “Milliy istiqlol g’oyasining asosiy tushunchalari va tamoyillari”, “Milliy istiqlol g’oyasining bosh g’oyasi”, “Milliy istiqlol g’oyasining umumbashariy tamoyillari”, “Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari”, “Milliy g’oya targ’iboti asoslari va yo’nalishlari”, “Milliy g’oya targ’iboti vositalari” va boshqa tushunchalardir.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari bilan bog’liq tushunchalarning o’ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, u asosan, O’zbekiston xalqi ijtimoiy xayot sohalari bilan, xalqning milliy-madaniy merosi, urf-odatlari, qadriyatlari, tili, madaniyati, tarixi, falsafasi bilan uzviy bog’liq. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari milliy rivojlanish xususiyatlarini e’tirof etadi va unga hurmat bilan qaraydi. Dunyoda erishilayotgan yutuqlardan samarali foydalaniladi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida “sinfiylik”, “partiyaviylik”, “Egoizm”, “milliy egoizm”, “milliy ayirmachilik”, “shovinizm” kabi nosog’lom tamoyillarga asoslanilmaydi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari boshqa mamlakat xalqlarining xayotiga o’z g’oyalarini oshkoro yoki pinhona tarzda singdirishni da’vo qilmaydi. Bu bilan u “kommunistik g’oya targ’iboti texnologiyalari”dan, “ommaviy madaniyat” va “ma’naviy tahdid” ko’rinishidagi texnologiyalardan tubdan farq qiladi.

Umuman, “g’oya” va “mafkura”, “texnologiyalar” tushunchalari keng ma’noga ega. “Milliy g’oya” va “Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari” tushunchasi bir-biridan farq qiladi. Milliy g’oya O’zbekiston jamiyati hayoti bilan bog’liq. U milliy-madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlar bilan bog’liq negizlarini o’zida ifoda etadi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari ham O’zbekiston xalqining milliy-madaniy merosi, umuminsoniy qadriyatlarni, ezgu maqsad va manfaatlarni ifoda etadi. Uni keng jamoatchilikka yetkazish mahorati, yo’llari, vositalari, shakl va usullarining majmuini o’z ichiga oladi.

“Texnologiya” yunoncha, techne - mahorat, san’at; logos-ta’limot ma’nosini bildiradi. U, masalan, ishlab chiqarishning biror sohasiga ishlov berish, qayta ishlash, ularning holati, xossalari va shaklini o’zgartirishda qo’llaniladigan usullar majmuini anglatadi. Uni milliy g’oya targ’ibotiga nisbatan ham qo’llash mumkin. Shu nuqtai nazardan yondashganda, uni milliy g’oya targ’ibotini tashkil etish mahorati, san’atida qo’llaniladigan usullar majmui sifatida talqin etish mumkin. Demak, “milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari” tushunchasi o’ziga xos mazmun va xususiyatlarga ega. U ishlab chiqarish sohasida qo’llaniladigan “texnologiya” tushunchasidan farq qiladi. Insonlar ongi va tafakkurini o’zgartirishga qaratilgan. Milliy g’oya targ’ibotida buni alohida hisobga olish zarur.

“Targ’ibot” tushunchasi arabcha “targ’ib” so’zidan olingan bo’lib, xoxishni, qiziqishni kuchaytirish, rag’batlantirish ma’nolarini anglatadi. Bu, biror g’oya, ta’limotni yoyishga qaratilagan targ’ibot-tashviqot ishlarini bildiradi.

“Targ’ibotchi” – targ’ibot ishlarini olib boruvchi shaxsni, “ trag’ibotchilik” esa targ’ibot olib borishni, targ’ibot ishini anglatadi².

I.A.Karimov asarlarida milliy g’oya, milliy istiqlol g’oyasi, milliy mafkura tushunchalarining mazmun mohiyati chuqur yoritilgan. Xususan, milliy g’oyaga quyidagicha ta’rif berildi:-“Milliy g’oya deganda, ajdodlardan avlodlarga o’tib, asrlar davomida e’zozlab kelinayotgan, shu yurtda yashayotgan har bir inson va butun xalqning qalbida chuqur ildiz otib, uning ma’naviy ehtiyoji va talabiga aylanib ketgan, ta’bir joiz bo’lsa, har qaysi millatning eng ezgu orzu-intilish va umid-maqsadlarini o’zimizga tasavvur qiladigan bo’lsak, o’ylaymanki, bunday keng ma’noli tushunchaning mazmun-mohiyatini ifoda qilgan bo’lamiz³. Milliy g’oya va milliy istiqlol g’oyasi keng, murakkab serqirradir. Bu Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi yuksak g’oyalarning ma’no-mazmunini teran anglab olishga xizmat qiladi. Bu g’oya xalqni-xalq, millatni-millat etadigan, uning sha’nu sharafi, ishonch-e’tiqodini ifodalaydigan, o’ziga xos taraqqiyot yo’li, turmush tarzi, tub manfaatlariga tayangan holda mutassil rivojlanib boruvchi qarashlar tizimi hisoblanadi”.

Ko’rinib turibdiki, milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini o’rganishni taqozo etadigan umumiy va o’ziga xos qonuniyatlar mavjud. U jamiyat va mafkuralar (g’oyalarning) bir-biri bilan o’zviy bog’liqligi qonunidir. Jamiyatni mafkurasiz va maqsadsiz yashay olmasligidir. Milliy g’oya targ’iboti va texnologiyalari o’zgaruvchanligi va uning dinamik xarakterda ekanligidadir. Uning milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida hisobga olish zarur. Hozirgi davrda mafkura sohasidagi kurashning kuchayib borayotganligi ham milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan oqilona va unumli foydalanishni taqozo etadi. Jamiyat mafkurasiz yashay olmaydi, lekin hamma mafkuralar ham ezgu maqsadni ko’zlayotganligi yo’q. Shuni hisobga olgan holda, birinchidan, mafkura har qanday jamiyat hayotida zarur. Mafkura bo’lmasa inson, jamiyat, davlat o’z yo’lini yuqotishi muqarar. Ikkinchidan, qayerdagi g’oyaviy bo’shliq yuzaga kelsa, targ’ibot texnologiyalari zamon talablaridan orqada qolsa, usha yerda yot g’oya va mafkuralarning kirib kelishi ehtimolining oshishini aniq hisobga olish zarur. Bu holatlarni hisobga olish milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining mazmuni, maqsadi va xususiyati nuqtai nazardan qaraganda ustuvor ahamiyatga ega. U O’zbekiston Respublikasining kelajagi bilan o’zligini saqlab qolish, hamda o’z negizida mustaqil rivojlanishini, dunyoda o’ziga xos va mos o’ringa ega bo’lishi bilan bog’liq. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining asosiy tushunchalari, shu ma’noda o’ziga xos ma’no va mazmunga ega.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning asosiy metodlari va prinsiplari. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning o’ziga xos metodlari mavjud. “Metod”-usul, uslub demakdir. Demak u milliy g’oya targ’ibotida qo’llaniladigan usul va uslublarni anglatadi. Avvalo, ijtimoiy-gumanitar fanlar o’rganadigan asosiy metodlarga tayanishini hisobga olish lozim. Bunda milliy g’oya targ’ibotini tashkil etishda “dialektik uslub”dan keng ma’noda foydalanish muhim ahamiyatga ega. Chunki, dialektika voqyea va xodisalarga o’zgarishda va rivojlanishda deb qarash tamoyillarini beradi. Shu ma’noda dialektika baxs-munozora, o’zaro-muloqot uslubi sifatida umumnazariy ahamiyatga ega. Bu milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishda ilmiy, xolisona xulosalar chiqarishga yordam beradi. Faqat dialektikani “materialistik dialektika”dan tubdan farq qilishini hisobga olish lozim. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishda sosiologiya, psixologiya, sosial-psixologiya, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy fanlar metodlaridan ham foydalanish muhim.Fanni o’rganishda sosiologik so’rov, qiyosiy tahlil, baxs-munozara, xozirgi zamonda keng kirib kelayotgan zamonaviy pedagogik texnologiyalar, ineterfaol uslullaridan: “klaster usuli”, “Ajurli-arra”, Ekspert baholash” usuli, “Delfi” usuli,“Pattern” usuli, “O’yinlar nazariyasi” usuli; “Fokus guruhlar” usullaridan ham foydalaniladi.

Globallashuv jarayonida mafkuraviy kurash o’zining yuqori nuqtasiga chiqayotgan bugungi kunda, mafkuraviy ta’sirlar avvalo, yoshlarning ongini zaharlash va ularni o’z manfaatlari yo’lida birtomonlama foydalanish oqibatlari shuni yana bir bor isbotlamoqdaki, avvalo mana shu qatlam orasida milliy g’oya targ’botini keng ko’lamda yoyish, mohiyatini ochib berishga xizmat qiladi. Masalan, milliy g’oya targ’iboti texnologiyasida an’anaviy usulublarning o’rnini ham inkor etmagan holda, uni yangicha talqin etish, boyitish, turli shakllarda zamonaviylashtirish foydalidir. Zamonaviylashtirish an’anaviylikni inkor etmasligi muhim. Targ’ibotda an’anaviy usulublardan zamonaviy tarzda foydalanish samaralidir. Turli debatlar, ta’lim tizimidagi targ’ibot texnologiyasi sifatida asosiy mazmun kasb etuvchi-“ajurli arra” (ya’ni, turli mavzularga nisbatan talabalarning munosabatlarni ikki guruhga bo’lingan ravishda tahlil qilish), “klaster”, ya’ni axborotlarni tarqatish, shuningdek, “munozara”, “o’z o’rningni top” ya’ni, agar auditoriyada muayyan mavzu bo’yicha tortishuvlar vujudga kelsa, mazkur metod yordamida muammo yechimi aniqlanadi. Uning mazmuni darsning asosan kirish qismida qo’llaniladi, o’tilayotgan mavzuga nisbatan turli yondashuvlar mavjudligi aytiladi. Bu bir tomondan. Ikkinchi tomondan talabalar fikrini bayon qilishi, o’zgartirishga imkon tug’iladi. Nihoyat dars so’nggida o’qituvchi mavzuni o’zlashtirish darajasini baholaydi. Bundan tashqari bugun pedogogik texnologiyaning “Debatlar” usuli kabi interfaol usullaridan keng va ommaviy ravishda ta’lim tizimlarida foydalanish milliy g’oya targ’ibotida yetakchi mazmun kasb etadi. “Debatlar” asosida darsni tashkil etishdan asosiy maqsad muammoning yechimini topishda talaba o’z yondashuvining to’g’riligiga o’zlarini ishontirishdir. O’z fikrini aniq, lo’nda bayon etish, buning uchun to’g’ri dalil va xulosa topish ko’nikmasini shakllantirishda “debatlar” samarali metod hisoblanadi.

Zamonaviylashtirish an’anaviylikni inkor etmasligi muhim. Targ’ibotda an’anaviy usulublardan zamonaviy tarzda foydalanish samaralidir.

Milliy g’oya targ’iboti va tashviqotining asosiy usullaridan biri-“Tanqidiy fikrlash” usuli hisoblanadi Bu faqat tanqid qilish yoki e’tirof etmaslik degani emas. Tanqid xolis ijodiy va amaliy bo’lishi, aniq xulosalarga, takliflarga tayanishi lozim. Vazifasi: Demokratik jamiyatda har bir fuqaro muammoni oqilona yechish qobiliyatiga, salohiyatiga, tafakkuriga, ilmiga ega bo’lishi lozim. Shu boisdan milliy g’oyani aholi va ayniqsa, yoshlar orasida milliy g’oya targ’ibotini takomillashtirishda ta’lim texnologiyasining o’rni beqiyosdir. Shu boisdan, talabalarni bahs-tortishuv orqali masalaning yechimini topishga ko’proq jalb qilish lozim. Bu ularni fikrlashga undaydi. Faolligini ma’suliyatini oshiradi.

Savollarni yechishda talabalarda tinglash, muloqot olib borish, turli fikrlarni taqqoslash, o’zgalar fikriga befarq qaramaslik kabi odatlar shakllana boradi. Masalani yechish va hukm chiqarish, analitik fikrlash qobiliyati rivojlanadi, munozara yuritish, yechimlarni to’g’ri topish madaniyati o’zlashtiriladi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining o’zgaruvchanligi va zamon bilan hamnafasligi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari o’zgaruvchanlik xususiyatiga ega. U turli xalqlar va mamlakatlar xayotida onggi, dunyoqarashi, ma’anaviy-madaniyati, qarashlarida sodir bo’layotgan yangilanishlar bilan uzviy bog’liq. Ayni paytda g’oya va mafkura sohasida yangi texnologik o’zgarishlarni keng joriy etilishi ham uni zamon bilan hamnafas holda yangilanib va takomilashib borishini taqozo etadi. Bu milliy g’oya targ’iboti texnologiyasini hayot bilan birga takomillashib borishini davr o’zgarishlaridan orqada qolmasligini zarur qilib qo’yadi.

Bugun davr o’zgardi, ayniqsa, milliy g’oya targ’iboti bilan shug’ullanuvchi zamonaviy mutaxassislarga talablar oshib bormoqda. Bugungi axborot asrida ta’lim-tarbiya tizimida muhim islohotlar, o’zgarishlar amalga oshdi. Mustaqillik tufayli ta’lim-tarbiya jarayoniga yangicha qarash shakllandi. O’qish jarayoniga yangicha zamonaviy uslublar kirib kelmoqda. Bular: birinchidan, ma’lumki, an’anaviy o’qitish, yozma-og’zaki so’zlarga tayanib ish ko’rish hamda “axborotli o’qitish” sifatida tavsiflanadi. Bunda o’qituvchi auditoriyada o’zining yakka ta’siriga ega bo’ladi. Bunda yoshlar o’quv jarayoniga faol ishtirok etmaydi, ularning qiziqishlari va mustaqil fikr-mulohazalari hisobga olinmaydi. Bu “yagona mafkuraviy aqidalarga tayanish” talabiga mos bo’lganligi aniq. Lekin, fikrlar xilma-xilligi, demokratiya sharoitidagi talablariga javob bermaydi.

Ayni paytda bu o’qituvchining ta’lim-tarbiyadagi o’rnini ikkinchi darajali bo’lib qolishini anglatmaydi.

Ikkinchidan, axborotlar hajmining ko’payib borishi, ulardan foydalanish uchun vaqtning cheklanganligi hamda ularni saralash va tizimlashtirishning birmuncha murakkabligi yangicha yondashuvlarni taqozo etadi.

Uchinchidan, ta’lim-tarbiyada yangi texnologiyalarning uzliksiz joriy etilishi yoshlarning an’anaviy o’qitish uslubini yangilanishi va tabiiy ravishda, yangi pedagogik texnologiyalarni qo’llanishi yoshlarni o’quv jarayonini faol ishtirokchisiga aylantiradi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining regulyativ ta’siri shundaki, amaliy nuqtai-nazardan quyidagi holatlarni hisobga olishga undaydi:

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan samarali foydalanishga undaydi;
Dunyo fani erishayotgan yutuqlardan amaliy faoliyatda foydalanishga safarbar qiladi;
Inson ma’naviyatini yuksaltirish orqali uning salohiyatini oshirish yo’llarini ko’rsatib beradi;
Axborotning yangi vositalaridan foydalanish, aholining keng qatlamlari orasida targ’ibot olib borishda milliy g’oyaning yangi zamonaviy texnologiyalardan foydalanishga imkoniyat yaratadi.

Milliy g’oya targ’ibotitexnologiyalaridagi yangilanishlar va uning zamon bilan hamnafas bo’lishini, jamiyatdagi demokratik yangilanishlar, globallashuv va mafkuraviy kurashlar sohasidagi o’zgarishlar ham taqozo etadi. Chunki, dunyoda mafkura sohasida yangi texnologiyalarni qo’llab, ko’proq uni “jozibali” bo’lishiga erishish orqali yoshlarni o’ziga jalb etishga, oxir-oqibatda ularning ongiga milliy g’oya negizlaridan begona bo’lgan qadriyatlarni olib kirishga urinish mavjud.

Shunga asoslanib texnologiyani milliy g’oyani targ’ib etish mahorati, zamonaviy ilmiy-amaliy tafakkur usuli, degan xulosaga kelish mumkin. Milliy g’oya targ’ibotining zamonaviy mahorat darajasiga ko’tarish va ko’tarilganligi uni hozirgi zamon bilan hamnafasligining ifodasidir. Aks holda zamondan orqada qoladi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyasi nuqtai nazardanu jarayon sifatida uchta qoida bilan tavsiflanadi:

Jarayonni o’zaro bog’liq bosqichlarga taqsimlash;
Kutilayotgan natijaga (belgilangan maqsad) erishishga qaratilgan harakatlarni izchil va bosqichma-bosqich bajarish;
Qo’yilgan maqsadga mos natijaga erishish alohida ahamiyat kasb etishi bilan bog’liq.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari hozirgi zamon bilan hamnafas tarzda quyidagi vazifalarni amalga oshirishi lozim:

Milliy g’oya targ’iboti bo’yicha har-bir joyning va sohalarning xususiyatlarini hisobga olgan holda kompleks zamonaviydastur yaratish;
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining mazmun-mohiyatini ochib berish orqali uni yanada takomillashtirish;
Milliy g’oya targ’ibotida yangi pedogogik texnologiyalardan yanada unumli foydalanish;
Ta’lim tizimida milliy g’oya targ’iboti faoliyatini takomillashtirish, uni rivojlantirish yo’llarini belgilab berish;
Milliy g’oya targ’ibotida interfaol usullardan foydalanish orqali uni ommalashtirish va fuqarolar ongiga bosqichma-bosqich singdirib borish;
Aholi keng qatlami orasida milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni muntazam olib borishdan iborat.

Ilmiy adabiyotlarda “boshqaruv texnologiyasi”, “pedogogik texnologiya”, “axborot texnologiyasi” keng tavsiflangan. Ular o’zlari tegishli bo’lgan sohalardagi maqsadlarga erishishning asosiy tamoyillarini o’z ichiga oladi va faoliyat ko’rsatadi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarini avvalo, ta’lim-tarbiya tizimida keng qo’llash orqali ommalashtirish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Chunki, “Milliy g’oyada mujassam bo’lgan buyuk maqsadlarni ruyobga chiqarish avvalambor jamiyatimiz va shu jamiyat a’zosi bo’lmish har qaysi insonning ma’naviy olami va dunyoqarashidagi ijobiy o’zgarishlar bilan bevosita bog’liq ekanini unutmasligimiz zarur”⁴.

Milliy g’oya targ’iboti uzoq davom etadigan uzluksiz jarayon bo’lib, uning samaradorligini oshirish, avvalo, targ’ibot texnologiyalariga ham bog’liq. Aynan shu turdagi texnologiyalardan foydalanish milliy g’oyani aholi ongiga singdirish, tushuntirish va mohiyatini ochib berish yetakchi ahamiyat kasb etadi.

Bugungi kunda targ’ibot texnologiyalari yangiliklarini targ’ib etish, ta’lim jarayonlarida mustaqillikni ta’minlab berishi bilan ham ajaralib turadi.

Ta’lim-tarbiya sohalarida milliy g’oya negizlariga, tamoyillariga tayanish muhim. Bunda milliy g’oya targ’ibotida an’anaviy yo’l bilan birga zamonaviy yondashuv o’rtasida uzviy aloqadorlik mavjud. Zamonaviy usullardan foydalanish deganda, ko’proq, yangi texnik vositalardan foydalanishni, materialni yangicha uslubda yetkazib berish, jonli muloqot, savol-javoblar, bahs-munozara, interfaol usullarni ko’proq qo’llash tushuniladi. Bu bir tomonlama emas, ko’p tomonlama faolllikni oshiradi. Eshituvchini fikrlashga, fikrini uyg’otishga, uning jamiyatdagi o’rnini his etishga, ong va tafakkurining o’zgarib borishiga undaydi. Bugun milliy g’oya targ’ibot texnologiyalarining hozirgi zamon bilan mos samaradorligini oshirishning yo’llari sifatida quyidagilarni ko’rsatib o’tish mumkin: Birinchidan, targ’ibot texnologiyalarining mohiyatini, mazmunini, shuningdek, uni ta’limdagi foydali jihatlarini ko’rsatib berish; Ikkinchidan, avvalgi “izohli-tasviriy yondashuv” (ya’ni faqatgina ma’ruza-o’qitish asosida) tizimini takomillashtirgan holda, mavzuga ikkinchi tomonning ham munosabatlari tizimini shakllantirish (buni aynan targ’ibot texnologiyalari amalga oshiradi) targ’ibot texnologiyalari vositalari rolini yanada takomilashtirish, axborot aniqligi va tezligini ta’minlab berish asosida milliy g’oya targ’ibotiga yo’naltirish zarur. Inson-murakkab mavjudot. U axborotlarni, jarayonlarni turli xil tarzda qabul qiladi. Bunda ongli, tahliliy qabul qilish muhim ahamiyatga ega.

Shaxs va davlat orasidagi munosabatlarning texnologik o’zgarishi natijasida, munosabatlar texnologiyasi shaxsning mustaqil fikrlash, mustaqil qaror qabul qilish ma’suliyatni o’z zimmasiga olish kabi jarayonlarning barqaror borishi uchun:

1)Inson hayotida turli vaziyatlarga tushib qolganida uning hayot mobaynida to’plagan tajribasi, insoniy fazilatlari yetakchi rol o’ynaydi; 2) Yoshlarda muammolar, voqyea-hodisalarni real makon va vaqt chegaralarida aniq tasavvur qilish va yechimlarini belgilay olishini rivojlantirish muhim; 3)Bir vaqtning o’zida bir qancha muammolar mohiyatini anglash orqali tajribani yangi muammolar yechimiga yo’naltirish zarur; 4)O’zini-o’zi boshqarish, o’z faoliyatini aniq va to’g’ri tashkil qilish qobiliyati, har qanday ishga shaxsan kirisha bilish va uning bajarilishini nazorat qilish kabi shaxsiy xususiyatlarni shakllantirish milliy g’oya maqsadlari bilan hamohang muhim ahamiyatga egadir.

Milliy g’oya-millatni birlashtiruvchi bamisoli bir bayroq. Jamiyatning har bir a’zosi uchun ahamiyati turli-xil “g’oyalar” kurashi avj olayotgan zamonda yanada ortadi.

Milliy g’oya targ’ibotining asosiy maqsadi ham insonlarni boshqa yot g’oya va mafkuralar “ta’siriga” tushib qolmasligini, o’ziga xos ravishda ular bilan kurashish quvvatiga ega bo’lgan immunitetni shakllantirishga qaratilgan. “Yot g’oya”, “zararli g’oya” tushunchalarining ma’no-mazmunini farqlash lozim. Milliy g’oya har qanday g’oyani emas, faqat “yot g’oya” yoki “zararli g’oya”ni e’tirof etmaydi. Chunki, yot yoki zararli g’oyaning maqsadlari ezgu emas, inson maqsadlariga zid, milliy g’oyaning milliy madaniy va umuminsoniy tamoyillariga to’g’ri kelmaydi. Shuning uchun ham u “yot” yoki “zararli g’oya” sifatida baholanadi, munosabat bildiriladi. Aynan milliy g’oyani hayotning mazmuni va maqsadi bilan bog’lagan shaxsgina bugungi istiqlolning qadriga yetadi va uni himoya qilishni ma’suliyati deb his qiladi. “Boshqacha qilib aytganda, hozirgi vaqtda dunyoda ikki qarama-qarshi qutb barham topgan bo’lsa-da, turli xil maqsad-manfaatlarni ifoda etuvchi mafkuraviy tortishuvlar to’xtagani yo’q. Ochiq aytish kerakki, bu tortishuvlardan ko’zlangan maqsad- inson, avvalambor, yoshlar qalbini egallash, muayyan mamlakat yoki xalqning ongiga, uning sezgi- tuyg’ulariga ta’sir o’tkazish,uni o’z dunyoqarashiga bo’ysundirish ,ma’naviy jihatdan zaif va tobe qilish. Fikr qaramligi, tafakkur qulligi esa har qanday iqtisodiy yoki siyosiy qaramlikdan ham ko’ra dahshatlidir”⁵.

Xulosa o’rnida shuni alohida ta’kidlash lozimki, bugungi kunda milliy g’oyaning targ’ibot texnologiyalarining jamiyat hayotida o’rni va ahamiyati katta. Aynan milliy g’oya targ’iboti yo’llari va usullari, uni amalga oshirish texnologiyalaridan unumli foydalanishdan maqsad ham uni jamiyat a’zolarining ongiga singdirish yo’llarini to’g’ri ko’rsatib berishdan iboratdir. Bu jarayon bevosita jamiyatimizning “g’oyaviy ta’sirlar”, shuningdek, “mafkuraviy tahdidlar” ta’siridan himoya qilishda barchaning ma’sulligi darajasi bilan bog’liq hodisa hisoblanadi.

Tayanch tushuncha: milliy g’oya, targ’ibot, texnologiya, interfaol usullar, milliy g’oya targ’iboti, milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari, targ’ibot texnologiyasi. Milliy g’oya targ’ibotining zamonaviy uslublari.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar.

Milliy g’oya targ’ibot texnologiyasining mazmun-mohiyati.
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining maqsadi va vazifalari.
Milliy g’oyani targ’ib qilishda zamonaviy pedogogik texnologiyalardan foydalanishning ahamiyati.
Targ’ibot texnologiyalari mazmuni va mohiyati.

2- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARI SOHALARI VA YO’NALIShLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yo’nalishlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari prinsiplari
Targ’ibot texnologiyalaridagi yangilanishlar va axborot-psixologik xavfsizlik

Milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligi. Milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligini va uning ko’rinishlarini hisobga olish muhim ahamiyatga ega “Jamiyat hayoti sohasi” deganda, uning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy jihatlari tushuniladi. Milliy g’oya targ’ibotida quyidagi muhim xususiyatlarni hisobga olish muhim. Ular:1) Milliy g’oya mavhum tushuncha emas.Unda jamiyat hayotining moddiy va ma’naviy jihatlari aks etadi; 2) Milliy g’oya iqtisodiy o’nglanish, iqtisodiy tiklanish, iqtisodiy rivojlanishga xizmat qiladi. Milliy g’oyaning maqsadlari iqtisodiy hayotning yutuqlari orqali ifodalanadi; 3)Ijtimoiy-siyosiy hayot sohalari ham milliy g’oya maqsadlari bilan uzviy bog’liq. 4)Milliy g’oya ma’naviy-ma’rifiy hayot sohasi bilan ham bevosita aloqador. Uni jamiyat hayotining boshqa sohalaridan ajralgan holda tasavvur etib bo’lmaydi. Targ’ibot ana shu qonuniyatlarni hisobga olishni taqozo etadi. I.A.Karimov: “...moddiy va ma’naviy olamni bamisoli parvoz qilayotgan qushning ikki qanotiga”⁶ qiyoslaydi va ushbu fikrni davom etib “Qachonki, ana shu ikki muhim omil o’zaro uyg’unlashsa, tom ma’nodaga qush qanotiga aylansa, shundagina inson, jamiyat va davlat hayotida o’sish-o’zgarish, yuksalish jarayonlari sodir bo’ladi”⁷ deb alohida qayd etadi. Bu, milliy g’oya targ’ibotini jamiyat hayoti sohalari bilan bog’liqligini tushuntirishda muhim nazariy-konseptual ahamiyatga ega.

Miliy g’oya har bir inson va xalqning, millatning eng ezgu orzu niyatlari, intilishlari sifatida ularning erkin va farovon hayotda yashash maqsadlarini o’zida mujassam etadi. “Tabiiyki, milliy g’oyamiz shu yurtda yashayotgan barcha odamlarning olijanob niyatlarini, hayotiy manfaatlarini mujassam etadigan yurt tinchligi, Vatan ravnaqi, xalq farovonligi degan yuksak tushunchalarni o’z ichiga oladi”⁸. Bunga erishish insonlarning ruhiy dunyosiga, maqsad va intilishlariga, iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hayotning mazmun-mohiyatiga bog’liq holda amalga oshadi. Masalan, rejali iqtisodga tayanib, farovon hayotni qurib bo’lmaydi. Yana, “ma’muriy-buyruqbozlik” tamoyillari asosida demokratik jamiyatni qurib bo’lmaydi. Boqimandalik ruhiyati saqlanib qolgan jamiyatda tadbirkorlik rivojlanmaydi. Demak, yurt tinchligi va Vatan ravnaqi mustahkam bo’lmaydi va hakazo.

Davlatimiz birinchi rahbari Islom Karimovning asarlarida, xususan, "O’zbekiston XXI asrga intilmoqda" kitobida bu masalalar chuqur ilmiy asosda, atroflicha yoritilgan.

Bizning bosh strategik maqsadimiz — bozor iqgisodiyotiga asoslangan erkin demokratik jamiyat barpo etishdir. Yurtimizda yashaydigan barcha insonlar uchun, millati, tili va dinidan qat’i nazar, munosib hayot sharoiti yaratib berish, rivojlangan demokratik mamlakatlardagi kabi kafolatlangan turmush darajasi va erkinliklarni ta’minlash davlatimiz siyosatining mazmun-moxiyatini ifodalaydi. Bu — xalqimizning asriy an’analariga, muqaddas dinimizning insonparvarlik mohiyatiga, milliy qadriyatlarimizga sodiq qolgan holda, rivojlangan davlatlarning tajribalaridan ko’r-ko’rona nusxa ko’chirmasdan, o’zimizga xos va o’zimizga mos rivojlanish yo’lini izchil davom ettirish demakdir.

Ushbu strategik maqsadlar jamiyat hayotining barcha sohalariga dahddor bo’lgan quyidagi bir qator vazifalarni amalga oshirishni taqozo etadi.

Siyosiy sohada:

Jamiyat hayotini demokratlashtirish jarayonini yanada chuqurlashtirish, uning izchilligi va samaradorligini ta’minlash — mamlakatimizda amalga oshirilayotgan siyosiy islohotlarning eng asosiy yo’nalishidir.

Birinchidan, mamlakatimiz siyosiy hayotining barcha sohalarini, davlat va jamiyat qurilishini erkinlashtirish, aholining siyosiy faolligini oshirish, unda milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan siyosiy madaniyatni shakllantirish.

Bu jarayonda demokratiya, fikr va vijdon erkinligi, plyuralizm va inson haq-huquqlarini ta’minlash, gumanizm va umuminsoniy qadriyatlarga rioya etib yashash tamoyilini jamiyat hayotining asosiy mezoniga aylantirish.

Ikkinchidan, jamiyatimizda mavjud bo’lgan turli manfaatlar, qarama-qarshi kuchlar va harakatlar o’rtasidagi muvozanatni ta’minlaydigan samarali mexanizmni shakllantirish, siyosiy hayotda haqiqiy ma’nodagi ko’ppartiyaviylik tamoyilini qaror toptirish.

Uchinchidan, demokratik institutlarning mustaqil faoliyat ko’rsatishi uchun yanada kengroq shart-sharoit yaratish, hokimiyat tizimlari bo’linishining konstitusiyaviy tamoyiliga qatiy amal qilish, jamiyat a’zolarining barcha siyosiy, ijtimoiy salohiyatini, tashabbus erkinligini ro’yobga chiqarish uchun zarur imkoniyatlarni vujudga keltirish.

Bu — mamlakatimizda demokratiya tamoyillariga asoslangan, hyech qanday siyosiy kuchlarning subyektiv xoxishirodasiga qaram bo’lmasdan ishni faol tashkil qiladigan, o’z mohiyatiga ko’ra, jamiyatning olg’a siljishiga xalaqit berayotgan illat va asoratlarni bartaraf etishga qodir bo’lgan samarali tizimni shakllantirish demaqdir.

To’rtinchidan, mahalliy hokimiyat va fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarining faoliyat doirasini kengaytirish, ularga davlat vakolatlarining bir qismini bosqichma-bosqich o’tkazib borish, nodavlat va jamoat tuzilmala-rining huquq va mavqyeini oshirishni ko’zda tutadigan "Kuchli davlatdan — kuchli jamiyat sari" konsepsiyasini hayotga joriy qilish.

Bu — odamlarning siyosiy ongi, siyosiy madaniyati va faolligi yuksalib borgani sari, dav-lat vazifalarini nodavlat tuzilmalar va fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlariga bosqichma-bosqich o’tishi, mahallalarning nufuzi va mavqyeining oshishi, ularga ko’proq huquqlar berilishi demakdir.

Beshinchidan, davlatning islohotchilik vazifalarini demokratik talablar asosida, xalqimiz va jamiyatimiz manfaatlariga mos holda amalga oshiradigan iste’dodli, izlanuvchan, chuqur bilimli va yuksak malakali, Vatanga, ona zaminimizga sadoqatli yosh kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish va yangilashga imkon beradigan tizimni takomillashtirish.

Bu — hyech qaysi zamonda osonlikcha hal bo’lmaydigan, odamlarning tafakkuri va dunyoqarashi o’zgarishini taqozo etadigan, odatda subyektivizm, manfaatggarastlik, mahalliychilik, urug’-aymoqchilik kabi ko’p-ko’p illatlarni bartaraf etish, jamiyatni tubdan yangilashni talab qiladigan murakkab jarayondir.

Iqtisodiy sohada:

Iqtisodiyotning barcha soha va tarmoqlarida erkinlashtirish jarayonini izchillik bilan amalga oshirish va olib borilayotgan islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xo’jalik yurituvchi subyektlarning mustaqilligini oshirish, tadbirkorlik faoliyatani rivojlantirish yo’lidagi mavjud to’siqlarni bartaraf etish — bu sohadagi o’zgarishlarning asosiy yo’nalishlaridir.

Birinchidan, iqtisodiyotni erkinlashtirishdagi bosh vazifa — eng avvalo, davlatning nazoratchilik va boshqaruvchilik vazifalarini — funksiyalarini qisqartirish, uning korxonalar xo’jalik faoliyatiga, birinchi galda, xususiy biznes faoliyatiga aralashuvini cheklash.

Bu — xususiy biznesga, umuman, iqtisodiy faoliyatning bozorga xos mexanizmlariga ko’proq erkinlik berish, buning uchun tegishli huquqiy zamin, tashkiliy va iqtisodiy shart-sharoit va kafolatlarni yaratish, institusional o’zgarishlar, moliya va bank tizimini isloh etishni yanada chuqurlashtirish, rivojlangan bozor infratuzilmasini barpo etish, raqobat muhitini shakllantirishga asosiy e’tibor qaratish demakdir,

Ikkinchidan, xususiylashtirish jarayonini yanada chuqurlashtirish va shu asosda amadda mulkdorlar sinfini shakllantirish, bu jarayonga tarmoqlarning asosini tashkil qiluvchi yirik korxonalarni jalb etish.

Bu — xususiy mulkning miqyosi va ulushi uzluksiz ortab boradigan ko’ggukladli iqgisodiyotni rivojlantirish, jamiyatda mulkdorlarning ko’pchilikni tashkil etishiga erishish orqali ijtimoiy hayotdagi barqarorlik va farovonlikni kafolatlash demakdir.

Uchinchidan, iqtisodiyotta xorij sarmoyasini, avvalo, bevosita yo’naltirilgan sarmoyalarni keng" jalb etish uchun qulay huquqiy shart-sharoit, kafolat va iqgisodiy omillarni yanada kuchaytirish.

Bu — salohiyatli xorijiy sheriklar bilan faol hamkorlik qilish, ular bilan birga zamonaviy, xalqimiz ehtiyojiga mos, dunyo bozorida raqobatga bardosh bera oladigan mahsulotlar ishlab chiqarishni amalga oshirish demakdir.

To’rtinchidan, mamlakat eksport salohiyatini oshirish, uning xalqaro mehnat taqsimotida teng huqukli va o’zaro manfaatli shartlar asosida ishtirok etishi, iqgisodiyotimizning jahon iqgisodiy tizimiga keng ko’lamda integrasiyalashuvini yanada kuchaytirish.

Bu — Vatanimizning dunyo bozoridagi o’rni va nufuzini, fuqarolarimizning o’z yurti iqtisodiy salohiyati va qudrati bilan faxrlanish tuyg’usini yuksaltirish demaqdir.

Beshinchidan, iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlarni izchil davom ettirish.

Bu — boy tabiiy zaxiralarimiz, kntellektual hamda ilmiy-texnikaviy saloxiyatimizdan to’liq va samarali foydalakish, iqgasodiyotda mukammal texnologik jarayonni o’z ichiga oladigan, tayyor mahsulot ishlab chiqaradigan, mineral va qishloq xo’jaligi xomashyosini sifatli qayta ishlaydigan quvvatlar yetakchi o’rin tutshshshi ta’minlash, xizmat ko’rsatish sohalarini rivojlantirish, ularning iqgisodiyotdagi o’rnini kuchaytarish, qishloqda yangi ish o’rinlarini yaratish demaqdir.

Ijtimoiy sohada:

Jamiyat hayotining barcha jabhalarida tub o’zgarishlar amalga oshirilayotgan, bozor munosabatlari ustuvor bo’lib borayotgan hozirgi sharoitda kuchli ijtimoiy siyosat yuritish taraqqiyotimizning asosiy tamoyillaridan biri bo’lib qolaberadi.

Birinchidan, xalq moddiy farovonligini bosqichma-bosqich va izchil oshirib borishni ta’minlash, yurtdoshlarimizning munosib hayot kechirishi va kamol topishi uchun zarur shart sharoitlarni yaratish, aholini, eng avvalo, uning yordamga muhtoj qatlamlari — bolalar, qariyalar, nogironlar, o’quvchi yoshlarni ijtimoiy muhofazalashning aniq yo’naltirilgan mexanizmini yanada takomillashtirish.

Ikkinchidan, xalqimiz uchun muqaddas qo’rg’on, ma’naviyat beshigi bo’lgan oila, onalar va ayollarimizning jamiyatdagi o’rni va mavqyeini oshirish sohasida olib borilayotgan ishlarni izchil davom ettirish.

Uchinchidan, fuqarolarning huquqiy tengligi va qonun ustuvorligini, jamiyat manfaatlari va aholi xavfsizligini yanada samarali kafolatlovchi davlat tuzilmalari faoliyatini takomillashtirish.

To’rtinchidan, kelajagi buyuk davlatni sog’lom mafkurali, ma’naviy barkamol avlod barpo eta olishini nazarda tutib, komil insonni tarbiyalash borasidagi ishlarni istiqbolda ham davlat siyosati darajasida kuchaytirib borish va umumxalq harakatiga aylantirish.

Ma’naviy sohada:

Ma’naviy qadriyatlarimizni ilm-fan va taraqqiyot yutuqpari bilan boyitib borish, o’zli-gimizni chuqurroq anglash, milliy g’oya va istiqlol mafkurasi tamoyillarini xalqimizning qalbi va ongiga singdirish, muqaddas dinimiz va tariximizni soxtalashtirish, ulardan siyosiy maqsadlarda foydalanishga yo’l qo’ymaslik — bu boradagi asosiy vazifalarimizdir.

Birinchidan, yurtdoshlarimizni ma’naviy yangilanish va islohotlar jarayonining faol ishtirokchisiga aylantirish. Ularning kuch va salohiyatlarini ijtimoiy hamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy bag’rikenglik kabi ezgu maqsadlarga xizmat qildirish.

Bu - ma’naviyatning kuch-qudratidan ezgu maqsadlar yo’lida samarali foydalanish, ijggimoiy munosabatlarni insoniylik g’oyalari asosida rivojlantirish demakdir.

Ikkinchidan, turli qarash va fikrga ega bo’lgan ijtimoiy qatlamlar, siyosiy kuch va harakatlar-ning o’ziga xos orzu-intilishlarini uyg’unlashtiruvchi g’oya — Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi — barcha yurtdoshlarimiz uchun muqaddas maqsadga aylanishiga erishish.

Bu — ko’ppartiyaviylik va plyuralizm tamoyillariga amalda rioya qilgan holda, milliy hamjihatlikni yanada mustahkamlash demakdir.

Uchinchidan, ota-bobolarimiz dinining gumanistik mohiyatini keng jamoatchilikka tushuntirish borasidagi ishlarni davom ettirish. Toki, bu din xalqimizning ming yillik tarixi, bugungi ma’naviy hayotimizning ham asosi, muxtasar aytganda, Alloh doimo qalbimizda, yuragimizda ekani yurtdoshlarimiz ongiga singib borsin.

Shu ma’noda, buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshbandning "Diling Allohda, qo’ling mehnatda bo’lsin" degan hikmati biz uchun muhim hayotiy tamoyil bo’lib qolaveradi.

To’rtinchidan, Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish borasidagi ishlarni izchil davom ettirish, ta’lim-tarbiya tizimini zamon talablari asosida muttasil takomillashtirib borish.

Bu — davlatimiz qudrati, mamlakatimiz kelajagi bilimli, dono va ma’naviy barkamol kadrlarga bog’liq ekanini chuqur anglagan holda faoliyat yuritish demaqdir.

Beshinchidan, O’zbekistonda yashayotgan barcha millat va elatlarniig qadriyatlari, tili, madaniyati, diniy e’tiqodi, urf-odat va an’analarini hurmat qilish, ularni asrab-avaylash va rivojlantirishga ko’maklashish.

Bu — ko’p millatli mamlakatimiz fuqarolari orasida, ularning milliy va diniy mansubligidan qati nazar, hamjihatlik va birodarlik tuyg’ularini kuchaytirish, "Shu aziz Vatan — barchamizniki" g’oyasining amalga oshishini ta’minlash demakdir.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yo’nalishlari va vositalari. O’zbekistonning mustaqil taraqqiyot strategiyasini, o’zbek xalqining buyuk davlat barpo etish borasidagi maqsad-muddaolarini, milliy istiqgyul mafkurasining mohiyatini keng jamoatchilikka har tomonlama tushuntirish dolzarb vazifalardan biridir.

Istiqlol mafkurasini odamlar qalbi va ongiga singdirishda jamiyat hayotining barcha sohalarini qamrab olish, ta’lim-tarbiya, targ’ibot va tashviqotning samarali usul va vositalaridan oqilona foydalanish taqozo etiladi. Ular:

Ta’lim va tarbiya. Milliy mafkurani yoshlar qalbi va ongiga singdirish ta’lim-tarbiyaning turli shakllari orqali amalga oshiriladi.

Bunda quyidagi vazifalar nazarda tutiladi:

ta’lim muassasalarida bolalar va talabalarning yoshiga mos ravishda milliy mafkurani singdirishning o’ziga xos pedagogik-psixologik dasturini yaratish; Kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosida o’quvchi-talabalar ongida milliy g’oya va milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish ishlarini uzluksiz tarzda olib borish;
o’quv dasturlari, darslik va qo’llanmalarda milliy istiqlol mafkurasi g’oyalarini teran aks ettirish;
maktab, lisey, kollej, institut va universitetlarda mafkuraviy tarbiyani bugungi kun talablari darajasiga ko’tarish;
pedagog kadrlarning mafkura borasidagi bilimlarini chuqurlashtirish.

Fan va ilmiy muassasalar milliy mafkurani shakllantirishda muhim o’rin tutadi. Bu borada quyidagi masalalarga asosiy e’tibor qaratiladi:

aholining ijtimoiy xususiyatlarini (ma’lumoti, yoshi, jinsi, kasbi va boshqalar) hisobga olgan holda, milliy istiqlol mafkurasini shakllantirishning samarali yo’llarini keng ko’lamda ilmiy tadqiq etish;
milliy istiqilol mafkurasining milliy, umuminsoniy, falsafiy, diniy, huquqiy, siyosiy, sosiologik, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-psixologik asoslarini, urf-odatlar, an’analar va intellektual qadriyatlarning mafkurani shakllantirish va boyitishdagi o’rni va ta’siriga bag’ishlangan tadqiqot ishlarini muntazam olib borish;
mafkuralar kurashining jahonshumul jarayonini o’rganish, uning monitoringi, bu kurashning umumbashariy va mintaqaviy muammolarini aniqlash;
mafkuraviy tahdidlar va ularga qarshi kurashning samarali yo’llari haqida ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish.

Madaniyat va madaniy-ma’rifiy muassasalar mafkurani shakllantirish va xalqimiz ongiga singdirishda katta imkoniyatlarga ega. Bunda kutubxona, teatr, klublar, madaniyat uylari va saroylari, istirohat bog’lari, muzeylar va boshqa muassasalar faoliyatidan keng foydalanish, kishilar dunyoqarashini yuksaltiradigan, odamlarga ruhiy-ma’naviy oziq beradigan tadbirlar majmuini ishlab chiqish va amalga oshirish lozim.

Bu dargoxlarda turli anjumanlar, davra suhbatlari, bahs-munozaralar, uchrashuvlar uyushtirish, milliy istiqlol mafkurasining mazmun-mohiyatini har bir ijtimoiy qatlamga tushunarli tarzda izohlab beradigan qo’llanma va tavsiyalar tayyorlash ayniqsa muhim.

Madaniy-ma’rifiy muassasalar yoshlarni haqiqiy san’at, chinakam badiiy go’zallik ruhida tarbiyalash maskanlari bo’lmog’i lozim.

Madaniyat va san’at sohalari faoliyatining butunlay tijorat asosida tashkil etilishiga, g’oyaviy-badiiy jihatdan sayoz, milliy qadriyatlarimizga yot asarlarning yetakchi o’rinni egallab olishiga yo’l qo’ymaslik muhim ahamiyatga ega.

Adabiyot va san’at. Bu sohada ijod ahlining g’oyaviy-badiiy salohiyatini komil inson tarbiyasiga yo’naltirish ustuvor yo’nalish bo’lishi darkor.

Ijodkorlarni murakkab va shonli tariximizning yorqin sahifalarini, bugungi hayot voqyeligini, olijanob orzu-umidlarimizni aks ettiradigan adabiyot, kino, musiqa va tasviriy san’at asarlari yaratishga har tomonlama rag’batlantirish. Yoshlarga ibrat bo’ladigan barkamol insonlar, zamonaviy qahramonlar timsolini yaratish.

Milliy g’oyani tarannum etishga, istiqlol mafkurasiga zid g’oyalarning zararli moxiyatini ochib berishga ayniqsa e’tiborni kuchaytirish zarur. Hayot va ijoddagi mahdudlik hamda fikr qashshoqligiga qarshi kurashish, bahs-munozara, tanqid va tahlillar orqali mafkuraviy muxitning sog’lom bo’lishiga erishish.

Din. Eng nozik va murakkab bo’lgan bu sohada, avvalo, din ma’naviyat va madaniyatning ustunlaridan biri ekanini, barcha zamonlarda milliy g’oya va mafkura diniy qarashlar bilan uyg’un rivojlanishini nazarda tutish lozim. Din o’z mohiyatiga ko’ra poklik, mehr-oqibat kabi ezgu tuyg’ular orqali milliy istiqlol mafkurasining g’oyalarini yurtdoshlarimiz qalbi va ongiga singdiradi. Muqaddas dinimizga sog’lom va mu’tadil munosabatni shakllantirish — bu boradagi eng muhim mafkuraviy vazifadir.

Jismoniy tarbiya va sport sohasi insonning nafaqat jismoniy, balki ma’naviy kamolotga erishishida ham ulkan omildir. Sport irodani toblaydi, odamni aniq maqsad sari intilish, qiyinchshgaklarni bardosh va chidam bilan yengishga o’rgatadi. Inson qalbida g’alabaga ishonch, g’urur va iftixor tuyg’ularini tarbiyalaydi.

Vatan, xalq shuxratini dunyoga tarannum etishda, yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda sportning o’rni beqiyosdir.

Sog’lom, bilimli va fidoyi farzandlari bo’lgan xalq albatta o’zining buyuk kelajagini barpo etadi. Shuning uchun jismoniy tarbiya vasportning ommaviyligini ta’minlash, uni rivojlantirish barkamol shaxsni tarbiyalashning muhim shartidir.

Asrlar mobaynida shakllangan, avloddan avlodga bebaho meros sifatida o’tib kelayotgan urf-odat, marosim va bayramlar ham milliy mafkuraning asosiy g’oyalarini singdirishda muhim omil bo’ladi. Xususan, Mustaqillik, Navro’z, O’qituvchilar va murabbiylar, Xotira va qadrlash kuni kabi yangi bayram va marosimlarimizdan jamiyat hayotiga zamonaviy mazmun baxsh etish yo’lida oqilona foydalanish zarur.

Bugungi kunda urf-odat va an’analarimizning jamiyatni birlashtiruvchi xususiyatlaridan yanada to’liqroq foydalanish lozim.

Milliy an’analarni o’rganish, targ’ib etish bilan bir qatorda to’y-ma’rakalarni, odat va udumlarni ixchamlashtirish, bu borada isrofgar-chilik va dabdababozlikka yo’l qo’ymaslikka alohida e’tibor qaratish darkor.

Oila. Oila—mafkuraviy tarbiyaning eng muhim ijtimoiy omillaridan biridir. Chunki oila —jamiyat negizi bo’lib, ko’p asrlik mustahkam ma’naviy tayanchlarga ega. Milliy mafkuramizga xos bo’lgan ilk tushunchalar, avvalo, oila muhitida singadi. Bu jarayon bobolar o’giti, ota ibrati, ona mehri orqali amalga oshadi.

Oiladagi sog’lom muhit — sog’lom mafkurani shakllantirish manbaidir. Jamiyatda har bir oilaning mustahkamligi, farovonligani, o’zaro hurmat va ahillikni ta’minlash — milliy mafkurada ko’zda tutilgan maqsadlarni amalga oshirishda tayanch bo’ladi.

Mahalla. O’zini o’zi boshqarishning milliy modeli bo’lgan mahalla xalqimizning azaliy udumlari, urf-odatlari va an’analariga tayangan holda, ulkan tarbiyaviy vazifani bajaradi. Keksalarning pand-nasihati, kattalarning shaxsiy ibrati, jamoaning hamjihatligi misolida kishilar ongiga ezgulik g’oyalari singdirib boriladi.

Mahalla —avvalo, sog’lom ijtimoiy muhit maskanidir. Bu yerda kuchli ta’sirga ega bo’lgan jamoatchilik fikri mahalla ahlining xulq-atvori, o’zaro munosabatlarini adolat va ma’naviy mezonlar asosida tartibga solib turadi. Shu ma’noda mahallani demokratiya darsxonasi, deb ham atash mumkin.

Mahallada keng jamoatchilik o’rtasida mafkuraviy ishlarni samarali yo’lga qo’yish uchun katta imkoniyatlar mavjud. Ayniqsa, milliy qadriyatlar, mexr-oqibat, el-yurt sha’ni uchun kurash kabi fazilatlarni kamol toptirishda mahallaning o’rni beqiyos.

Mehnat jamoalari inson umrining asosiy qismi o’tadigan, uning tafakkuri, hayotga munosabati shakllanadigan ijtimoiy-ma’naviy muhitdir. Ular kishida jamoa ruhi, mehnatsevarlik, omilkorlik, adolat tushunchasi, mehr-oqibat tuyg’ularini tarbiyalaydigan o’ziga xos maskan bo’lib hisoblanadi.

Mehnat jamoalari turli millat va dinga mansub odamlarni do’stlik va hamjihatlix, o’zaro manfaatdorlik asosida hamkorlik qilish, mil-liy va umuminsoniy qadriyatlarni uyg’unlashti-rishga o’rgatadi. Bu esa o’z navbatida sog’lom ma’naviy muhitni vujulga keltirishda muhim omil vazifasini bajaradi.

Siyosiy partiyalar o’z faoliyati bilan fikrlar rang-barangligi va qarashlar xilma-xilligiga asoslangan demokratik jamiyat barpo etish g’oyasining amalga oshishiga xizmat qiladm.

O’zbekistondagi har bir partiya o’z dasturiy qarash va maqsadlarini ro’yobga chiqarish uchun barcha huquqiy asos va qrnuniy kafolatlarga ega.

Har bir partiyaning o’z dasturiy g’oyalarini hayotga tatbiq etish jarayenida milliy istikdol mafkurasining asosiy tamoyillariga amal qilishi siyosiy hayetning bosh mezonidir. Chunki xalq manfaatlari, istikdol g’oyalari, qaysi siyosiy va mafkuraviy kuchga mansubligidan qati nazar, barcha yurtdoshlarimiz uchun muqaddasdir.

Mamlakatimiz ijtymoiy hayotida faoliyat ko’rsatayotgan nodavlat notijorat tashkilotlar milliy g’oya targ’ibotida ishtirok etadi.

Respublika Ma’naviyat va ma’rifat kengashining “Milliy g’oya ilmiy-amaliy markazi” va “Milliy g’oya targ’ibot markazi” bu boradagi amaliy ishlarni muvofiqlashtirib borishi, shuningdek, Oila ilmiy-amaliy markazi, Faylasuflar jamiyati, Ijtimoiy fikr jamoatchilik markazi kabi tashkilotlar milliy g’oya maqsadalarini targ’ibot etishda muhim o’ringa ega.

Shuningdek, milliy g’oya va milliy istiqlol mafkurasini joriy etishga moddiy, tashkiliy va ma’rifiy jihatdan ko’mak beradigan "Sog’lom avlod", "Kamolot", "Oltin meros", "Amir Temur", “Iste’dod”', "Mahalla" jamg’armalari va boshqa jamoat tashkilotlari ham katta imkoniyatlarga ega.

Ommaviy axborot vositalari jamoatchilik fikrini shakllantirish, milliy istiqlol mafkurasini xalqimiz, avvalo, yosh avlod ongiga singdirshida alohida o’rin tutadi. Ular ma’naviy-ma’rifiy islohotlar jarayoni, bu boradagi muammolarni, jamiyat hayetining turli qirralarini tezkorlik bilan aks ettiradigan eng samarali vositadir. "To’rtinchi hokimiyat" hisoblangan ommaviy axborot vositalari turli xil fikrlar, rang-barang qarash va yondashuvlarga keng yo’l ochib berishi, hayotimizda yuz berayotgan yangilanish va o’zgarishlarga odamlarning ongli munosabatini uyg’otishi, xolislik va haqqoniyat tamoyillariga tayanib faoliyat yuritishi lozim⁹.

Shunga e’tiborni qaratish lozimki, bular milliy g’oyani targ’ibotini amalga oshirishda o’ziga xos alohida subyektlardir. Shuning uchun, ular o’z faoliyatida bevosita amalga oshirish lozim bo’lgan vazifalarni amalga oshirish bilan birga uni milliy g’oya maqsadlari bilan mushtarak ekanligini, hamda har bir yo’nalishda targ’ibot texnologiyalaridan bu xususiyatlarni hisobga olgan holda tashkil etishda muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish shu sohalarning rivojlanishiga hamda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari bilan mos kelishiga ko’maklashadi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari tamoyillari. Targ’ibot insonning ongi va qalbiga qaratilgan. Targ’ibotchilarni shuning uchun ham «inson onggi va qalbining sozlovchilari» deb ataydilar. Demak, targ’ibot-tashviqotdan maqsad – faqat bilim orttirish emas, balki kishini biror g’oyaga, maqsadga, harakatga unga ishonch va e’tiqodli bo’lishga, hoxish-istakka undashdan iborat. Masalaga ana shu jihatdan qaraydigan bo’lsak, milliy g’oya haqida ma’lumot berish bilan cheklanmasdan, mafkuraviy maqsadlarni aniq vazifalar shakliga keltirishimiz, milliy istiqlol mafkurasidagi asosiy g’oyalarning amaliy harakatga aylanishiga erishishimiz zarur. Bu g’oyalar : Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi, komil inson, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, diniy bag’rikenglik g’oyalari va tamoyillarida o’zining ifodasini topgan. Milliy g’oya chuqur e’tiqodga aylangan taqdirdagina u ulkan ma’naviy kuch va qudratga ega bo’ladi. Buning uchun esa xalqda mafkuradan o’rin olgan g’oyalarga kuchli ishonch, e’tiqod va unga amal qilish bo’lishi lozim. Birinchi Prezident I.A.Karimov ta’kidlagandek, «Milliy g’oyada mujassam bo’lgan buyuk maqsadlarni ro’yobga chiqarish avvalombor jamiyatimiz va shu jamiyat a’zosi bo’lmish har qaysi insonning ma’naviy olami va dunyoqarashidagi ijobiy o’zgarishlar bilan bog’liq ekanini unutmasligimiz zarur»¹⁰.

XXI asrda insoniyat o’z taraqqiyotining sifat jihatidan yangi pallasiga qadam qo’ydi. Milliy g’oyani singdirish usullari, texnologiyalari o’zgardi. Dunyoda katta o’zgarishlar sodir bo’layotgan bugungi kunda ijtimoiy makonni o’zlashtirishning yangi usullari, jumladan, yangi texnologiyalar keng rusum bo’ldi. Texnologiyalar asri deb atalayotgan XXI asrda ishlab chiqarishda joriy etilgan yangi texnologiyalar mehnat samaradorligini misli ko’rilmagan darajada o’stirib yubormoqda. Biroq yangi texnologiyalar faqat sanoat va qishloq xo’jaligida qo’llanilmayapti, balki ma’naviy, mafkuraviy jarayonlarda ham o’z samarasini ko’rsatmoqda. Mamlakatimizdagi mafkuraviy jarayonlarga xam shu nuqtai nazardan yondoshish milliy g’oyani targ’ib qilishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish zaruratini ko’rsatadi. Milliy g’oyani xalq qalbi va ongiga singdirish muayyan texnologiya asosida olib borilganida tadbirlarning ketma-ketligi, miqyosi va me’yori, davomiyligi va tamoyillari singari jihatlar qamrab olinadi. Ularning muhimligi shunda ko’rinadiki, masalan, targ’ibotda me’yorning buzilishi, milliy mafkura to’g’risida me’yordan ortiq gapiraberish, me’yorni bilmaslik teskari samara berishi mumkin. Targ’ibot texnologiyasi milliy g’oya va milliy mafkura mazmun-moxiyatiga mos bo’lgan taqdirdagina kutilgan natijaga erishish mumkin.

O’zbekistonda mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari quyidagilardan iborat:

belgilangan tadbirlarning yuqori darajada uyushqoqlik bilan erkin, demokratik tarzda o’tkazilishini ta’minlash;
milliy g’oya targ’ibotining sifatini zamonaviy uslublar asosida muntazam oshirib borish;
davr talablaridan kilib chiqqan holda mafkuraviy ishlarni tashkil etishning yanada yangi, samarali yo’llarini izlash;
an’anaviy uslublarning mutlaqlashtirilishiga, andozalashtirishga yo’l qo’ymaslik, uni zamonaviylashtirish;
mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishda ijtimoiy muhitni,mavjud muammolarini hisobga olish;
mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishda uchraydigan rasmiyatchilik ko’rinishlariga barham berish;
mafkuraviy faoliyat texnologiyalarini qanchalik samarali olib borilayotganini bilish maqsadida uning monitoringini tashkil etish.

Milliy g’oyaning targ’ibot-tashviqotini tashkil etishda quyidagi texnologiyalar va tashkiliy tamoyillarga amal qilinishi maqsadga muvofiq:

- keng qamrovlilik, bunda jamiyatning barcha a’zolariga g’oyalar xilma-xilligi asosida mafkurani singdirish, bu jarayonda aholining barcha qatlamlarini qamrab olish nazarda tutiladi. Natijada, jamiyatning barcha bo’g’inlari mafkuraviy ta’sir doirasida qamrab olinadi; - umumiy maqsadga yo’naltirilganlik; - faol insonni tarbiyalash va inson salohiyatini yuzaga chiqarish mafkuraning bosh maqsadi qilib olinadi;

- uzluksizlik- milliy g’oya targ’ibotining makonda va zamonda doimiyligini, uning yaxlit tizim shakliga keltirilishini anglatadi.Uzluksizlik tamoyili milliy g’oyani xalq ongiga singdirish uchun mamlakatda muayyan mafkuraviy maydon yaratishni taqozo qiladi. Bu maydondagi har bir holat va harakat, jumladan, ta’lim tizimidagi o’quv rejalari, dasturlar, darsliklar, o’quv qo’llanmalari, sinf va auditoriyalar, ko’rgazmali qurollar milliy g’oyaga uyg’un bo’lishini taqozo etadi.

- ketma-ketlik - har bir bosqich uchun istalgan qadriyatlarni singdirish maqsadida mafkuraviy tashviqot rejalashtiriladi;

- bosqichma-bosqichlik - milliy mafkurani targ’ib qilishning ruhiy jihatlari bilan bog’liq bo’lib, ham targ’ib qiluvchi, ham qabul qiluvchining muayyan tayyorgarlik bosqichlaridan o’tishini taqozo qiladi. Aytaylik, boshlang’ich sinf o’quvchisiga milliy mafkuraning falsafiy va etnik ildizlari to’g’risida gapirish noo’rin bo’lishdan tashqari mutlaqo samarasiz hamdir. Shuning uchun bog’chada, boshlang’ich ta’lim, umumiy o’rta ta’lim, lisey va kollejlar, oliy o’quv yurtlari va mehnat jamoalarida mafkuraviy ish, ma’naviy tarbiya o’quvchilarning yoshi, bilimi, ma’lumoti kabi jihatlarini hisobga olib borilishi kerak;

- me’yoriylik - aksiltarg’ibotni keltirib chiqaradigan, hayotdan uzilib qolishga olib keladigan balandparvozlik, rasmiyatchilik va takrorlanishlarga yo’l qo’ymaydi;

- shaxsiy ibrat - mafkuramizni targ’ib qilishda muvaffaqiyatni ta’minlaydigan muhim omillardan biri. Maktab muallimi darsda o’quvchilarga millat manfaatlari, orzu-umidlari, intilishlari to’g’risida balandparvoz gaplarni gapirsa-yu, o’zi hayotda shu manfaatlarga zid ishlarni qilsa, bu targ’ibotning samarasi nolga teng bo’ladi.

- ilg’or targ’ibot-tashviqot texnologiyalaridan foydalanish - bunda mafkuraviy targ’ibotga insonlarni mohirona boshqarish usuli sifatida qaraladi. Milliy g’oyaning targ’iboti qotib qolgan narsa emas, faol jarayondir. Shuning uchun uni qadimdan qolgan va’z aytish va ma’ruza o’qish kabi targ’ibot shakllari yordami bilangina keng xalq ommasi ongiga singdirib bo’lmaydi. Maqsadga erishish uchun targ’ibotning faol shakllaridan, zamonaviy texnologiyalardan ham foydalanish maqsadga muvofiq. Yoshlar orasida targ’ibot olib borilganda munozara, bahs, davra suhbati kabi shakllardan oqilona foydalanilsa maqsadga tezroq va to’laroq erishish mumkin. Yoshlarning fiziologik va ruxiy xususiyatlari va’z va ma’ruzalarni emas, ko’proq interfaol usullar va sanab o’tilgan targ’ibot shakllaridan foydalanishni taqozo qiladi.

Mazkur targ’ibot tamoyillari milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singdirishning barcha bosqichlari uchun umumiy va bir xildir. Turli bosqichlarda, turli shakl va vositalardan foydalanganda odamlarning yoshi, kasbi, ma’lumoti kabi omillarni milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singdirishda e’tiborga olish zarur va muhim.

XXI asrni axborot asri, axborot texnologiyalari asri deb atash tobora rusum bo’lmoqda. Chunki asrimizda keng qamrovda va jadal sur’atlarda tarqalayotgan informasiyalar insonning istaklarini, didini o’zgartirishga, fikriga ta’sir qilishi mumkin. Tan olish kerak, tomosha qilinayotgan seriallardan tortib bolakaylarga aytib beriladigan ertakkacha, boringki, o’qiyotgan kitoblarimiz ham qandaydir mafkuraviy ta’sir samarasiga ega - ularda muayyan g’oyalar targ’ib qilinadi. Bu holat «Eng asosiy narsani ko’z bilan ilg’ab bo’lmaydi» degan fikrni yana bir karra tasdiqlaydi. Bunday ko’zga ko’rinmas qudratli targ’ibot kuchlari kishini hamma yerda va har kuni qurshab turadi. Bu kuchlarning maqsadi – insonni nimagadir ishontirish, nimagadir undash, nimagadir og’dirishdir. Tadbirkor mahsulotini reklama qilib, uni sotib olishga undaydi.

Bugungi kunda rivojlangan davlatlar qudratli targ’ibot tizimiga ega bo’lishga intilayotganini alohida ta’kidlash lozim. Masalan, o’z faoliyatining targ’ibotiga AQSh hukumati yiliga 2,5 milliard dollar sarflashi bejiz bo’lmasa kerak. Fransiya ham o’z siyosatini aholiga tushuntirish ishlariga yiliga 100 million frankni bekorga sarflamayotgandir? Bu ma’lumotlar targ’ibotni ma’naviy-ma’rifiy ishlarda muhim ahamiyat kasb etishini ko’rsatadi.

Puxta ishlab chiqilgan strategik yo’nalish davlatning istiqbolini belgilaydi. O’zbekistonning strategik maqsadlariIslom Karimovningqator asarlarida, jumladan, «O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» hamda «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda», “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” va boshqa asarlarida belgilab berilgan. Shu maqsadlar sari insonlarni safarbar qilish ularni g’oyalar shaklida singdirish zaruratini keltirib chiqaradi.

O’zbekistonda amalga oshirilayotgan tub o’zgarishlarning taqdiri, so’zsiz, har bir fuqaro, aniqrog’i insonning faolligiga bog’liqdir. Bu esa islohotlarning mohiyatini tushuntirishni talab qiladi. Shuning uchun rivojlangan mamlakatlarda mafkuraning targ’iboti «hukumat siyosatining tashviqoti» ko’rinishida amalga oshiriladi.

O’zbekiston hayotidagi o’zgarishlar insonlar ongida ham katta o’zgarishlar qilishni talab etadi. O’tish davrida davlat yangi zamon kishisini tarbiyalash haqida qayg’urishi tabiiy. Demak, O’zbekistonda ham komil inson g’oyasida e’tirof etilgan erkin shaxsga mos sifatlarini fuqarolarda qaror toptirish vazifasini amalga oshirish muhimdir. Shuning uchun ham mafkuraviy targ’ibot texnologiyalaridan foydalanishda:

Targ’ibotning xolisligi;
Sog’lom, ezgu maqsadlarni ko’zlash;
Bir tomonlama mafkuraviy maqsadlardan xoli bo’lish;
Xalqlarning milliy-madaniy qadriyatlariga hurmat bilan qarash;
Demokratik tamoyillar, inson erkinligi huquq va manfaatlarini ustuvor deb bilish;
Xalqlar o’rtasida yovuz g’oyalarni, ixtilof va ayirmachilikka undaydigan hatti-harakatlarga chorlamaslik;
G’oyaviy, mavkuraviy plyuralizmga asoslanish “plyuralizmdan ” ezgulik maqsadida foydalanish;
Fikr erkinligini hurmat qilish asosida fikriy mushtaraklik, hamjihatlik g’oyalarini targ’ibot etish muhim ahamiyatga ega.

Targ’ibot texnologiyalaridagi yangilanishlar va axborot-psixologik xavfsizlik. O’zbekistonda yosh avlodni yangicha fikrlashga va tafakkurini rivojlantirishga, siyosiy faolligini yo’naltirishga, ularni mustaqillik g’oyalariga sodiq qilib tarbiyalash vazifalari bosqichma-bosqich ravishda amalga oshirilmoqda. Globallashuv jarayonida siyosiy va psixologik ta’sir ko’rsatishning yoshlarning axborot, psixologik xavfsizligini ta’minlashning dolzarbligini ko’rsatadi. Targ’ibot texnologiyalari axborotni uzatish imkoniyatlarini oshiradi. Axborotning xajmi va ko’lami ortadi. Yoshlarni dunyoda sodir bo’ladigan turli-xil voqyea va hodisalardan, yangilik hamda texnologiyalardan habardor qiladi. Ayni paytda ularni “murakkab axborot olamiga” olib kirib, ularning onggiga, maqsad va mayillariga ta’sir ko’rsatadi. Yoshlarning axborotni qabul qilish darajasi va tajribasi yetarli bo’lmaganligi uchun ham, undan to’g’ri, xulosalar chiqarishi oson emas. Axborotlarni yoshlar onggiga salbiy ta’sir ko’rsatishi ko’proq “taqlidchan yoshlar”da kuzatiladi. Bu ularda salbiy, hatti-harakatlarni shakllanishiga olib kelishi mumkin. Bunday yoshlarni “zararli g’oyalar”ning ta’sirida ularning ruhiyati o’zgarib, axborotlarning ta’siri ortadi. Axborot-psixologik xavfsizlik muammosi paydo bo’ladi.

Xavfni sezish va unga qarshi kurashish tuzilmalari - shaxsning o’zini-o’zi anglash jarayonida shakllanadi. Yoshlarda shaxsiy fikr, mulohaza, dunyoqarash tarkib topganidan keyingina tahliliy va tanqidiy fikrlash paydo bo’ladi.

Yoshlar o’ziiing siyosiy konsepsiyasini mustaqil ravishda to’g’ri shakllantirishda, siyosiy jarayonlarni aniq qamray olishida va tahlil qila olishida, mohiyatni tushunishi muhim.

Hozirgi vaqtda xavfsizlikni ta’mishlashni texnologik va texnokratik uslubiyot asosida tashkil etish-davr talabidir. Yoshlarning axborot xavfsizligini ta’minlash vazifasi, o’z navbatida jarayonni tizimlashni, natijani avvaldan kafolatlashni, jarayonga istalgai paytda tuzatishlar kiritish imkoniyati bo’lishini taqozo etadi.

Yoshlarning axborot-psixologik immunitetini shakllantirish jarayoni zamonaviy texnologiyalar asosida tizimlashtirish, o’z navbatida bir qancha ishlarni ixchamlashtirish, umumlashtirish va muvofiqlashtirish kabi qo’yida keltirilgan tashkiliy ishlarni bajarishni talab qiladi:

mavjud siyosiy jarayonlarning mohiyatini anglash, undan mafkuraviy immunitetni shakllantirishda foydalanish;
immunitetni shakllantirishga xizmat qiluvchi ma’lumotlarni qidirish, yig’ish va qayta ishlash;
axborot-psixologik immunitetni shakllantirishga tegishli ma’lumotlar bazasini shakllantirish;
muammolarni sezish, aniqlash;
immunitetning rivojlanish tamoyillarini anglash, qabul qilish;
tashqi va ichki vaziyatni strategik ko’p faktorli analiz qilish;
axborot, moliyaviy, tashkiliy-texnik resurslarning chegaralanishini aniqlash, resurslarni boyitish ishlarini amalga oshirish;
xalqaro maydondagi voqyealarning rivojlanishini kuzatish, tahlil va siyosiy bashorat qilish;
geopolitik manfaatga erishishning strategiya va taktikasini shakllantirish, tashqaridan kirib kelayotgan xavf-xatarlarni tavsiflash, ularni betaraflash hamda sog’lomlashtirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish, amalga oshirish;
axborot muhitini shakllantirishniig texnologiyalarini, metodlari va usullarini ishlab chiqish, amaliyotga tadbiq etish;
immunitetni ta’minlash ishlarini amalga oshirishning muqobil yechimlarini ishlab chiqish;
u yoki bu muqobil yechimlarni tadbiq etishda yuzaga keladigan holatlar hamda vaziyatlarni bashorat qilish;
amalga oshirilayotgan ishlarning samaradorlik mezonlarini ishlab chiqish, bajarilayotgan har bir ishni baholash;
davlatning tashqi xavflarga qarshi kurashish qobiliyatini oshirish, axborot tahdidlari va xavf-xatarlariga qarshi kurashuvchanligini ta’minlash;
mafkuraviy immunitetni shakllantirishning eng maqbul ko’rinishlarini ishlab chiqish va joriy etish;
yoshlar onggi va tafakkurida, qaror qabul qilishga ko’rsatiladigan ta’sirni tahlil qilish;
yoshlarning o’zi qabul qilgan qarorlarini o’zi o’zgartirish ko’nikmalarini shakllantirish;
yoshlarni o’zini-o’zi nazorat va tahlil qilishlarini shakllantirish.

Shuningdek, yoshlarga ta’sir ko’rsatuvchi siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, psixologik omillarni to’liq ishlab chiqish ham zarur. Bu esa yuzaga keladigan xavflarni vaqtida bartaraf etish imkonini berishi mumkin.

Hozirgi davrda inson ongi va qalbini egallash uchun kurash borayotgani hyech kimga sir emas. Shuning uchun yot mafkuraviy ta’sirlarga qarshi kurashda uzilishlarga yo’l qo’yib bo’lmaydi. Bunday sharoitda begona mafkuralarning qo’poruvchi ta’siriga qarshi doimiy va uzluksiz targ’ibotni tashkil etish muhim sanaladi.

Milliy g’oyaning tamoyillarini inson ongi va qalbiga singdirishning barcha bosqichlari uchun umumiy bo’lib, turli shakl va vositalardan foydalanganda ularning yoshi, kasbi, ma’lumoti kabi xususiyatlari xisobga olinadi. Targ’ibot olib borishda sanab o’tilgan tamoyillarning har bir joyning xususiyatlariga mosligini ta’minlash targ’ibot samaradorligini ta’minlaydigan eng muhim omildir.

Insoniyat evolyusiyasidagi g’oyaning o’rni va ahamiyati doimiy ravishda jamiyatning intellektual salohiyatli a’zolarining diqqat-e’tiborida bo’lgan: Buni dunyo taraqqiyotiga ulkan ta’sir ko’rsatgan nazariy ta’limot va mafkuralar asoschisi bo’lgan, tarixning turli davrlarida yashagan Suqrot, Konfusiy; Alisher Navoiy, Maxatma Gandi kabi mutafakkirlar asarlaridagi ilmiy fikrlar misolida ham ko’rish mumkin.

Targ’ib qilinayotgan g’oyalarning inson ongida axborot, ma’lumot tarzida o’rnashishi kifoya qilmaydi, ular insonning yurak-yuragiga yetib borganidagina ular inson qalbiga chuqur o’rnashadi. Buning uchun esa targ’ibotchining milliy g’oyaga chuqur ishonchi va qat’iyatini xis qilishi kerak. Lekin targ’ibotda g’oyalarga e’tiborni tortish bilan ham qanoatlanish yetarli emas. Chunki, e’tiborni jalb qilish - targ’ibotning birinchi bosqichi, xolos.

Targ’ibotning keyingi bosqichi g’oyani to’g’ri va atroflicha tushuntirishni, mafkura bilan bog’liq barcha savollarga javob topib berishni talab qiladi. Lekin xolislik, ishonchli dalillar, e’tiroz uyg’otmaydigan hayotiy ma’lumotlarning keltirilishi g’oyalarni xayotga tatbiq qilishda muhim ahamiyatga ega.

Targ’ibot jarayoni shu yerda tugamaydi. Zero, mafkura yangi ishlarga ilhomlantiradi, harakatga undaydi. Demak, insonlar milliy mafkuradan o’rin olgan g’oyalarga mos harakat qila boshlaganlaridagina milliy g’oya xalqning e’tiqodiga, qadriyatiga aylanganligi haqida xulosa qilish mumkin.

Tayanch tushuncha: milliy g’oya targ’iboti, sohalari, milliy g’oya yo’nalishlari, milliy g’oya tamoyillari, keng qamrovlilik, me’yoriylik uzluksizlik, bosqichma- bosqichlik, xolislik, ishonch va e’tiqodlilik.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar.

Milliy g’oya targ’ibotida jamiyat hayoti sohalarida erishilgan yutuqlarni hisobga olish zaruriyati
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yo’nalishlarining o’zaro bog’liqligi.
Milliy g’oya targ’ibotini tashkil etishning asosiy prinsiplarining o’ziga xos jihatlari.
Yoshlarning axborotdan xabardorligi va mafkuraviy immuniteti xususiyatlari.

3-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI SUBYeKTLARI
Reja:

Milliy g’oya targ’iboti subyektlari tushunchasi, ma’no-mazmuni
OAV va milliy g’oya targ’iboti
Milliy g’oya targ’ibotida milliy-madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlar uyg’unligi

Milliy g’oya targ’iboti vositalari tushunchasi, ma’no-mazmuni. Milliy g’oya targ’iboti subyektlari mamlakatimizda yashaydigan odamlar, jamiyat va davlatning ezgu maqsadlarini, hayotiy manfaatlarini mujassam etadigan tushunchalarni, g’oyalarni jamoatchilikka yetkazish, unga nisbatan ishonch va e’tiqodni shakllantirishga, qadriyatga aylantirishga xizmat qiladigan ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy institutlar majmuidir. Ular xilma-xil bo’lib, milliy g’oyaning targ’ibotida muhim o’rin tutadi. Ularni maqsadi va vazifalarini amalga oshirish uchun milliy g’oyaning asosiy tushuncha va tamoyillariga tayanish ma’naviy-mafkuraviy ishlarning samaradorligini ta’minlashda ustuvor ahamiyatga ega.

Milliy g’oya targ’ibotida hayotimizning barcha sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlarning samaradorligiga erishish omillari: 1) xalq ma’naviyatining tiklanishi; 2) boy tarixiy merosimizni chuqur o’rganish; 3) an’ana va urf-odatlarimizni saqlash; 4) fan va ta’limning rivojlanishi; 5) jamiyat tafakkurining o’zgarishi va yuksalishi bilan bog’liq.

Bugungi kunda mamlakatimizda yangi hayot, yangi jamiyat poydevorini barpo etishda erkin fuqaro ma’naviyatini shakllantirish masalasi g’oyat dolzarb ahamiyatga ega. Milliy g’oya targ’iboti nuqtai nazaridan yondashganda “erkin fuqaro ma’naviyati” muhim. Chunki erkin fuqaro: 1) mustaqillikni chuqur anglaydi; 2) mustaqillik tafakkuriga ega; 3) milliy-madaniy meros va qadriyatlarni hurmat qiladi, asrab-avaylash to’g’risida qayg’ura oladi; 4) demokratik qadriyatlar va tamoyillarni yuksak baholaydi; 5) insonga oliy qadriyat sifatida qaraydi; 6)erkinlik, tafakkur erkinligi va ma’suliyatini his etadi; 7) milliy g’oya negizlariga ya’ni, milliy-madaniy meros va qadriyatlarga, umuminsoniy tamoyillarga sodiq, yuksak ma’naviyatga ega, vatanparvar, fidoiy insondir.

Hayotimizning barcha sohalarida amalga oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlarimizning samaradorligi avvalo xalq ma’naviyatining tiklanishi, boy tarixiy merosimizning chuqur o’rganilishi, an’ana va urf-odatlarimizning saqlanishi, madaniyat va san’at, fan va ta’lim rivoji eng muhimi, jamiyat tafakkurining o’zgarishi va yuksalishi bilan uzviy bog’liqdir.

Shu boisdan ham, o’z haq-huquqini taniydigan, o’z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan, yon-atrofida sodir bo’layotgan voqyea-hodisalarga mustaqil yondasha oladigan, ayni zamonda shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg’un holda ko’radigan, har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalash vazifasi hal qiluvchi masaladir.

Ta’kidlash joizki, bu jarayon yurtimizda o’ta murakkab sharoitda — mustabid sho’ro tuzumi barbod bo’lgan va yangicha ijtimoiy munosabatlar qaror topayotgan keskin bir vaziyatda yuz berdi¹¹.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari jamiyatimizning taraqqiyotini mustahkamlashga xizmat qiladigan, shu zaminda yashayotgan barcha xalqlarning manfaatlarini o’zida mujassam eta olishi bilan muhim. Insoniyat jamiyati paydo bo’libdiki, ularning maqsadlari mavjud bo’lgan va mushtarak ezgu g’oyaga birlashishgan. Hatto mana shu birlashuv ularning himoyalanish vositasi sifatida talqin qilingan. Milliy g’oya umuminsoniy tamoyillar va milliy an’analarimiz, tariximiz, qadriyatlarimiz uyg’unligiga asoslanadi. Shuningdek, shu Vatanning barcha fuqarolarining maqsad-intilishlarini o’zida mujassamlashtirgan bosh g’oya: “Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishni pirovard maqsadimizdir. “Endilikda oldimizda turgan eng muhim vazifa-ana shu yuksak tushunchalar bilan birga milliy g’oyamizning uzviy tarkibiy qismlarini tashkil qiladigan komil inson, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, dinlararo bag’rikenglik kabi tamoyillarning ma’no-mohiyatini bugungi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan ma’naviy-ma’rifiy, ta’lim-tarbiya ishlarining markaziga qo’yish, ularni yangi bosqichga ko’tarish, yosh avlodimizni har tomonlama mustaqil fikrlaydigan dunyoqarash egalari qilib tarbiyalashdan iborat”¹²-deydi I.A.Karimov.

Milliy g’oya-“mutloqlashtirish”, birovlarni o’z “izmiga” bo’ysindirish, bir millatning ustunligini targ’ib etish xususiyatlaridan yiroq ekanligi bilan alohida ahamiyat kasb etadi.

O’zbekiston ham mustaqilligining dastlabki kunlaridanoq, milliy manfaatlarimizni umummilliy miqyosda himoya qilish xususiyatiga ega bo’lgan, mukammal qarashlarimiz va tariximizni o’zida namoyon qiladigan milliy g’oyasini e’lon qilib, avvalo dunyoning hyech bir mamlakatidan kam bo’lmagan demokratik qadriyatlarga asoslangan xuquqiy demokratik davlat qurish vazifalarini amalga oshirmoqda.

Endigi muhim masala xalqparvar milliy g’oyani targ’ib etish, keng jamaotchilikka tushuntirish, targ’ibot-tashviqot ishlarini tashkil etish bilan bog’liq bo’lib, bu milliy g’oyaning takomilida muhim va asosiy bosqich hisoblanadi. Jamiyat a’zolarini milliy g’oya negizlari asosida birlashtirish, va unga bo’lgan e’tiqodini shakllantirish O’zbekistonning xavfsizligi va taraqqiyoti nuqtai nazaridan alohida strategik ahamiyat kasb etadi.

Milliy g’oya targ’iboti subyektlari. Jamiyatda bugun milliy g’oya targ’ibotining tashkil qiluvchi muhim subyektlar mavjud ular quyidagilardan iboratdir:

inson;
oila;
jamiyat;
mahalla;
ommaviy axborot vositalari;
demokratik institutlar, jamoat birlashmalari v.b.

Targ’ibot texnologiyalarining an’anaviy va zamonaviy ko’rinishlari. Ommaviy axborot vositalari (radio, televideniye, turli multimedia, mobil aloqa vositalari); 2) internet tizimi; 3)reklama; 4)internet klublar; 5)turli-xil badiiy asarlar; 6) kino asarlari (seriallar); 7)san’at asarlarida mustahkamlangan. Ulardan dunyoda ma’rifiy maqsadlarda ham foydalanilmoqda. Xususan: 1)inson (ongi, tafakkuri, hulqi, kiyinishi) maqsadalaridagi jozibali o’zgarishlarni targ’ib qilish; 2)urf-odat, an’analarni zamonaviylashtirish va an’anaviylik holatlariga salbiy munosabatni shakllantirish; 3) milliy, an’anaviy qadriyatlarga nisbatan salbiy yondashuvni shakllantirish, targ’ib etish; 4) demokratiyaning yagona andozasini targ’ib etish; 5) targ’ibotda turli-xil “nosog’lom”, “noxolis” “g’arazli” o’yinlardan, ahloqsizlik ko’rinishlaridan foydalanishdan tap tortmaslik; 6) taqlidchanlik, insonning moddiy ehtiyojlariga moyilligini oshirishga urinishlar; 7) ommaviy madaniyatni keng yoyishga urinish holatlari mavjud.

OAV va milliy g’oya targ’iboti. Milliy g’oya aholining keng kulami orasida targ’ibot va tashviqot ishlarni takomilida shubhasiz ommaviy axborot vositalari (OAV) yetakchi o’rinni egallaydi. Xuquqiy demokratik jamiyat qurishda ommaviy axborot vositalarining o’rni va roli benihoya katta. Sho’rolar davrida O’zbekistonda faoliyat ko’rsatgan ommaviy axborot vositalari o’z milliy zaminidan uzilgan edi. U o’zbek xalqiga, O’zbekistonga xizmat qilmas edi. Ommaviy axborot sho’rolar zamirida kommunistik mafkuraning dastyori sifatida mehnatkashlar ommasi ongi va dunyoqarashida tobelik, qaramlik va qullik g’oyalarini targ’ib qilar edi. O’zbekiston o’z milliy mustaqilligini qo’lga kiritgandan so’ng, ijtimoiy hayotning boshqa sohalarida bo’lgani singari ommaviy axborot vositalari oldiga tub sifat o’zgarishlar davri boshlandi. U o’zining milliy negiziga ega bo’ldi. Mamlakat ijtimoiy siyosiy hayotida ro’y bergan tub sifat o’zgarishlari ommaviy axborot vositalari oldiga ham mutlaqo yangi talablarni qo’ydi. U ham bo’lsa, mamlakat fuqarolari o’rtasida milliy g’oyalarni xolisona targ’ibot qilish asosida ularni kelajagi buyuk O’zbekistonni yaratishdek, shuningdek, uni doimo himoya qilishdek, davlat oldida fuqarolarni ma’suliyatini oshirishdek ishlarga ommaviy safarbar etishdan iborat edi. Bu ulug’vor va oliyjanob vazifalarni amalga oshirish uchun ommaviy axborot vositalarining xuquqiy asoslari yaratildi. Shu bois, O’zbekistonda ommaviy axborot vositalarining mustaqil respublika mezonlariga javob bera oladigan yuridik maqomlarini belgilab beruvchi xujjatlar majmuasi qabul qilindi. O’zbekiston Respublikasi bosh Qomusining 67-moddasida: “Ommaviy axborot vositalari erkindir va to’la qonunga muvofiq ishlaydilar. Ular axborotning to’g’riligi uchun belgilangan tartibda javob beradilar. Senzuraga yo’l qo’yilmaydi.”¹³ Bugun jamiyatimizning ommaviy axborot vositalarisiz tasavvur qila olmaymiz. OAV: matbuot, televideniye, radio, axborot agentliklari, internet saytlari va hak iborat. Jamiyatdagi ijtimoiy, siyosiy jarayonlardagi yetakchi o’rinni egallashini hisobga olgan holda, bugun OAV “to’rtinchi hokimiyat” darajasi erkinligi e’tirof etildi. Mamlakatimizda erkin faoliyatga asoslangan OAV shakllantirildi va uning faoliyatini takomillashtirish va rivojlantirish maqsadida avvalo, xuquqiy kafolatlarni yaratishga kirishildi. 1997 yilda qabul qilingan “Jurnalistik faoliyatni himoya qilish to’g’risida”gi, “Ommaviy axborot vositalari to’g’risida”gi (yangi tahrirda), “Axborot olish kafolatlari va erkinligi to’g’risida”gi qonunlar yuqoridagi fikrimizning amaliy tasdig’idir. 1999 yil O’zbekiston jahon tillari universitetida Xalqaro jurnalistika fakultetining tashkil etilishi o’zbek jurnalistikasi tarixida muhim voqyea hisoblanadi.

Matbuot milliy istiqlol uchun jamiyatni demokratlashtirish va kelajgi buyuk O’zbekistonni taraqqiy etishining, milliy g’oya va milliy manfaatlar tashviqotining o’tkir quroli ekanligi isbot talab qilmaydigan xaqiqatdir. Ayniqsa, bugungi kunda jamiyatning har bir oilasi va a’zosi OAVsiz hayotini tasavvur eta olmasligi va hyech bo’lmaganda u bilan bog’liq ravishda yashayotgan bir davrda bu haqiqat yanada oydinlashadi. Bugun ommaviy axborot vositalarini “to’rtinchi hokimiyat” sifatida talqin etilishining boisi demokratik davlatlarda hokimiyat bo’linishining uch tamoyili amal qilsa-da, ularning faoliyatlarini takomillashtirish va ularni xalq bilan bog’lashning asosiy vositachisi bo’lgan ommaviy axborot vositalaridir. Bugun bu yo’nalish katta ahamiyatga ega bo’lib bormoqda. 2008 yil 1 yanvargacha bo’lgan statistik ma’lumotlarga ko’ra, O’zbekistonda 12 tilda jami 866 ta ommaviy axborot vositalari faoliyat ko’rsatmoqda. Shundan 611 ta gazeta, 165 ta jurnal, 43 ta xususiy televideniye, 29 ta kabelli televideniye, 4 ta axborot agentligi va 12 ta xususiy, 1 davlat FM radiokanali, 1 ta teleradiokompaniya mamlakat ijtimoiy siyosiy faoliyatida qatnashmoqda. Bu o’rinda milliy targ’ibotda ommaviy axborot vositalarining o’rnini alohida ta’kidlab o’tish lozim. Birinchidan, ommaviy axborot vositalarini ma’lumotlarni tezkorlik bilan yetkazish imkoniyatiga ega. Ikkinchidan, bugun insonlarning hayotining barcha javhalariga kirib borishga ulgurdi o’ziga xos tarzda ma’lumotlar manbasiga aylanib qoldi. Ommaviy axborot vositalarining asosiy “talabgorlari” yoshlar qatlami bo’lib, ayni ommaviy axborot vositlarining turli ko’rinishlari orqali milliy targ’ibotni yoshga mos tarzdagi ko’rsatuvlar, radioeshittirishlar tarzida yetkazib berilsa, ayni maqsadga muvofiq bo’ladi. Bugun globallashuv davrining yana bir yirik kashfiyoti sifatida baholanayotgan - Internet tizimining yaratilishi OAV yaratilishi tarixida ulkan tarixiy burilishni yasadi va dunyo mamlakatlari o’rtasidagi “chegaralar yanada yaqinlashdi”. Ushbu tizim bo’yicha dunyoning istalgan mamlakati bilan uning maxsus saytlari orqali aloqa qilish, shuningdek, axborotlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatiga ega bo’lindi. Zero, faqatgina Internetning o’zi fan va texnika, siyosat, iqtisod rivojida, umuminsoniy va milliy madaniyatning o’zaro ta’sirida, yagona axborot tizimini yaratish sohasida insoniyat uchun yangi imkoniyatlarni ochib berdi. Internetning paydo bo’lishi XX asrning 60 yillarning oxiri va 70 yillarni boshlariga to’g’ri keladi. Oqibatda, internet ilmiy, tijorat va notijorat tashkilotlari, mustaqil matbaa va ommaviy axborot vositalari foydalanidigan global tarmoqqa aylandi. 1991 yilda Angliya va Norvegiya ulangan internetga, 1992 yilda AQSh birlashdi. 1996 yilning o’zida 50 million abonentlar qatoriga O’zbekiston ham a’zo bo’lib kirdi. Internet boy axborot manbai va unga xohlagan paytda, har qanday vaziyatda murojaat qilsa bo’ladi. Unda reklamalar, tijorat takliflari va e’lonlari, TV va radio dasturlari, yirik gazeta va jurnallarning elektron nusxalari e’lon qilinadi. Ammo masalaning yana bir muhim, o’tkir jihati borki, bugun bu jarayon nosog’lom “axborot xurujlari” bilan ham bog’liqdir. Bugungi kunda jamiyatga jiddiy xavf tug’dirayotgan yot g’oyalardan biri terrorizmning asosiy quroli ham yadro quroli emas, balki internet bo’lib qolayotganligi fikrimizning isbotidir. Yana masalaning asosiy tomonlaridan biri, internetda axborotlarning tez tarqatish xususiyatiga ega ekanligi terroristlarning asosiy manbasiga aylanib qoldi. Axborotlar chegara bilmas ekan, ommaviy axborot vositalari ayni paytda insoniyat uchun katta imkoniyatlar manbasi bo’lish bilan bir qatorda, uning tom ma’nodagi “kushandasi” hamdir. Bugun biz Bunga dunyoning ko’plab mamlakalaridagi terroristik va buzg’unchilik harakatlaridan oldin tarqatilgan internet ma’lumotlari misolida ko’rishimiz mumkin. Ispaniyada 2003 yildagi, Angliya metrosidagi 2005 yildagi, Rossiyada 2006 yildagi terroristik xatti-harakatlar oldindan turli paytlarda, aniqlab bo’lmas portallar orqali ma’lumot sifatida tarqatilgan. Bundan tashqari “ommaviy madaniyat”ning kirib kelishi uchun asosiy yo’lak hamdir. Globallashuv - dunyo xalqlari o’rtasidagi munosabatlar tizimi ekan, uning tuzilmasi turli munosabatlar asosiga quriladi. Ommaviy axborot vositalari targ’ibotlarni turli yo’sinda amalga oshirishi mumkin bo’lib, ularda reklama va e’lonlar asosiy rol o’ynaydi. Reklama va e’lonlarda ma’lum bir mahsulotni taqdimoti orqali asosiy yetakchi davlatga xos va mos bo’lgan g’oya targ’ib etiladi. Aynan ommaviy axborot vositalari paydo bo’lgunga qadar dastlab, turli e’lonlar g’oyalarning targ’iboti sifatida xizmat qilgan bo’lib, Italiya fashizmining “otasi” Benito Mussolini o’z fashistik g’oyalarini targ’ibotini avvalo, odamlar gavjum to’planadigan joylarga tarqatilagan e’lonlar asosida amalga oshirgan. Germaniya “dahosi”(fyureri) deb ta’riflangan Gitler esa, dastlab o’z tashviqotini kambag’allar yashaydigan va yig’iladigan manzillarda e’lon tarqatish bilan fashistik g’oyalarning dastlabki “izdoshlari”ga ega bo’lgan edi. Chunki, bu paytda kambag’allar aholining ko’p qismini tashkil qilar va yangi axborotlarga muhtoj ham edi. Bugun ommaviy axborot vositalari “ommaviy madaniyat”ning asosiy ko’rinishlaridan biri bo’lgan turli xil kinofilmlar va seriallar bilan o’z mijozlariga ega bo’lmoqda. Bu o’rinda o’zining shaxsiy manfaatlarini ko’zlayotgan kuchlar nisbati haqida jiddiy o’ylab ko’rish lozim. Chunki aynan ommaviy axborot vositalarining turli ko’rinishlari orqali jamiyatga “yot g’oyalarni”ning kirib kelishi ham tezlashadi. Shu maqsadda turli xil kinofilm va seriallar, g’arb ko’rsatuvlarini taqdim etayotgan telekompaniyalar faoliyatini yanada takomillashtirish va ommaviy nazoratni kuchaytirish milliy g’oya targ’iboti nuqtai nazaridan muhim ahamiyat kasb etadi.

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, har millat an’anaviy taraqqiyot negizlariga ega bo’lib, bu o’rinda albatta zamonaviylikni ham inkor etmasligi lozim. An’anaviylik va zamonaviylik o’rtasidagi ko’prik vazifasini bajarishi lozim bo’lgan jamiyat ijtimoiy institutlaridan biri ham aynan ommaviy axborot vositalaridir. Ammo ommaviy axborot vositalari faqatgina o’z “mijozlari”ga ega bo’lish maqsadida an’anaviylikka eskilik sarqiti sifatida qarash, yangi zamonaviy ko’rinishga ega bo’lgan manbalardan ko’proq foydalanish holatlari, afsuski hozirgi kunda uchrab turibdi. Milliy g’oya targ’iboti o’z navbatida, ommaviy axborot vositalari oldiga katta va o’z o’rnida ma’suliyatli vaziflarni yuklaydi. Faqatgina ko’rsatishning o’zi yetarli emas, balki, turli tushuntirish ishlarini ommalashtirish, unga fuqarolarni jalb qilish orqali tashviqotni yanada kuchaytirish, tutruqsiz g’arb kliplarining o’rniga milliylik ruhi bilan sug’orilgan ko’rsatuvlarni namoyish etish, asta-sekinlik bilan hammabob teledasturlar tizimini yaratib borish ommaviy axborot vositalarining milliy g’oya targ’ibotidagi muhim jihatlardan biri hisoblanadi.

Axborot xurujiga qarshi kurashish- davlat tomonidan maxsus metod (siyosiy, iqtisodiy, diplomatik, harbiy) lar, usullar vositasida, ichki va tashqi axborot makonida o’z manfaatlarini himoyalashning majmuaviy tizimidir. Axborot-psixologik xavfsizlikni ta’minlash quyidagi asosiy sohalarda olib borilmoqda:

siyosiy (davlatning ichki va tashqi siyosat) faoliyatida;
diplomatik (xalqaro va davlatlararo) munosabatlarda;
davlatning siyosiy ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarida;
harbiy (mudofaa tizimini mustahkamlash).

Davlatlarning milliy manfaatlariga jiddiy xuruj sifatida namoyon bo’layotgan omillardan biri-global axborot xuruji eng yuqori darajani tashkil qiladi. Xalqaro axborot makonidan o’zaro kurashuvchi manbalar o’zaro vaqtincha birikib, muayyan davlatga qarshi axborot xurujini tashkil etishadi. Asosiy maqsad, xuruj ta’siri ostiga olingan davlatning ichki axborot makonini tanazzulga uchratish, xalqaro axborot makonida o’sha davlatni o’z pozisiyasini mahrum qilishdir.

1998 yilda texnika fanlari doktori S.Rastorguyev o’zining “Axborot urushi”¹⁴ nomli kitobida S.Nilusning “Sion donishmandlari yig’ilishi protokollari” nomli xujjatni axborot-texnologik nuqtai nazaridan tahlil qilingan. Chunki, mazkur xujjatda axborot urushining barcha yo’nalishlari, omillari aniq va qisqa yo’nalishda ko’rsatilgan:

boshqaruv tizimi (xokimiyat tarmoqlarini nazorat qilish);
aholini fikrini o’zgartirish vositalari (OAV yordamida);
terrorizm (davlatni tahlikaga solib, maqsadga erishish);
iqtisodiy xuruj, iqtisodiy boshqaruv vositalari;
iqtisodiy dastur (iqtisodiy tanazzulga yoki qaramlikka olish);
umumxalq ovoz berishlari va h. (siyosiy jarayonni buzish)

Mazkur xujjatdagi ma’lumotlar metodik xarakterga ega bo’lib, ular shunday tuzilganki, axborot xurujining mazmun-mohiyatini anglay oladigan har qanday shaxs uni faoliyatida ishlatishi mumkin.

Mustaqillikka erishgan mamlakatlar, jumladan O’zbekiston uchun ham bunday xavflarni bartaraf etish masalasi jiddiy g’oyaviy muammolar doirasiga kiradi. G’oyaviy-mafkuraviy jarayonlar murakablashib borayotgan, uning yangi usullari o’ylab topilayotgan hozirgi kunda ushbu tahdid va ta’sirlarga faqat kuchli g’oya, o’zlikni anglash, sog’lom g’oyalardan iborat mafkuragina qarshi tura oladi. Shuning uchun ham I.A.Karimov tomonidan yuksak mafkuraviy madaniyatni mujassam etgan “fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi g’oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish” tamoyili nazariy jihatdan asoslab berildi va mamlakatimizda faoliyat ko’rsatayotgan ommaviy axborot vositalarining faoliyat dasturlarida keng amaliyotga joriy qilinmoqda.

O’zbekistonda senzuraning man qilinishi bilan ommaviy axborot vositalarining erkin faoliyati uchun zarur shart-sharoitlar shakllandi.

Mazkur masalaning jamiyatimiz taraqqiyotida tutgan o’rni haqida to’xtalib, davlatimiz rahbari shunday degan edi: “Hozirgi kunda kommunikasiya va kompyuter texnologiyalari asrida, internet kundan-kunga hayotimizning barcha jabhalariga yanada chuqur va keng kirib borayotgan bir paytda, odamlarning ongi va tafakkuri uchun kurash hal qiluvchi ahamiyat kasb etayotgan bir vaziyatda bu masalalarning jamiyatimiz uchun naqadar dolzarb va ustuvor bo’lib borayotgani haqida gapirib o’tirishning xojati yo’q”

Axborot makoni globallashuvning hozirgi bosqichida internetning milliy va xalqaro kompaniyalar, davriy matbuot, TV va radio bilan munosabatlari yanada kengayib, boyib bormoqda. Demak, ommaviy axborot vositalarini faoliyatini yanada liberallashtirish orqali milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining mazmunini oshirish - davr talabi hisoblanadi.

Milliy g’oya targ’ibotida milliy-madaniy meros va umuminsoniy qadriyatlar uyg’unligi. Milliy g’oya targ’ibotida xalqimizning tabiati, irodasi, orzu-intilishilarini ifodalaydigan quyidagi milliy-madaniy xususiyatlarni zamon talablari asosida yanada boyitishni nazarda tutadi:

-xalqimiz hayotida qadim-qadimdan jamoa bo’lib yashash ruhining ustunligi;
jamoa timsoli bo’lgan oila, mahalla, el-yurt tushunchalarining muqadasligi;
ota-ona, mahalla-kuy, umuman jamoatga yuksak hurmat-e’tibor;
millatning ulmas ruhi bo’lgan ona tiliga muhabbat;
kattaga - hurmat va kichikka - izzat;
mehr-muhabbat, go’zallik va nafosat, hayot abadiyligining ramzi – ayol zotiga ehtirom;
sabr-bardosh va mehnatsevarlik;
halollik, mehr-oqibat va hakazo.

Milliy g’oya targ’ibotida quyidagi umumbashariy qadriyatlarni e’tirof etadi va ulardan oziqlanadi:

qonun ustuvorligi;
inson haq-huquqlari va xurfikrlik;
turli millat vakillariga hurmat va ular bilan bahamjihat yashash;
diniy bag’rikenglik;
dunyoviy bilimlarga intilish, ma’rifatparvarlik;
o’zga xalqlarning ilg’or tajribalari va madaniyatini o’rganish va hakazo¹⁵. Milliy g’oya targ’iboti vositalarining har biri o’z yo’nalishida: 1) milliy-madaniy merosga tayanishi uchun asrab-avaylash va rivojlantirishga alohida ahamiyat berishi muhim; 2) Milliy-madaniy xususiyatlarni inkor etmagan holda, umumbashariy tamoyillarga sodiq qolgan holda targ’ibot ishlarini olib borish milliy g’oya maqsadlarini O’zbekiston xalqining ishonch va e’tiqodiga, hayotiy qadriyatiga aylanib borishiga xizmat qiladi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida bu uyg’un tarzda doimo ifodasini topib borishi, mamlakatda Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishga xizmat qiladi.

Tayanch tushuncha: milliy g’oya targ’iboti vositalari, glaballlashuv va milliy g’oya targ’iboti uyg’unligi, Axborot xuruji. Milliy g’oya targ’ibot vositalari. Axborot urushi. Milliy g’oya targ’ibotida milliy va umuminsoniy negizlar.

Mavzuni mustaxkamlash bo’yicha savollar.

Milliy g’oya targ’iboti vositalari.
Milliy g’oya targ’iboti vositalarining bir-biri bilan bog’liqligi.
Axborot xurujlari va uni oldini olish yo’llari.
Milliy g’oya targ’ibot vositalarida an’anaviylik va zamonaviylik munosabati.

4- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIK USLUBLAR

Reja:

Zamonaviy texnologik uslublar tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologik uslublardan foydalanish
Zamonaviy texnologik uslublardan mafkuraviy maqsadlarda foydalanishning salbiy oqibatlarining oldini olish yo’llari

Zamonaviy texnologik uslublar tushunchasi, ma’no-mazmuni. Jamiyat hayotida “Zamonaviy texnologik uslublar” tushunchasi keng qo’llanilmoqda. Uni jamiyatning iqtisodiy hayoti bilan bog’liq, ya’ni iqtisodiy sohaga keng kirib borayotgan zamonaviy texnologik usulub bu ishlab chiqarish sohalarini rivojlantirish va yuqori mehnat unumdorligiga erishish uchun qo’llanilayotgan fan-texnika sohasidagi yutuqlarini anglatadi. Bu ishlab chiqarishni modernizasiyalashga, yangi texnologiyalarni joriy etishga qaratilganligi bilan xarakterlanadi. Shuningdek, milliy g’oyani xalqimiz onggi va qalbiga singdirish maqsadida ham turli yo’nalishlarda yangi, zamonaviy texnologiyalardan (mahorot usullaridan) foydalaniladi. Uning ikki jihatini hisobga olish kerak: 1) fan-texnikaning turli sohalarida qo’lga qiritilgan yutuqlar; 2) milliy g’oyani targ’ibot-tashviqot qilishda ana shu ilmiy-texnika ko’rinishlaridan mahorat bilan foydalanishning g’oyaviy-mafkuraviy uslublaridagi yangiliklar, o’zgarishlar.

“Zamonaviy texnologik usulublar” tushunchasi milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida o’ziga xos mazmunga ega. Bu milliy g’oyani targ’ibot va tashqiqot etishda foydalanadigan ilm-fan yutuqlarining eng so’nggi natijalariga tayangan texnik vositalar hamda undan foydalanish mahoratidagi yangicha g’oya, qarashlar, uslublar majmuini anglatadi.

Ularni quyidagi yo’nalishlarda ifodalash mumkin:

Ta’lim va tarbiya sohasiga doir zamonaviy texnologik uslublar;
Fan va ilmiymuassasalarda qo’llaniladigan zamonaviy texnologik uslublar;
Madaniyat va madaniy-ma’rifiy muassasalar faoliyatida qo’llaniladigan zamonaviy texnologik o’zgarishlar;
Adabiyot va san’at sohasidagi yangiliklar. Undan foydalanishdagi texnologik uslublar;
Din sohasida zamonaviy texnologiyalardan keng foydalanilayotganligi;
Jismoniy-tarbiya va sport sohasidagi yangi texnologiyalar;
Urf-odat, marosim va bayramlarni yangicha asosda tashkil etilganligi;
Oila, mahalla, mehnat jamoalaridagi yangi yutuqlar, o’zgarishlar;
OAV va jamoat birlashmalari faoliyatidagi yangi texnik va texnologik o’zgarishlarni hisobga olish.

Milliy g’oya targ’ibotini amalga oshirishda zamonaviy texnologik usulublardan unumli foydalanishni takomillashtirishning birinchi muhim sharti –ularning tizimlashning o’quv jarayonini rejalashtirish amaliyotida qo’llash samaradorlikka erishish imkonini beradi. Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy pedogogik interfaol usullardan foydalaniladi.

Milliy g’oya targ’ibotini amalga oshirish yo’lida jamiyatimizdagi barcha kuchlar – partiyalar, davlat va nodavlat tashkilotlar ish olib bormoqda. Ilg’or jamoatchiligimiz, ziyolilarimiz bu ezgu ishga o’z hissasini qo’shmoqda. Bugun odamlarning ongi o’zgardi. Ammo biz o’z g’oyamizni yurtdoshlarimiz, ayniqsa, yoshlarimiz qalbi va ongiga singdirmasak, boshqalar o’z g’oyasini singdirishga harakat qiladi. Shuning uchun, yuqorida qayd etilgan sohalarning har bir subyekti bunga alohida e’tibor berishi kerak. Bu sohalarni zamon bilan hamnafas holda faoliyat yuritishini, mamlakat istiqboli to’g’risida qayg’urishni, tinmay izlanishni, ilmiy ixtirolarni amalga oshirish va uni hayotga tatbiq etishni taqozo etadi.

Hozirgi mafkuraviy kurash davom etayotgan sharoitda milliy g’oya targ’iboti uning: 1) maqsadlarni aniq bilishni; 2) targ’ibot yangiliklarini o’rganib borish va hisobga olishni; 3) mafkuraviy sohalarda alohida e’tibor qaratilayotgan ijtimoiy qatlam, guruhlarning xususiyatlarini; 4) targ’ibot mavzularining mazmun mohiyatini, uning strategik yo’nalishlarini, o’zgaruvchanligini hisobga olishni taqozo etadi. Milliy g’oyani singdirishning zamonaviy texnologiyalari. Tizimli, muntazam va doimiy bo’lishi kerak. Bu borada muhim ishlar davom etmoqda. Lekin zamon talablariga javob berish uchun targ’ibotning o’zi yetarli emas.

Ma’naviyat sohasidagi bugungi tahdidlarni chuqur o’rganish, ularni aniqlash, ularga nisbatan o’z vaqtida munosib choralar ko’rish, aholida mafkuraviy immunitetni shakallantirish zarur. Ayniqsa, yoshlarni g’oyaviy tarbiyalash katta ahamiyat kasb etadi. Zamonaviy texnologiyalardan mahorat bilan foydalanish g’oya va mafkuraning ko’lamini oshiradi. Ong va tafakkurdan joy olib, uni o’ziga qaratish, tobe qilish, g’oya orqasidan ergashib, unga taqlid qilishga sabab bo’ladi. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanish uning jozibadorligini oshiradi.

Shuning uchun ma’naviy-ma’rifiy ishlarni aniq maqsadga qaratilgan holda olib borish uchun uning metodologiyasini yaratish, jahon maydonlarida ro’y berayotgan jarayonlarni o’rganadigan, ilmiy dasturlar ishlab chiqish muhim. Axborotlashtirish sohasida ham ayrim yutuqlarimiz bilan birga muammolar mavjud. Masalan, virtual kutubxonalar, informasion resurs markazlari paydo bo’ldi. Nodavlat nashrlar, xususiy teleradio studiyalari, nashriyot va bosmaxonalar, jurnalistlar uyushmalari vujudga keldi. Ularda ishlaydigan, ularni boshqaradigan odamlarning ongi va tafakkuri keskin o’zgardi. Holbuki, 90-yillarda bu narsalarni tasavvur ham qilib bo’lmas edi.

Albatta, axborot sohasidagi bu kuchlarning barchasi o’z nizomi, amaldagi qonunlar doirasida faoliyat olib boradi. Davlat tomonidan ularning faoliyatini cheklash yoki nazorat qilish holatlariga yo’l qo’yilmaydi. Bordiyu kimdir ommaviy axborot vositalari faoliyati ustidan nazorat o’rnatishni istagan taqdirda ham buni imkoniyati yo’q. Chunki tobora ko’payib borayotgan ommaviy axborot vositalari ustidan nazoratni amalga oshirishning o’zi imkonsizdir.

Ammo bir haqiqatni tan olish joiz. Shakli va faoliyat yo’nalishidan qat’i nazar, barcha ommaviy axborot vositalari yagona maqsadga – O’zbekistonimizning gullab-yashnashiga o’z xissasini qo’shadi. Bu yo’lda milliy g’oya birlashtiruvchi va safarbar etuvchi kuch sifatida xizmat qiladi.

Milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologik uslublardan foydalanish.O’zbekistonda huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini qurish aholining turli qatlamlari o’rtasida milliy g’oyaning mazmun va mohiyatini tushuntirish va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni maksadli, bosqichma-bosqich, uzluksiz va tizimli tarzda olib borilishini ta’minlashda zamonaviy texnologik uslublardan foydalanish muhim rol o’ynaydi. Ushbu yo’nalishda olib boriladigan ishlarni amalga oshirishda har bir ish rejasi, uni amalga oshiruvchi mas’ul shaxslar, tadbirlarni o’tkazish muddati, ularni tashkil etish, tadbir samaradorligini ta’minlash, yakuniy tahlil etish, sosiologik so’rovlar, ijtimoiy fikrni aniqlash muhim ahamyat kasb etadi. Belgilangan, maqsadga erishish, ya’ni aholi va yoshlar ong va dunyoqarashiga milliy g’oya, ma’naviyat asoslarini singdirishda zamonaviy siyosiy texnologiyalar, ayniqsa, jamoatchilik bilan aloqalar (PR-pablik rileyshnz) texnologiyalarini qo’llash muhim va dolzarb masalalardan biriga aylanib bormoqda.

Globallashuv jarayonning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy mafkuraviy, ma’naviy va ekologiya kabi yo’nalishlarda tobora kuchayib borishini anglash, uning ijobiy va salbiy jihatlarini tahlil etish, shuningdek, zamonaviy axborot texnolognyalari ta’sir doirasining tobora kengayib borishidan kelib chiqqan holda har bir shaxs, ijtimoiy qatlam, huruqiy manfaatlari, qiziqishi va jamiyatda tutgan maqomini etiborga olish, turli omil, ehtiyoj, qoida va talablar doirasida kelib chiqib ish olib borishni, usullardan foydalanishni talab etadi.

a) Milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifiy ishlarni tashkil etishning zamonaviy texnologik uslublarida har bir shaxs, siymoning karashida muhim rol o’ynovchn omillar mavjudligini bu omillar milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifiy ishlarni tashkil etish va ijtimoiy fikrni boshqarish jarayonida hisobga olish zarur. Ular:

Madaniy xususiyatlarni hisobga olishi lozim.
Shaxsning ta’lim darajasini hisobga olish lozim. Bugungi kunda ko’plab odamlarning e’tiborini tortish, masalan, oliy ma’lumotlilar yoki turli jamoatchilik vakillari bilan muloqotlar tobora tabaqalashib bormoqda. Bu texnologiyalardan foydalanishda o’ziga xos yondashuvni taqozo etadi.
Oilaviy muhiti. Ma’lumki, bolalarning fikri, sezishi, dunyoqarashi, siyosatga munosabati va boshqalarni ko’pincha ota-onadan oladi. Insonning ijtimoiylashuvida oilaning o’rni juda katta.
Shaxsning jamiyatdagi o’rnini hisobga olish. Odamlarning ijtimoiy maqomi o’zgarishi bilan ularning hatti-xarakati ham o’zgarib turadi.
Milliy, etnik yoki irqiy mansubligi bilan bog’liq xususiyatlarni bilish lozim.

b)Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tashkil etishdagi ehtiyoj pog’onalari:

Jismoniy ehtiyojlar;
Ikkinchi darajali ekzistensial ehtiyojlar: o’zinish yashashi uchun xavfsizlik talablarini yaratish, hayot faoliyatdagi himoya, sharoit, sokinlik va barqarorlik sharoitlari.
Uchinchi darajadagi sosial extiyojlar: bog’liklik, muhabbat va sadoqat, ma’lum guruhga mansublik.
To’rtinchi darajadagi ehtiyojlar: tan olinish, ishonch va yetakchilik, layoqat va ta’sirchanlik, idrok va yutuqlar.
Yuqori daraja: - o’zini ifodalash yoki oddiy inson nimaga qodir bo’lsa, o’shanga erishish. O’zini namoyon etish, ijod orqali o’zini tan oldirish va maqsadiga yetishdir.

Ushbu besh daraja har qanday shaxs yoki jamoatchilik guruhining milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifin ishlarni tashkil etish va boshqarishda e’tiborga olishi samara berishi mumkin bo’lgan muhim ehtiyojlar sanaladi.

v)Milliy goya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifiy ishlarni tashkil etishning ayrim qoidalari

Turli omillardan foydalanishda oshkora misol, rasm, ko’rgazmalarni namoyish etishga, kutilmagan harakatlar qilishga, ba’zi odamlarni koyish va urishishga shoshilmaslik, birinchi navbatda shart - sharoitni o’rganish va tahlil etish lozim.
Odamlarni o’zingizni qabulingizga chaqirmang, ularning ichiga o’zingiz boring. Ko’pchilik odamlar turli ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarda umuman qatnashmaydi. Odamlarning cheklangan qiziqishini tushunib yetgandan so’ng, jamoatchilik hissiyotlarini e’tiborga olish, nimaga qodirligi asosida real strategiyani ishlab chiqish mumkin.
Odamlarning xulq-atvorini o’zgartirish uchun umuman tadbirlarni birdaniga o’zgartirishni o’ylamang. Turli axborot va talablarni yetkazishda asosli va bosqichma-bosqich xarakat qilish.
Axloqiy misollarni keltirishni asosiy dalil emas, qo’shimcha vosita sifatida qo’llash. Axloqiy qadriyatlarni o’zgartirish juda qiyin. Raqibni axloksizligi haqida gapirishdan ko’ra, ko’proq o’z qaroringizni ustunligini namoyish eting, ko’pchilikning qo’llashiga alohida e’tibor bering.
Bosh mezondan foydalaning. Har qanday ish, tadbirlarda aholining barcha qatlamlarini quvvatlashiga erishing. Shart-sharoitni o’zgartirish uchun, unga barcha faol odamlarni jalb eting.
Ishontirmoqchi bo’lgan odamlarni xafa qilmang. Muammolarni o’rganish orqali olingan amaliy dalillar natijasiga qaraganda, odamlarga ularni ishontirgan, yoqadigan odam ko’proq ta’sir qilar ekan, chunki uni o’zimizning odam deb hisoblashadi.

g) Milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy-ma’rifiy ishlariga oid ayrim talablar, milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifiy ishlarini tashkil etish ham ma’lum qonun-qoidalarga bo’ysunadi, o’zining ma’lum tuzilishiga egadir. Ma’naviyat dunyoqarashlar tizimi bo’lib, uning aniq tuzilmasi bo’lishi va ma’lum talablarga javob berishi kerak. Ushbu talablar milliy g’oya targ’iboti, ma’naviy va ma’rifiy ishlarning izchilligi, uning yanada rivojlanishi va hayotiyligi imkoniyatlarini belgilaydi:

Universal (har tomonlama) bo’lishi kerak. Ya’ni, bir necha qonun- qoidalar, yo’nalishlardan tashkil topgan bo’lishi, ularning yordamida ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sohalarda kechayotgan holatlarni yorita olishi kerak.
Tushunarli bo’lishi va aynan yo’naltirilgan aholi qatlamlari manfaatlariga javob berishi kerak. Bu aholinshg turli sosial guruh, qatlamlariga nisbatan belgilangan vazifalarni yechishi kerak. Shuning uchun g’oyaviy, ma’naviy, ma’rifiy masalalar birinchi navbatda dolzarb bo’lishi kerak.
G’oyaviy, ma’naviy va ma’rifiy ishlar texnologiyalari konservativ va "qotib qolgan", eskicha bo’lmasligi, ya’ni o’zgarib turuvchi voqyealarga munosabat bildira olishi kerak. Biz axborotlar asrida yashamoqdamiz. Ilmiy texnika inqilobi, axborotlar texnologiyalari - ishlab chiqarish, tibbiyot, siyosat va boshqalarga juda katga ta’sir etmokda. Ilg’or texnologiyalarga ega bo’lgan mamlakatlar o’zining ta’sirini o’tkazishi mumkin va aynan, shuning uchun ham dunyoda ilmiy zahira va imkoniyatlar uchun kurash ketmoqda.

Ma’naviy va mafkuraviy ishlar sohasida esa, ularni doimo milliy g’oya, falsafa, siyosatshunoslik, sosiologiya, psixologiya va boshqa fanlarning zamonaviy ma’lumotlari asosida doimo rivojlantirib borilishi muhim. Shuning uchun g’oyaviy, ma’naviy va ma’rifiy ishlarni, doimo (o’tmishni xisobga olgan holda) takomillashtirish va o’zgarib turuvchi, yangi shart-sharoitlarga moslashtirish lozim, shundagina g’oyaviy, ma’navny-ma’rifiy ishlar ta’sirchan va samarali bo’ladi.

4. Ma’naviyat, ma’rifat va mafkura qoidalariga mos kelishi kerak. Uni jamiyatdagi turli qatlamlar ongiga singdirish, o’zligini anglash va jamiyatni boshqarish uchun muhim. Ma’naviyat va ma’rifatni ham, mafkurani ham, faqat bir soha bilan bog’lamaslik kerak. Ular g’oya, ma’naviyat va ma’rifat sohalarining hamohangligi va qamrovida bo’lishi kerak. Milliy g’oya targ’iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo’yicha aholi o’rtasida o’tkaziladigan tadbirlarda unda qatnashayotgan ishtirokchilar, ularning ma’lumot darajasi, kasbi, jamiyatda o’rni, maqomidan kelib chiqqan holda tashkillashtirishni, izohlashni va atroflicha tushunchalar berish orqali amalga oshirishni talab etadi¹⁶.

Zamonaviy texnologik uslublardan mafkuraviy maqsadlarda foydalanishning salbiy oqibatlari va uni oldini olish yo’llari.

Yoshlarga qaratilgan yot g’oya va axborot-psixologik ta’sirdan kutilgan maqsad:

yoshlar onggida siyosiy va mafkuraviy beparvolikni hosil qilish;
ularning ma’naviy-axloqiy ongini izdan chiqarish;
«olomon» yoki «to’da» onggini shakllantirish;
davlatga nisbatan norozilik kayfiyatini shakllantirish;
mavjud konstitusion tizimga ishonchsizlikni keltirib chiqarish;
tartibsizlikni vujudga keltirish;
asosiy maqsad yoshlarni «zombi»ga aylantirishga qaratiladi.

Axborot xurujiga qarshi kurashda samaraga erishish uchun nishoniga aylangan obyektni aniq bilish lozim;

Birinchidan, axborot-psixologik xuruj ko’proq mo’ljalga olgan obyekt jamiyatning qaysi qatlamida? Qaysi ijtimoiy guruhdan iborat? Ularning muammosi nima? Qiziqishi nima? Hozirda va kelajakda nimani hohlashadi?-kabi savollarga javob aniq bo’lishi kerak;Ikkinchidan, mamlakat miqyosida yangilik niqobida kutilayotgan axborot-psixologik tahdid va xavf-xatarlarning yo’nalishlarini, qaysi tomonga yo’naltirilganligini aniqlash kerak:Uchinchidan, jamiyat hayotida, ayniqsa yoshlar oldida o’z yechimini kutayotgan dolzarb muammolarni aniqlash va ularni bartaraf etish lozim. Demak, axborot-psixologik xurujning ko’lamiga ega bo’lishini oldini olish maqsadida:

Yechimini kutayotgan dolzarb muammolar haqida ularni bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar haqidagi tahliliy axborotlarni intensiv ravishda xalqaro axborot makoniga chiqarishni kuchaytirish kerak;
Mavjud muammolarning yechimi haqida, ularning bartaraf etilishi yuzasidan davlatning olib borayotgan ishlari haqida xalqaro jamoatchilik qanchalik ko’proq ma’lumotga ega bo’lishsa, axborot-psixologik xurujning ta’siri shunchalik kam bo’ladi, ya’ni xuruj bartaraf etiladi:
Yoshlar ongida mushohada va tahlil jarayonlarini yana rivojlantirish chora-tadbirlarini jadallashtirish lozim;
Davlat olib borayotgan har bir islohot, har bir jarayon haqida, siyosiy va ijtimoiy yangiliklarning har taraflama tahlilini ommaviy-axborot vositalari orqali yaqin va uzoq xorijga tarqatish kerak.
Bugungi texnik imkoniyatlar natijasida buning qiyinligi yo’q, aksincha murakkabligi esa axborot tahlili va uning tezkorlikda tarqatilishidadir.
Nafaqat yoshlarda, katta yoshdagi alohida ham axborot immunitetini hamda hushyorlik va ogohlik refleksasiyasini shakllantirish kerak.

Ta’kidlash joizki, ommaviy axborot vositalari faoliyatining plyuralizm tamoyili asosiga qurilishi ham demokratiyaning taraqqiyotiga xizmat qiladi. Buning uchun qarama-qarshi nuqtai nazarlaridan iborat bo’lgan dasturlarni yaratish, turli chiqishlarda muqobil fikrlarga erishish lozim. Shundagina ommaviy axborot vositalari jamoatchilik fikrini shakllantirish va rag’batlantirishga qodir bo’ladi. Ko’pgina mamlakatlardan ommaviy axborot vositalarining islohoti «g’oyalar bozori»da hali aytilmagan yangi fikrlarni uzatishga qaratiladi. Jamiyatimiz ravnaqiga xizmat qiluvchi, bunyodkorlik tabiatiga ega, hayotimizni farovon qilishga yo’naltirilgan yangi g’oyalar taklif va tavsiyalar bu «bozor»da bemalol raqobat qila oladi.

Axborot-psixologik immunitetni shakllantirishga yo’naltirish va rivojlantirish, uning tarkibiy qismlarini tashkil etish, muvofiqlashtirish va yo’naltirish imkonini beradi. Natijada avvaldan loyihalashtirish, ta’sir ko’rsatuvchi «salbiy» va «ijobiy» omillarni aniqlash hamda harakat dasturini har tomonlama ishlab chiqish imkoniyati kafolatlanadi. Yoshlarning immunitetlarini shakllantirish uchun muayyan takomillashgan texnologiyani qidirib topib, uni mantiqiy-nazariy jihatdan to’liq anglab olish va amaliyotga qo’llashgacha bo’lgan davriylik murakkab jarayondir.

Axborot-psixologik immunitetni shakllantirish alohida munosabat bilan yondoshishni, uslubiyotni hamda mavjud holatni to’liq o’rganishni taqozo etadi. Bunga asosiy sabab:

immunitetni shakllantirishda muvaffaqiyatga erishish yoki muvaffaqiyatsizlikka uchrash tahdidining mavjudligi;
yoshlar to’qnashadigan, ba’zan ko’p yillar davomida muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz kurashadigan hayotiy holatlardan biri - bu fikrning o’ylaganidek ruyobga chiqmasligini anglash;
Yoshlar o’ziniig dunyo-qarashi, tasavvuri darajasidan kelib chiqib, fikrlaydi va bu fikrlashni vaziyatning ijobiy yoki salbiy holatlari bilan bog’lab tahlil qila olmasligidir.

Xulosa qilib aytish mumkinki, milliy g’oya targ’iboti siyosiy tarbiya, mehnat tarbiyasi va ahloqiy tarbiya bilan uyg’unlikda amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir. Mafkuraviy faoliyat ana shuday yaxlit tizim shakliga keltirilgandagina, mukammallik kasb etadi. Umuman olganda, targ’ibot-tashviqot texnologiyalarining ta’sirchanligini oshirishda quyidagi usullarni qo’llash kutilgan samarani berishi mumkin:

Birinchidan, targ’ibotda murakkab, chalkash mavhum fikrlardan foydalanish samarasizdir. Mazmun qanchalik sodda, aniq tushuntirilsa, ta’siri shunchalik yuqori bo’ladi.

Ikkinchidan, inson ko’proq hissiy ta’sirga moyil bo’ladi, shuning uchun uning aql-idroki bilan bir qatorda,his-tuyg’ularga ham murojat qilish samara beradi.

Uchinchidan, targ’ibot matnlari chuqur o’ylangan, mantiqiy izchil, ijodiy ishlab chiqilgan bo’lishi darkor;

To’rtinchidan, targ’ibotdagi qudratli usul ishontirishdir;

Beshinchidan, targ’ibot ishlarning samarasini oshirish uchun noan’anaviy usullarni qo’llash va ilg’or tajribalarni keng yoyish talab etiladi.

Yana bir fikr: mutaxassislarning ta’kidlashicha kishilarning faollikka chaqiradigan, harakatga undaydigan tashviqot ko’proq samara beradi. Shuning uchun «Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir» yoki «Vatanni sevmoq iymondandir» g’oyalari bilan bir qatorda «Vatan sening xizmatingga muhtoj», «Vatan uchun nima qilding»degan g’oyalarni ham targ’ib qilish zarur.

Bugungi kunda ayrim xorijiy ommaviy axborot vositalari bizga o’z mafkurasini singdirishga urinayotganini sezish qiyin emas. Bu haqda Prezident Islom Karimov shunday deydi: «Sir emas, ba’zan beozorgina bo’lib tuyulgan musiqa, oddiygina multfilm yoki reklama lavhasi orqali ham ma’lum bir mafkuraviy maqsadlar va intilishlar ifodalanadi». Mazkur holat ham milliy g’oyaning targ’ibotining ta’sirchanligini oshirishni hamda har qanday mafkuraviy tahdidlarga nisbatan ogoh bo’lishni taqozo etadi. Bu esa targ’ibot-tashviqot ishlariga yangicha texnologiyalar, yondashuvlar, uslub va vositalarni jalb etishni talab qiladi.
Tayanch tushuncha: zamonaviy texnologik usullar, yangi texnologik uslub sohalari, siyosiy tarbiya, mehnat tarbiyasi, ahloqiy tarbiya, no’anaviy usullar, yangi texnologiyalardan foydalanish usullari.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar.

Milliy g’oya targ’ibotining zamonaviy texnologik uslublari.
Yangi texnologiyalaprdan foydalanish shart-sharoitlari.
Milliy g’oya targ’ibotining siyosiy tarbiya, mehnat tarbiyasi, axloqiy tarbiya bilan uyg’unligi.
Milliy g’oya targ’iboti ishlarining samaradorligini oshirishda noan’anaviy usullarning o’rni.

5- MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARINING SAMARADORLIGIGA ERIShISh YO’LLARI

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligi tushunchasi, ma’no-mazmuni
Milliy g’oya targ’iboti samaradorligi mezonlari va tamoyillari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari samaradorligiga erishish yo’llari

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining samaradorligi tushunchasi, ma’no-mazmuni. Hayotimizning barcha sohalarida amalga oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlarimizning samaradorligi avvalo xalq ma’naviyatining tiklanishi, boy tarixiy merosimizning chuqur o’rganilishi, an’ana va urf-odatlarimizning saqlanishi, madaniyat va san’at, fan va ta’lim rivoji, eng muhimi jamiyat tafakkurining o’zgarishi va yuksalishi bilan bog’liqdir.¹⁷ Ta’kidlash joizki, mafkura targ’ibotining samaradorligini oshirish bu sohada ko’zga tashlanayotgan muammolarni bartaraf etishni shartlab qo’yadi. Zero har bir sohada bo’lgani kabi mafkura targ’ibotida ham ayrim muammo va kamchiliklar yo’q emas. Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti Islom Karimov bu masalaga alohida to’xtalib, «Bugungi hayot shiddati, voqyelar rivoji shu qadar jo’shqinki, biz ma’naviyat va mafkura borasida qanchalik muhim va o’rinli ishlarni amalga oshirayotgan bo’lsak-da, ba’zi o’rinlarda afsuski, kech qolyapmiz», deb ta’kidlagani ham bejiz emas.

Milliy g’oya targ’ibotining samaradorligiga qanday omillar salbiy ta’sir ko’rsatmoqda? Bu muammolarning yechimi qanday? Mafkura targ’ibotida nimalar nazardan chetda qolmoqda? Targ’ibot ishiga qanday tarzda yondashgan ma’qul? Bugungi kunda milliy g’oyani xalqimiz ongi va qalbiga singdirish samaradorligini ko’tarish uchun nimalarga e’tibor berish zarur?

O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning ikkinchi chaqiriq Oliy Majlis to’qqizinchi sessiyasi ma’ruzasida bayon etilgan asosiy vazifa va qoidalarni keng yoritish bo’yicha tashkiliy-ma’rifiy tadbirlar Dasturida yuqoridagi savollarga javob tariqasida «Dasturni amalga oshirish bo’yicha quyiladagan asosiy talablar» bandi kiritilgan. Ushbu bandda dasturni amalga oshiruvchi mutasaddilarga quyidagi talablar qo’yilgan:

o’tkazilayotgan tadbirlarni kampaniyaga aylantirmaslik:
o’qib berish usulidan voz kechish:
tabdirlarni “majburiyat”ga aylantirmaslik:
odamlar bilan ochiq-oydin va yuzma-yuz muloqatdan qochmaslik

E’tiborlisi shundaki, yuqorida qayd qilingan talablar nafaqat davlat dasturining ijrosida, balki milliy g’oya targ’ibotida ham muhim ahamiyat kasb etadi. Jumladan bugungi kunda targ’ibot-tashviqot ishlarida kampaniyabozlikka berilish, mafkurani targ’ib qilish o’rniga uning ta’riflarini «yodlatish», turli tadbirlarga kishilarni majburiy to’plash, muammolar haqida ochiq gapirishdan qochish, odamlar bilan yuzma-yuz muloqatga voizlarning tayyorlanib kelmasligi, son ketidan quvib, sifatni unutib qo’yish, targ’ibotda ayrim tushunchalarning o’rinli-o’rinsiz ishlatilishi natijasida ularning qadrsizlanishi kabi muammolar mavjud.

Agar sog’lom axborot muhiti ustuvor bo’lmasa, qisqa vaqtda har qanday davlatning ichki axborot makonidagi siyosiy-ijtimoiy muhit izdan chiqib, «xatar uchoqlari» paydo bo’ladi. Natijada jamiyatda g’alva boshlanadi, rasmiy axborot tarqatish tizimi ishdan chiqadi, rasmiy boshqaruv va uning mafkurasi tanazzulga uchraydi. O’z yechimini kutayotgan dolzarb muammolar va ularning yechimini hal qilish bo’yicha davlat amalga oshirgan ishlar haqidagi axborotlar o’z vaqtida xalq onggiga havola qilinadi. Eng achinlarlisi, «axborot bo’shlig’ini» shakllantirish bilan bir qatorda «jim o’tirish» pozisiyasini tutdi.

Mafkura targ’iboti muammolari bo’yicha izlanish olib borgan respublikamizning bir qator olimlari bu sohada ishlarni muvofiqlashtirish, stixiyali harakatlar, o’zibo’larchilik va kampaniyabozlikka yo’l qo’ymaslik lozimligini uqtiradi, Xususan, siyosatshunos olim Sh.Paxrutdinov mafkura targ’ibotida quyidagi omillarga e’tibor qaratish lozimligini uqtiradi¹⁸:

vazifalarni nazarda tutgan holda bevosita tashkiliy chora va tadbirlarni ko’rish;
ma’naviyat va ma’rifat ishlarini olib boruvchi kadrlarni tanlash va qayta tayyorlash, ularning faoliyati uchun barcha shart-sharoitlarni yaratish;
zarur bo’lgan moddiy-texnika vositalari bazasini yaratish; ommaviy axborot vositalarini aniq maqsadga yo’naltirilgan holda jalb qilish;
ma’naviy va ma’rifiy ishlarning samarali tajribalarini keng yoyish.

Ya’ni, mafkura targ’ibotida muayyan muddat shiddat bilan avj oladigan, keyinchalik so’nib qoladigan tashviqot ishlariga emas, balki doimiy ravishda uzluksiz davom etadigan va tizimiy asosga qurigan ma’rifat ishlarga tayanish samarali hisoblanadi.

Ochig’i aytadigan bo’lsak, targ’ibotda milliy g’oya, mafkura haqida bilim berish bilan cheklanish holati mavjud. Ta’kidlash joizki, «g’oya keng targ’ib qilinyapti» degani, hali u «xalqqa singyapti, kishilar qalbidan o’rin olyapti», degani emas. Chunki, mafkura targ’iboti bilan shug’ullanuvchi ayrim voizlarninig ma’ruzalari kishilarda shavq va rag’bat uyg’otmay, asosan, milliy istiqlol g’oyasining mohiyati, uning asosiy tushuncha va tamoyillari haqida axborot beradi. Ularning bergan bilimlari kishilar ongida axborot tarzida saqlanadi, lekin qalbini egallab, ularni harakatga undarmikan? Agar aytilgan gaplar kishi ongida axborot sifatida o’rin olsa-yu, lekin qalbidan, yuragidan o’rin olmasa, natijaga erishdik, deya olamizmi? Axir, yuksak sifat va mahorat bilan tayyorlangan reklama ham kishida ikki xil fikr uyg’otishi mumkin: «reklama tayyorlashni qoyillatishibdi» yoki «men albatta shu narsani sotib olaman». Voizlarning gaplari ham insonlarda ana shunday ikki xil ta’sirlanish uyg’otishi mumkin.

Demak, voizlar ilmiy asoslangan an’anaviy ma’ruza emas, hissiyotlarni uyg’otuvchi, haroratli, dalillarga boy noan’anaviy nutq kishilarga ko’proq ta’sir qilishini e’tiborga olishlari zarur. Zero, «yoniq nutq odamlarning aqli va tuyg’ulariga ta’sir qilib, tinglovchini muayyan faoliyatiga otlantira oladi». Baxsga, muloqatga chorlaydi. Xulosa qilib aytish mumkinki, mafkuraninig targ’iboti «bilim-ishonch-faollik» modeli asosida amalga oshirilishi lozim. Ya’ni, bilimlarning ong orqali o’tib, maslak, e’tiqodga aylanishi va amaliyotga tatbiq etilishi-mafkuraviy ishlarining mazmunini tashkil etadi.

Hozirgi vaqtda, nafaqat Respublikamizda, balki butun dunyoda ta’lim sohasi talaba-yoshlarning axborot xavfsizligini ta’minlashning muhim ijtimoiy-siyosiy omili sifatida namoyon bo’lmoqda. Jumladan, oliy ta’limda siyosat, ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda faoliyat olib boruvchi kadrlar tayyorlanadi. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, butun dunyoda keyingi yillarda talabalarning umumiy soni 13 mln. dan 82 mln gacha oshdi. Butun dunyoda keyingi 30 yil davomida oliy ta’limga bo’lgan talab hozirga kelib, 6 martga oshdi. 2025 yilga kelib, dunyo bo’yicha 160 mln. talaba bo’lishi kutilmoqda. Hozirgi vaqtda esa Yevropa mintaqasida umumiy oliy ta’lim hamkorligini tashkil etish bo’yicha davlatlararo komissiyalar harakat olib bormoqda. Ta’lim tizimi eng avvalo davlat manfaati, milliy xavfsizlik va mustaqillikni mustahkamlovchi kadrlar bilan ta’minlovchi sohadir.

Ta’kidlash joizki, o’ziga qaratish, kishilarga ta’sir ko’rsatish, ularni ilhomlantirish voizdan juda katta mahorat talab etadi. Shuning uchun, targ’ibotda voizlar ma’ruzalari ta’sirchanligini oshirish haqida o’ylab ko’rish, bunday tadbirlar ssenariylarini va zamonaviy vositalar orqali puxta tayorlash lozim. Mafkuraviy ishlarni samarali tashkil etishda maktabning ham o’rni beqiyos. Chunki olti-yetti yoshar bola toki mustaqil shaxs sifatida shakllanib, voyaga yetkuniga qadar bo’lgan hayotini, asosan, maktabda o’tkazadi. Demak, maktab insondagi qadriyatlar, qarashlar intilish, dunyoqarash va maqsadlar shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Islom Karimov bu borada kollejlar, maktab va liseylarning ahamiyatini alohida ta’kidlab, «Hozirgi vaqtda O’zbekistonda 550 ming o’qituvchi faoliyat ko’rsatmoqda, ya’ni ziyo tarqatmoqda. Besh milliondan ortiq farzandlarimiz maktablarda, turli bilim yurtlarida ta’lim olmoqda. Ularning tarbiyasi haqida o’ylashimiz, yoshlarimizning baxtli kelajagi uchun qayg’urishimiz, yosh naslimizni g’oya bilan qurollantirishimiz kerakmi-yo’qmi?» degan savolni qo’ygan edi. Masalaning e’tiborli jihati shundaki, maktab bilim berish bilan birga, g’oyaviy tarbiya o’chog’i ham bo’lishi lozim. Insondagi vatanparvarlik, fidoyilik, mehnatsevarlik xislatlari, komil insonga xos bo’lgan boshqa xususiyatlarning qaror topishi uning shaxs sifatida shakllanish jaryoni bilan bir vaqtda kechsa, bu sifatlar uning uchun doimiy qadriyatga aylanishi mumkin. Shu bois, maktab yoshidagi bolalarni yetuk inson qilib tarbiyalashda muallimlarning zimmasiga ulkan mas’uliyat yuklanadi. Bunda har bir o’qituvchi bilim yoki tarbiya beruvchi emas, balki o’qituvchi milliy g’oyalarning targ’ibotchisi sifatida muloqat olib borishi maqsadga muvofiq. Demak, har bir o’qituvchi o’z vazifasini faqat o’quvchiga dars berishdangina iborat deb bilmay, millat ravnaqiga hissa qo’shadigan fuqorolarni tarbiyalayotganini ham doimo e’tiborga tutmog’i lozim.

Axloqsizlik g’oyalarini aksariyat holda tajribasiz yoshlar bilmasdan «yevropacha madaniyat» va «erkinlik» sifatida qabul qilib, o’zlari kutmagan holda aldanib qolishlari mumkin.

O’zbekistonda axborot xuruji orqali chetdan kirib kelayotgan yot g’oyalarga qarshi kurashishda bir qator ijtimoiy-siyosiy omillar yuzaga keltirildi va rivojlantirilmoqda. Tarixiy xotira shakllantirilib, Amir Temur davrida shakllantirilgan «kuch-adolatda», «el-yurt ozodligi», «insof va diyonat birligi», «ma’naviyat-kelajak omili» kabi hayotbaxsh g’oyalar, bugungi kunda yoshlarni g’oyaviy tarbiyalash, g’oyaviy immunitetni shakllantirishda ustuvor omil bo’lib xizmat qilmoqda. Yoshlarda mustaqil va tahliliy fikrlashni rivojlantirish ishlari tizimli va bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Jamiyatni tarijiyya harakatlanishga, rivojlanishga undaydigan hayotbaxsh g’oyaga va harakatlanish dasturiga doimiy ravishda ehtiyoj sezadi. Aynan shu harakat dasturi qo’yidagi jarayonlarni qamrab olishi kerak:

tashqaridan kirib kelayotgan xavf-xatarlarni «pinhona rivojlanish» davrida aniqlash.
millatning, xalqning - jamiyatda qabul qilingan ma’naviy-axloqiy normalari, madaniy rivojlanish tamoyillarini yanada rivojlantirish.
internet va xorijiy ommaviy-axborot vositalari orqali kirib kelayotgan turli axborotlarga nisbatan immunitetni shakllantirish.
yoshlarning ongida mafkuraviy immunitetni shakllantirish.

Ta’lim tizimida mafkurani targ’ib etishda o’qituvchi talabalarning didiga, qadriyat va qarashlariga mos tarzda yondashish talab etiladi. Milliy g’oya targ’ibotiga xizmat qiladigan adabiyotlar yosh avlodning tafakkuri va bilim darajasiga mos holda sodda, ta’sirchan, ommabop tarzda yozilishiga alohida e’tibor berish zarur.

Milliy g’oya targ’iboti samaradorligi mezonlari va tamoyillari. Ta’kidlash joizki, milliy g’oya targ’ibotining ta’sirchanligini oshirishdagi eng asosiy shartlardan biri-mafkura targ’iboti zimdan amalga oshirilishi zarurligidir. Inson unga ta’sir o’tkazilayotganliganini sezmasligi lozim. Umuman, targ’ibot davomida «mafkura» so’zining ko’p ishlatilishi shart emas. Mafkura fuqoro ongiga zimdan, bilvosita-badiiy va sahna asarlari, filmlar, san’at durdonalari, hayot tarzidagi ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy o’zgarishlar orqali singdirilishi kerak. Zero har qanday yetuk san’at asari milliy mafkura targ’ibotchisi bo’la oladi. Ma’lumki adabiyot va san’at ulkan mafkuraviy qudratga ega bo’lib, u g’oyalarni badiiy jihatdan boyitib tomoshabin yoki o’quvchini o’z ta’siriga olish qudratiga ega. Aynan badiiy asarlar bugungi kunda mafkuralarni eltuvchi g’oyalarni qit’alararo zimdan tashuvchi vositaga aylangani hyech kimga sir emas.

Butun dunyoda bo’layotgan hozirgi ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning tahlilidan kslib chiqib, ularning mafkuraviy-g’oyaviy negizlarini yanada rivojlantirish zarur.

Dunyoda yovuz niyatli siyosiy harakat va kuchlar yoshlarga qarshi keng masshtabdagi tizimli, ommaviy, g’oyaviy ta’sir ko’rsatish harakatlarini olib borishmokda. XX asrga kelib, urushlar olib borishda g’oyaviy ta’sir muhim ahamiyatga ega bo’lib, muayyan davlatni o’z aholisi oldida va xalqaro maydonda obro’sizlantirish uchun qarshi axborot faoliyatlari olib borish, axborot-psixologik ta’sir ko’rsatish oshkora tusga kira boshladi.

Axborot texnologiyalarning amaliyotga tadbiq etilishi - jahon axborot makonida misli ko’rilmagan mazmuniy o’zgarishlarga olib keldi. Birinchi jahon urushida qo’llangan informasion-psixologik ta’sir texnologiyalari, o’z navbatida axborotning texnologik rivojlanishiga asos soldi. Axborot resurs, boylik va mahsulot sifatida qisqa vaqt ichida misli ko’rilmagan tezkorlik bilan rivojlandi. Axborot-psixologik ta’sirni o’rganuvchi ilmiy markazlar vujudga keldi. Dastlab 1914 yilda Angliyada, 1915 yilda Fransiyada, 1917 yilda AQShda, 1918 yilda Germaniyada maxsus axborot tashkil etildi. AQShda esa «Jamoat axborot qo’mitasi» tuzilib, uning rivojlanishiga katta mablag’lar ajratildi, psixolog olimlar jalb kilindi. Bu qo’mitani Prezident V.Vilsonning yaqin o’rtog’i J.Kril boshqardi. Qiska vaqt ichida ushbu qo’mita tomonidan AQSh manfaati singdirilgan 75 mln. donadan ortiq targ’ibot nashrlari tarqatildi. Urush davrida «Jamoat axborot qo’mitasi» tomonidan betaraf davlatlarning va jahon hamjamiyatining diqqat-fikrini AQSh foydasiga yo’naltirish, chalg’itish maqsadida tinimsiz ravishda soxta ma’lumotlar tarqatildi. 1913-1921 yillar davomida Vudro Vilson AQSh prezidenti vazifasini bajarar ekan, axborot-psixologik xurujga, uning texnologiyalariga, ayniqsa axborot-psixologik ta’sir vositalari sifatida quyidagilarni alohida ta’kidlab o’tgan edi:

Jamoat fikrini shakllantiruvchi va vazifa yuklovchi tizimlar
Qaror qabul qilish tizimlari;
Axborot-texnik tizimlar;
Axborot-analitik tizimlar;
Axborot resurslar;
Ommaviy-axborot vositalari va targ’ibotga asoslangan jamoat onggi va fikrini shakllantiruvchi tizimlar.

Yoshlarda immunitet hosil qilinmasa, dezinformasiyalar, ochiqdan-ochiq bo’hton, soxta faktlarning ta’siriga qarshi kurashib bo’lmaydi. Yoshlarda bilimlilik asosida mustaqil va tahliliy fikrlash jarayonini rivojlantirish lozim. Mustaqil fikrlash jarayoni yetarlicha shakllangantirilsa, har qanday g’oyaviy ta’sirlar o’z kuchini yo’qotadi. Axborot tahlili haqiqiy holat bilan qiyoslansa, o’z-o’zidan axborotning asl mazmuni namoyon bo’lib, uning tarkibidagi to’qimalar, soxta faktlarni iste’moldai olib tashlash mumkin.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarida samaradorlikka erishish yo’llari. G’oyaviy ta’sirlarga qarshi profilaktik ishlarning mazmunini, shakl va uslublarini, muhitning yoshlarga ta’sirini tadqiq qilish zaruriyati quyidagilarni taqazo qiladi:

g’oyaviy ta’sirlarga qarshi dasturlarni yaratish va amalga oshirishda umumiy tamoyillarga e’tiborga qaratishni;
g’oyaviy tarbiya jarayonida tizimli yondoshuvni;
barcha jarayonlarni uzviy bog’lovchi monitoring tizimini yaratishni;
-yangi texnologiyalarni jadal qo’llash va tezkorlikda aprobasiyadan o’tkazishni talab qilmokda.

O’zbekistonda yoshlarni zararli mafkuralarning salbiy ta’siridan himoyalashda san’atdan foydalanish, milliy g’oyani targ’ib qilishda badiiy obrzlarni qo’llash amaliyoti muhim. Chunki, badiiy obrazlar orqali milliy g’oyani targ’ib qilish, yot mafkuralarga qarshi kurashish samarali va ta’sirchan usul hisoblanadi. Milliy g’oyaning targ’ibotiga sarflangan mablag’ qisqa vaqtda moddiy boylik keltirmasligi mumkin, lekin hozirda bu sohani sarf-xarajatiga alohida e’tibor berishi muhim bo’lmoqda. Shuning uchun ham uning doimo samaradorligini oshirish yo’llari to’g’risida o’ylashimiz kerak.

Tayanch tushuncha: mafkura targ’iboti, adabiyot va san’at, aqidaparastlik, mafkura targ’iboti omillari, mafkuraviy targ’ibot muammolari, samaradorlik.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar:

Milliy g’oya targ’iboti samaradorligiga erishish yo’llari.
Milliy g’oya targ’iboti samaradorligiga erishishda maktabning o’rni.
Zararli mafkuralarni salbiy ta’siridan himoyalashda adabiyot va san’atning mohiyati.
Milliy g’oya targ’iboti samaradorligi mezonlari.

6-MAVZU: MILLIY G’OYa TARG’IBOTIDA JAMOA BILAN ALOQALAR

Reja:

Milliy g’oya targ’iboti va jamoa bilan aloqalarning o’zaro munosabati
Milliy g’oya targ’ibotida jamoa bilan aloqalarning demokratik asoslari
Jamoa bilan aloqalarda jahon tajribasi va targ’ibotda milliy xususiyatlarni hisobga olishning ahamiyati

Milliy g’oya targ’iboti va jamoat bilan aloqalarning o’zaro munosabati. Dunyoda sodir bo’layotgan o’zgarishlar har bir insonning iqtidori va salohiyatini jamiyat taraqqiyoti sari yo’naltirishga undalmoqda.bunda milliy g’oyani targ’ib etishda jamoalar bilan aloqalar, uning shakllari muhim o’ringa ega. Jamoalar turli-xil bo’lib, har biri o’ziga xos jihatlariga ega. Milliy g’oya targ’ibotida uni hisobga olgan holda yondashish, kutilgan samarani berishi mumkin. Demak, milliy g’oyaning targ’iboti va jamoa o’rtasida o’zaro aloqadorlik mavjud. Bunda quyidagi xususiyatlarni hisobga olish milliy g’oyaning targ’ibotiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi:

Jamoaning faoliyat sohasi;
Jamoaning sosial-demografik holati;
Milliy tarkibi;
Jamoadagi ma’naviy muhit;
Jamoani ijtimoiy hayotda erishgan yutuqlari yoki muammolari;
Jamoa qadrlaydigan muhim g’oyalar va maqsadlar.

Yuqoridagi ko’rinishlar bo’yicha muayyan bilim va ma’lumotga ega bo’lish milliy g’oya targ’ibotini tashkil etishga yordam beradi. Milliy g’oya targ’ibotidan ko’zlangan maqsadni aniq, ishonchli va ta’sirchan, hayotiy chiqishiga, samarador bo’lishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Aks holda, kutilgan natijaga erishib bo’lmasligi mumkin. Shuning uchun ham, O’zbekiston davlati siyosatining tub mohiyatini odamlarga tushuntirish, ularning bu siyosatni qo’llab-quvvatlashlariga erishishda foydalaniladigan texnologiyalardan biri jamoat bilan aloqalardir.

«Public relations» (PR) «Jamoa bilan aloqalar» targ’ibotning demokratik usullaridan biri sanaladi. «Jamoat bilan aloqalar» texnologiyalari davlat bilan xalq o’rtasida muloqot o’rnatib, fuqarolarda davlat siyosatiga moyillik uyg’otishga xizmat qiladi. Shu orqali davlatga hamfikr insonlarni ko’paytirib, ularni ishonchli hamkorga aylantiradi.

«Jamoa bilan aloqalar» insonlar fikrlariga, kayfiyatiga, xissiyotiga va oxir oqibat xatti-harakatlariga kuchli ta’sir ko’rsatuvchi «ishonch va istaklar strategiyasidir».

Yetakchi davlatlarda bu texnologiyalardan foydalanish mafkuraviy ta’sir ko’rsatish industriyasi darajasiga ko’tarilgan. O’zbekistonda ham mafkuraviy jarayonlarni tartibga solishda jamoa bilan aloqalar texnologiyalaridan foydalanish milliy g’oya targ’ibotining ta’sirchanligini, so’zsiz, oshiradi.

U boshqaruvning alohida usuli bulib, boshqaruv tuzilmalarining jamiyat manfaatlariga xizmat qilishiga e’tiborni qaratish, amalga oshirilayotgan islohotlarga jamoatchilikni safarbar qilish, jamiyatda vujudga keladigan noxush holatlardan ogoh qilish orqali ularning oldini olishga xizmat qiladi. Jamoatchilik bilan aloqalar qonuniy, ochiq, samimiy, ahloqiy me’yorlarga mos keladigan muloqotlar asosida amalga oshiriladi.

Qator mamlakatlarning davlat boshqaruvida jamoat bilan aloqalar texnologiyalarining qo’llanilishi boshqaruvning ma’muriy-buyruqbozlik usulidan farqli holda, davlat va jamiyat o’rtasidagi ikki tomonlama hamkorlik usuliga o’tishga xizmat qiladi. Buning natijasida, davlat va jamoatchilik o’rtasida mavjud ko’zga ko’rinmas to’siq olib tashlanib, demokratik ruhdagi fuqarolar uchun ochiq, ularning talablariga javob beruvchi, o’zgarishlarga tez moslashuvchan yangicha, samarali ishlaydigan boshqaruvchilar qatlami shakllanadi. Shu bilan birga, jamoat bilan aloqalar texnologiyalarini qo’llash fuqarolar ongiga demokratik qadriyatlarni samarali singdirishga, ularda vatanparvarlik tuyg’ularini uyg’otishga xizmat qilishini alohida ta’kidlab o’tish zarur.

Jamoa bilan aloqalar deganda: Jamoa bilan aloqalar texnologiyalari davlat organlari va boshqa turdagi tashkilotlarning insonlar, ijtimoiy guruhlar, korxonalar bilan o’zaro tushunish va ishonch muhitini yaratishga yo’naltirilgan faoliyati tushuniladi. Jamoa bilan aloqalarni ilmiy asosda o’rganilishi ushbu texnologiyalarni qo’llayotgan subyektga olib borilayotgan siyosatni qo’llash uslublarini o’zlashtirish imkonini beradi. Quvvatlovchilarni aniqlash, jamoatchilik fikrini o’rganish, subyekt uchun ahamiyatli bo’lgan axborot oqimlarini boshqarish uslublarini o’zlashtirish imkonini beradi.

Jamoa bilan aloqalar milliy g’oyani targ’ib etish va tarqatishning o’ziga xos texnologiyasidir. I.Solovyov tomonidan berilgan ta’rif xam e’tiborga loyiq: «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalari axborot texnologiyalarining bir turi bulib, biror siyosiy maqsadni amalga oshirishda resipiyent¹ ni hurmat qilgan holda axborot-tahliliy faoliyat yuritishni nazarda tutadi, deb yozadi u. – Ushbu texnologiyalar kommunikator² va resipiyent o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni yaratishga xizmat qiladi. «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalarining xaqiqatga asoslanishi mavjud muammolarni keng jamoatchilik o’rtasida erkin muhokama kilish imkoniyatini beradi va fuqarolarda siyosiy qarorlar qabul qiluvchi markaz hakida ijobiy tasavvur uyg’otadi. Bu texnologiyalar quyidagi tamoyillar asosida ishlab chiqiladi:

axborotning xolisligi va oshkoraligi;
o’zaro munosabatlarda ham kommunikatorning, ham resipiyenining manfaatlarini xisobga olish;
jamoatchilik fikriga tayanib faoliyat yuritish, jamoatchilik fikrini xurmat qilish;

Axborot yetkazish faoliyatining bunday tashkil etilishida kommunikator resipiyentga shunchaki axborot qabul qiluvchi deb emas, balki uz dunyoqarashiga ega shaxs sifatida murojaat qiladi. Shu sababli, «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalarining ishtirokchilari jamoatchilik fikridan doimo boxabar bo’lib turadilar».

Olim ushbu muammoga to’xtalar ekan «Jamoatchilik va aloqalar» texnologiyalari qanday maqsadga yo’naltirilganligiga qarab uni bir necha turlarga ajratadi.

Masalan, «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalarning kommunikatorning davlat va jamoat tashkilotlari bilan aloqalarni yaxshilashda (rublic) shaxsning istalgan qiyofasini yaratishda (image making), ommaviy axborot vositalari bilan aloqalarni mustaxkamlashda (media relations), axborot yetkazish va uning auditoriya tomonidan qabul qilishini boshqarishda (massage management) axborot markazlaridan kadrlar bilan ishlari (emloyee commumications), jamoatchilik bilan o’tkaziladigan tekshirishlarda (publik involuement), homiylar bilan yaxshi aloqalarni ta’minlashda (investor relations), tanishtiruvchi tadbirlarni o’tkazishda (spesial events), inqirozli vaziyatlarni boshqarishda (crisis manegement) va boshqalarda foydalanish mumkin»,¹⁹ deb e’tirof etadi. U mazkur texnologiyalarning alohida ko’rinishlarini sanab o’tadi va ularning har biri o’ziga xos vazifalarni bajarishini ta’kidlaydi. «Jamoat bilan aloqalar» texnologiyalarini bunday qismlarga ajratilishi axborot berish jarayonini boshqarish har bir informasion loyihalarning o’ziga xos jihatlarini o’rganish standartlashtirilgan vazifalarni amalga oshirishda ijodiy yondashish imkoniyatini beradi. «Jamoat bilan aloqalar» texnologiyalari demokratik davlatlarda mamlakat tomonidan jamoatchilikga axborot yetkazishining mazmuniga aylanganligi bois davlat organlari bilan fuqarolar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni mustahkamlashga xizmat qiladi.

«Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalari muammosi bo’yicha ilmiy izlanishlar olib borgan qator olimlar davlat boshqaruvida mazkur texnologiyalarning qo’llanilishini, avvalo:

davlat faoliyati to’g’risida fuqorolarga axborat yetkazish;
siyosiy jarayonlarda fuqorolarning ishtirokini ta’minlash;
fuqarolar tomonidan davlat siyosati va dasturlarini qo’llab-quvvatlashga erishish;
davlat tuzilmalarining ijobiy imijini yaratish²⁰ kabi vazifalarni amalga oshirishga xizmat qilishini ta’kidlaydilar.

Taniqli psixolog Erix Frommning ta’kidlashicha, kishilarni ko’r-ko’rona ishontirish, ularning dunyoqarashini boshqarish fikridan voz kechib ongli va faol hamkorlik muhitini yaratish zarur²¹, bu aynan «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalari mohiyatini tashkil etadi. Shu sababli milliy g’oya targ’ibotida «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalaridan foydalanish insonning fikr erkinligiga daxl qilmaydi, amalda bu boradagi ishlarimizni yaxlit tizim shakliga keltirishga xizmat qildi.

Milliy g’oya targ’ibotida jamoa bilan aloqalarning demokratik asoslari. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov mafkura targ’iboti masalasiga to’xtalib «Biz kishilar dunyoqarashini boshqarish fikridan yiroqmiz, balki biz odamlar tafakkurini boyitish, uni yangi ma’no va mazmun bilan to’ldirish tarafdorimiz. Har qanday xalqni halq, millatni millat qiladigan, uning yo’li va maqsadlarini aniq ravshan va charog’on etadigan mafkura - milliy g’oyani shakllantirishning asosiy sharti odamlarning tafakkuri, dunyoqarashining voqyealikka nisbatan ta’sirini inobatga olishdir »²²

«Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalari targ’ibot tashviqot masalalariga qaratilayotgan ana shunday qat’iy talabga to’la mos keladi. Chunonchi, «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalarini qo’llanilishida ommaning fikrining boshqarish usulidan voz kechiladi.

Olimlar «Jamoa bilan aloqalar» texnologiyalarini targ’ibotdan keskin farq qilishini ta’kidlaydi. Xususan, F.Teylorning fikricha, «Targ’ibot-axborot yetkazishning shunday usuli, unda faqatgina kommunikatorning manfaatlariga mos g’oyalar, mafkuralar, axborot ommaga yetkaziladi»²³.

Ulardan eng ko’p qo’llanilayotgani bu - “jamoa bilan aloqalar” texnologiyasidir. Uning qisqacha mohiyati-jamiyat manfaatlari yo’lida davlat boshqaruvi organlari hamda jamoat tashkilotlari, fuqarolar o’rtasida muloqot o’rnatish san’atidir. Avvalo bu texnologiyani qo’llashning va uni qabul qilishning mohiyati unga berilgan quyidagi sifatlari darajasi bilan bog’liq:

aniq maqsadning qo’yilganligi;
sharoitga ijodiy moslashuvchanlik;
nazariy va uslubiy jihatdan puxtalik;
ortiqcha murakkablashtirishdan xolilik;
qo’llashda qulaylik.

Mamlakatimizda yashayotgan barcha xalqlarning asosiy birlashtiruvchi bayrog’i bo’lgan-milliy g’oyani tub mohiyatini tushuntirish, uni qo’llab-quvvatlashlariga erishish, bu jarayonda vujudga keladigan mhammolarni hal qilishda jamoatchilikning fikriga tayanish, milliy g’oyani targ’ib etishda aholining manfaati va istaklarini o’rganish, fuqarolarni yot, zararli mafkura va g’oyalar ta’siridan himoyalash vazifalarini amalga oshirishda jamoat bilan aloqalar texnologiyasining o’rni kattadir. Dunyo bugun rivojlanishning yangicha bosqichiga kirdi. Bu davrda taraqqiyot bilan bir o’rinda, 20-asrning mazmunini ochib bergan “qurollanish xavfi” ancha kamaygan bo’lsa-da, ammo mafkuraviy tayziq darajasi ancha o’sib bormoqda. Hatto bugun biz ba’zi bir mamlakatlarni uning ta’siriga tushib borayotganligiga guvoh bo’lib turibmiz. Aynan ana shunday xavflarning oldini olish va ularning ta’siriga chidab berish qobiliyatiga ega bo’lgan “qalqon” bu-xalqimizning an’ana va tarixini o’zida mujassam etuvchi, uni kelajakdagi taraqqiyotini belgilab berish uchun xizmat qiladigan milliy g’oyadir. Ammo, milliy g’oyani mavjudligining o’zi yetarli, holat emas. Balki uni bir butun holda mazmunini tushunish, qabul qilishlari, uni asrab-avaylashlari uni xalq va davlat manfaati miqyosida qabul qilish muhim ahamiyat kasb etadi. 1922 yilda taniqli sosiolog P.Sorokin buni isboti sifatida shunday deb yozgan edi: “har qanday jamiyatning taqdiri avvalo, uni a’zolari xususiyatiga bog’liq. Befarq va loqayd odamlardan tashkil topgan jamiyat hyech qachon rivojlana olmaydi. Bir guruh shaytonlarga ajoyib konstitusiyani berib qo’ying, baribir siz ulardan ajoyib jamiyat tuza olmaysiz” deb yozgan edi. Aynan jamoat bilan aloqalar texnologiyasi milliy g’oya targ’ibotida jamoat bilan munosabatlar tizimini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Shuni hisobga olganda, bugun yoshlarning ongiga millliy g’oya maqsadlarini singdirish, ularni an’analarimiz, tariximiz, umume’tirof etilgan demokratik tamoyillar ruhida tarbiyalash bugungi kunda milliy siyosatimizning asosiy yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. Milliy g’oya targ’ibotining asosiy maqsadi- avvalo, jamiyat barcha a’zolari, shuningdek, yosh avlodni shu g’oyaga ishonch va e’tiqod asosida tarbiyalash, ularni turli “mafkuraviy xavflar”dan himoya qilish, davlat va jamiyat manfaatlarini doimo o’ziga ma’suliyat deb his qiladigan barkamol avlodni tarbiyalash bugun alohida mazmun kasb etmoqda.

Jamoatchilik bilan aloqalarda jahon tajribasi va targ’ibotda milliy xususiyatlarni hisobga olishning ahamiyati. O’zbekistonda amalga oshirilayotgan tub o’zgarishlarning taqdiri insonning faolligiga bog’liqdir. Bu esa islohotlarning mohiyatini xalqqa tushuntirishni talab qiladi. O’zbekiston hayotidagi o’zgarishlar insonlar ongida ham kengroq o’zgarishlar qilishni talab etadi. Hozirgi kunda inson ongi va qalbini egallash uchun kurash borayotgani hyech kimga sir emas.

Bunday sharoitda begona mafkuraning qo’poruvchi ta’siriga qarshi doimiy va uzluksiz aksil targ’ibotni tashkil etish zarur. Chunki, bunday mafkuraviy kurash nafaqat mamlakatimiz ichkarisida balki xalqaro maydonda ham olib borish talab etiladi. Shuni aloxida ta’kidlash joizki, demokratik jamiyat barpo etish davlatning fuqorolik jamiyati bilan doimiy aloqaga kirishishini o’z maqsad va vazifalarni insonga tushuntirib borishini, jamiyatdan kelayotgan talab va takliflar asosida siyosiy qarorlarni qabul qilishni taqozo etadi. Bu esa jamiyatdagi turli kuchlarning manfaatlarini uyg’unlashtirishi ular o’rtasida vujudga kelishi mumkin bulgan ziddiyatlarning oldini olish va boshqa ijtimoiy muammolarni hal qilishning maqbul usullarini joriy etish imkonini beradi.

Yoshlarning u yoki bu darajada o’z mafkuraviy himoya qobig’iga ega bo’lishi, unga g’oyaviy ta’sirlarga qarshi kurashish imkonini beradi. Shu o’rinda ta’kidlash lozimki, yoshlarning siyosiy vaziyatni idrok etishida, mushohada va tahlil qilishida g’oyaviy barqarorlik muhim ahamiyatga ega.

Ezgulikka, fikr sofligiga yo’naltirilgan bunyodkor g’oyalar-yoshlarning axborot-psixologik xavfsizligini ta’minlashning mafkuraviy-g’oyaviy negizlari bo’lib xizmat qiladi.

Yoshlar o’zining ongli yashash huquqi uchun, o’z taqdirini o’zi belgilash erkinligi, hayotiy ezgu maqsadlarini amalga oshirishi uchun o’zlari faol bo’lishlari kerak.

Bunyodkor g’oyalarning asosiy mohiyati yoshlarning qalbi va ongiga singdirilsa, shaxs tafakkuri turli eskicha aqida va tushunchalardan, turli g’oyaviy ta’sirlardan xolos bo’lib, davlat manfaatiga xizmat qiladi. Uning ravnaqiga o’z hissasini qo’shadi.

Shuningdek, huquqiy demokratik davlat barpo etishda odatda davlat boshqaruvi organlari islohotchi vazifasini o’taydi. Boshqacha qilib aytganda, aynan davlat organlari islohotlarning yo’nalishlari ko’rinishi ularni amalga oshirish bosqichlarini belgilab beradilar. Shu bois davlatning muhim vazifalardan biri islohotlar jarayonida fuqorolar bilan davlat organlari o’rtasida erkin axborot almashinuvini yo’lga qo’yishdan iborat .

Rivojlangan mamlakatlarda fuqarolarni davlat organlari faoliyatidan xabardor qilishning turli mexanizmlari mavjud bo’lib ulardan eng ko’p tarqalgan «Jamoa bilan aloqa» texnologiyalaridir.

Jamoatchilikka muhim axborotlarni o’z vaqtida yetkazish, o’zaro hamkorlik muhitini yaratish, jamoatchilikning ishonchini qozonish demokratik qadriyatlarni singdirish ishlari puxta ishlab chiqilgan reja asosida olib borilishini taqazo etadi.

“Jamoa bilan aloqalar” texnologiyalarini qo’llashda har bir xalqning milliy-madaniy xususiyatlarini hisobga olish zarur. Masalan, Yevropa mamlakatlarida qo’llaniladigan “jamoa bilan aloqalar” texnologiyalarini aynan joriy etib bo’lmasligi mumkin. Bunda xalqning mentaliteti, xususiyatlari, milliy-madaniy merosi, an’analari, qadriyatlari, siyosiy ong va madaniyati darajasi bilan bog’liq o’ziga xos jihatlarni hisobga olgan holda yondashish muhim. Aks holda, u umume’tirof demokratik tamoyillarga ham mos kelmaydi. Shuning uchun, jamoa bilan aloqalar bo’yicha jahonda katta tajriba to’plangan bo’lsa, bu degani, boshqa mamlakatlar uchun “yagona andoza” degani emas. Yoki, aynan unga qarab boshqa mamlakatlarga baho berish to’g’ri emas. Targ’ibot texnologiyalaridan, har bir jamoa, xalq, millat mamlakatning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda foydalanish milliy g’oya targ’iboti maqsadlariga mos keladi hamda demokratik o’zgarishlarga to’g’ri keladi.

Tayanch tushunchalar: Jamoat, jamoa bilan aloqalar texnologiyalari, milliy g’oya targ’ibotida jamoat bilan aloqalar, milliy xususiyatlar.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar

Jamoa bilan aloqalar texnologiyasining mazmun va mohiyati.
Jamoa bilan aloqalarning texnologiyasining vazifalari.
Jamoa bilan aloqalar texnologiyalarini qo’llash O’zbekiston uchun qanday ahamiyatga ega?
Milliy g’oya targ’ibotda undan qanday foydalanish mumkin?
Jamoa bilan aloqalar texnologiyasining qo’llash hamda uni qabul qilishning mohiyati nimada?

7-MAVZU: GLOBALLAShUV VA TURLI-XIL AXBOROTLARNI SINGDIRISh TEXNOLOGIYaLARI

Reja:

Globallashuv tushunchasi, ma’no-mazmuni
Globallashuvning turli xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liqligi
Milliy g’oya targ’iboti axborot xurujining oldini olishning muhim sharti sifatida

Globallashuv tushunchasi, ma’no-mazmuni. “Globallashuv tushunchasi (lot. Globus — shar, Yer sayyorasi ma’nosini anglatadi) XX asrning ikkinchi yarmi — XXI boshida jahon taraqqiyotida shakllangan yangi umumsayyoraviy tartibot, tamadduniy bosqich mazmun-mohiyati, davlatlar va kishilar o’rtasida o’zaro aloqalarning kengayishi va murakkablashishi, dunyo miqyosida axborot makoni, kapital, tovar hamda ishchi kuchi bozoridagi integrasiyalashuv, atrof muhitga texnogen ta’sirning kuchayishi, ommaviy madaniyat namunalarining keng tarqalishi, informasion-mafkuraviy va diniy-ekstremistik xurujlar xavfining ortib borishini ifoda etadigan global jarayon. Ya’ni jamiyat hayotining barcha sohalari – iqtisodiyot, siyosat, mafkura, madaniyat, hatto shaxsiy turmush tarzini qamrab olgan globallashuv jarayoni bilan bog’lanmoqda. “Globallashuv jarayoni hayotimizga tobora tez va chuqur kirib kelayotganining asosiy omili va sababi xususida gapirganda shuni obyektiv tan olish kerak-bugungi kunda har qaysi davlatning taraqqiyoti va raqnaqi nafaqat qin va uzoq qo’shnilar, balki jahon miqyosida mintaqa va hududlar bilan chambarchas bog’lanib boryaptiki, biron mamlakatning bu jarayondan chetda turishi ijobiy natijalarga olib kelmasligini tushunish, anglash qiyin emas. Shu ma’noda, globallashuv-bu avvalo hayot sur’atlarining beqiyos darajada tezlashuvi demakdir”²⁴.

1985 yilda taniqli amerikalik olim R.Robertson “Globalization” iborasini ilmiy muomalaga kiritib, bu tushuncha “odamlar ongida sayyoramizning torayishi hamda dunyoning yaxlit tarzda anglanishi”ni aks ettirib, “dunyoning birlashuvi va kishilar o’rtasidagi o’zaro aloqalarining kuchayishini” ifoda etadigan jarayon sifatida talqin etadi.

O’zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A. Karimov ta’kidlaganidek, «Ko’z o’ngimizda zamonaviy dunyoning geosiyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy, axborot-kommunikasiya qiyofasida fundamental o’zgarishlar yasaydigan chuqur jarayonlar ro’y bermoqda»²⁵

XX asrning 70 yillarigacha dunyo mamlakatlarining iqtisodiy – ijtimoiy hamda siyosiy taraqqiyoti har bir davlatning o’z hududi doirasidagi rivojlangan sur’atlari yoxud ularning o’zaro munosabatlari darajasidan iborat jarayon sifatida talqin etilar edi.

Globallashuv davriga kelib esa taraqqiyot borasida o’zgacha qarash voqyea hodisalarni makon va zamondan ajratmagan xolda, sinxron tarzda talqin etish tamoyili ko’zga tashlana boshladi.

Jahonda 1946 yildan 1995 yilgacha 780 ta urush va konfliktlar bo’lib yiliga, 15,6 marta oshib borgan.

Bu urushlar va konfliktlarda 120 mlndan ortiq kishi halok bo’ldi, 400 mln.dan ortiq kishi nogironlikka duchor qilindi. 1990 yildan 1995 yil oxirigacha 93 ta urush bo’lib o’tdi (yiliga 19 ta urush). Bu urush yillarida 5,5 mln. kishi halok bo’ldi. Urushlar va konfliktlarning asosiy sababi - davlatlar orasidagi munosabatlardagi, odamlar orasidagi ijtimoiy nohaqlikdir²⁶.

Globallashuv yana bir kuchli obyektiv asosi – bu demografik jarayonlarning shiddatlashib, dunyo aholisining soni quyidagi ko’rinishda oshib bormoqda:

1700 yilda dunyoda 600 mln. odam (300 yil avval) bo’lgan;
XX asrning boshlarida 2 mlrd. kishini tashkil etdi;
XXI asrga kelib esa 6 mlrd. kishiga yetdi.

Yer sharida aholining umumiy soni XXI asrning o’rtalariga kelib esa 12-13 mlrd. kishiga yetishi taxmin qilinmoqda. Bu esa dunyo miqyosida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni 5 martaga oshirishi va ta’lim tizimining 3 marta kengayishini talab qiladi.

XXI asr boshlariga kelib, dunyo mamlakatlari o’rtasidagi o’zaro ta’sir shu qadar kuchayib ketdiki, bu jarayondan to’la ihotalanib olgan birorta ham davlat yo’q, to’la ishonch bilan aytish mumkin. Hattoki, xalqaro tashkilotlardan uzoqroq turishga intilayotgan, ularga a’zo bo’lishni istamayotgan mamlakatlar ham bu jarayonki, undan chetda turaman, degan mamlakatlar ham bu jarayondan mutlaqo chetda emas. Globallashuv shunday jarayonki, undan chetda turaman degan mamlakatlar ham, uning ta’siriga tushiv qolishi mumkin. Bunday g’ayri ixtiyoriy ta’sir mamlakatlar va xalqlar hayotiga salviy ta’sir ko’rsatib kelmoqda.

Globallashuvning turli mamlakatlarga o’tkazayotgan ta’siri ham turlicha. Bu hol dunyo mamlakatlarining iqtisodiy, axborot, ma’naviyat salohiyatlari va siyosati bilan bog’liq. Dunyoda yuz berayotgan jarayonlarning har bir mamlakatga o’tkazayotgan salviy ta’sirini kamaytirish va ijobiy ta’sirini kuchaytirish uchun shu hodisaning mohiyatini chuqurroq anglash, uning xususiyatlarini o’rganish lozim. Bu hodisani chuqur o’rganmasdan turib, unga moslashish, kerak bo’lganda, uning yo’nalishini tegishli tarzda o’zgartirish mumkin emas. Globallashuv yana shunday jarayonki, uni chuqur o’rganmaslik, undan foydalanish strategiyasi, taktikasi va texnologiyasini ishlab chiqmaslik mamlakat iqtisodi va madaniyati, ma’naviyatini shiddatli selning kuchiga boshqaruvchisiz qayiqni topshirish bilan barobardir. Jamiyatning ma’naviy yangilanishi bevosita an’anaviy negizlarini asos qilib olgan holda, zamonaviylikni targ’ib qilish va uni qabul qilish uning mohiyatini keng ommaga yetkazib berish bugun globallashuv jarayonlari avjiga mingan zamonda alohida ahamiyat kasb etadi. Avvalo, bu jarayonda har bir axborot va ma’lumotlarni yetarli asoslab berishga qaratilishi jarayonni bir yo’nalishda rivojlanishini ta’minlaydi. Turli ta’sirlarga moyil va qiziquvchan xususiyatga ega va hali hayotning “achchiq” tajribalaridan bexabar yoshlarni chidamli, o’z fikriga va dunyoqarashiga ega qilib tarbiyalash milliy g’oya targ’ibotining asosiy vazifalaridan biridir. Aynan yosh avlodimizni milliy g’oyani asrovchilari va keyingi avlodga yetkazuvchi ekanliklari bu jarayonni nechog’lik muhim ekanligini yana bir bor isbotlab beradi. “Tabiiyki”, -deb yozadi Prezident I.A.Karimov “ommaviy madaniyat” degan niqob ostida axloqiy buzuqlik va zo’ravonlik, indivudalizm, egosentrizm g’oyalarini tarqatish, kerak bo’lsa, shuning hisobidan boylik orttirish, boshqa xalqlarning necha ming yillik an’ana va qadriyatlari turmush tarzining ma’naviy negizlariga bepisandlik, ularni qo’porishga qaratilgan xatarli tahdidlar odamni tashvishga solmay qo’ymaydi”.²⁷

Mustaqillik yillarida mamlakatimiz olimlari o’tkazgan va o’tkazayotgan tahlili bu sohada ishlar endigina boshlanganidan dalolat beradi. Globallashuv milliy ma’naviyatga ham ta’sirini o’tkazadi. Uning ta’siri kirib kelgan jamiyatning barcha sohalari tez bo’lmasada, ammo asta sekinlik bilan bo’lsada, o’z “iz”larini qoldiradi. Bunday turdagi “ta’sirlar”ga eng beriluvchan, uni oldida hali zaifroq bo’lgan kuch bu yoshlar hisoblanadi. Shulardan kelib chiqqan holda, golovallashuv jarayonida turli g’oya va mafkuralarni aynan yoshlar orqali “ko’prik” sifatida foydalanishlariga yo’l qo’ymasliklari uchun, millatparvar, xalqchil, umuminsoniy tamoyillarga asoslangan milliy g’oya asosida qurollantirish bugun ushbu masalaning qanchalik muhimlik darajasini belgilab beradi. Mamlakatimizning jahon maydonida olib borayotgan siyosati qo’proq samara va muvaffaqiyat keltirishini istasak va eng avvalo yosh avlodni kelajakda davlatimizni tayanchi sifatida tarbiyalashga qaratilgan ishlarni kuchaytirishimiz, globallashuvning mohiyati, yo’nalishlari, xususiyatlarini chuqurroq tadqiq va tahlil qilish zarur. Aynan shu jarayonni chuqurroq tahlil etish orqali siyosatchilar uchun to’g’ri yo’l tanlashi va qarorlar qabul qilinishi uchun imkoniyat yaratilishi mumkin.

Globallashuv-turli mamlakatlar iqtisodi, madaniyati, ma’naviyati odamlari o’rtasidagi o’zaro ta’sir va bog’liqlikning kuchayishidir.

Globallashuvga va uning jamiyat hayotiga ta’siri doirasi to’g’risidagi fikrlar xilma–xil, berilgan ta’riflar dunyoda ko’plab topiladi. Bu globallashuvning turli ko’rinishlarida kirib kelishi va sodir bo’lishi bilan bir qatorda uning “ta’sir” kuchini turli tumanligini ko’rsatib beradi. Lekin uning xususiyatlarini to’laroq qamrab olgani, bizningcha, fransuz tadqiqotchisi B.Bandi bergan ta’rifdir. Unda globallashuv jarayoning uch o’lchoviga alohida e’tibor beriladi:

globallashuv-mutassil davom etadigan tarixiy jarayon;
globallashuv-jahonning gomogenlashuvi va universallashuvi jarayoni;
globallashuv-milliy chegaralarning “yuvilib ketish” jarayonidir.

Davlatlar va xalqlar o’rtasida bunday munosabatlar tizimi mavjud ekan, avvalo bu o’rinda tug’ilishi va kutilishi mumkin xavflarni alohida ta’kidlashimiz kerak. Jamiyatning taraqqiyotiga jiddiy zarar keltiruvchi, ko’rinishi va tuzilishi jihatidan “muloyimlik va xushxulq” sifatida ko’ringan ta’sirlar jamiyatning barcha qatlamini o’ziga rom etadi va bundan dunyo tajribasi bo’yicha yoshlar ko’proq zarar ko’radilar. Bunga XX asrning boshlarida Yaponiyada ishlab chiqilgan va dunyo mamlakatlari yoshlarini irodasidan mahrum qilib, zomvi-ya’ni, manqurtlarga aylantirishga xizmat qiladigan “AUM Senrikyo” diniy oqimining harakatlari misol bo’la oladi.

Glaballashuv turli axborotlar, g’oyalar, mafkuralar bilan uzviy bog’liq. Glaballashuv va turli tayziqlar «Axborot asri» deb atalagan XXI asrda biron-bir mamlakat yoki hududning taraqqiyotini faol axborot almashinuvisiz tasavvur etib bulmaydi. Albatta, insoniyatning tarixiy taraqqiyoti davomida jamiyat muayyan shakl va hajmda axborot bilim almashinuvi asosida rivojlanib kelgan. Globallashuvning salbiy ta’sirlari davlatning milliy statusini xavf ostiga qo’ymoqda, milliy qadriyatlar va an’anaviy madaniyatlarni buzmoqda, hatto oila hayotiga, insonning shaxsiy hayotiga ham kirib kemoqda.

Yoshlarda axborot xavfsizlikni ta’minlovchi omillar:

ta’lim va tarbiyaning davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi, zero I.A.Karimov: «Ta’limni tarbiyadan, tarbiyani ta’limdan ajratib bo’lmaydi - bu sharqona qarash, sharqona hayot falsafasi»²⁸- alohida bu jarayonga mazmun kasb etadi;
yoshlarga tegishli muammolarni bosqichma-bosqich hal etilishi, mehnatni taqsimlash, mahsulot ishlab chiqarish mehnat bozorini yengillashtirish muammolarini birin-ketin bartaraf etishi natijasida yoshlarning siyosiy va ijtimoiy faolligi oshib boradi;
ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning mazmun-mohiyati yoshlar muammosini bartaraf etishga qaratilganligini kiritish mumkin.

Axborotning tez sur’atlar bilan tarqalishida, avvalo, telekommunikasiya vositalarining kundan-kun rivojlanib borayotgani muhim rol uynaydi.

«Axborot asri»ning o’ziga xos talablari axborot oqimining benihoya kattaligi bilan belgilanadi. Gap shundaki, hozirga kunda telekommunikasiya tarmoqlari orkali uzatilayotgan axborot har 2 yilda ikki barobar ortmokda. Bunday o’sish muayyan ziddiyatlarni ham keltirib chiqaradi: Axborot ko’lami va mazmuni ortdi, axborot tarmoqlarida iste’molchi uchun kerakli va keraksiz bo’lgan katta mikdordagi axborot jamlangan; natijada ulkan axborot zahiralari to’plangan bo’lishiga qaramay, odamlar imkoniyatlari har xilligi tufayli ulardan samarali foydalanishida farqlar mavjud.

Globallashuvning turli xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liqligi. Insoniyatning keyingi taraqqiyot yillari globallashuv sharoitida shaxsning ijtimoiy ongi, yo’naltiruvchi maqsadlari, qadriyatlari, hayotiy tushunchalari, dunyoqarashi va oxir-oqibat uning jamiyat bilan munosabatlarida qanday o’zgarishlar sodir bo’layotganligiga bog’liq. Shuning uchun ijtimoiy va gumanitar fanlar globallashuvining jamiyat hayotining iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, madaniy sohalariga ta’siri masalalariga katta e’tibor qaratilmoqda. Globallashuvning inson va postindustrial jamiyatlar hayotidagi o’rni hamda roli haqidagi alohida qarashlar shakllanmoqda. Globallashuv turli-xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liq. Unda ezgu, bunyodkor g’oyalarni hamda aksincha jaholatga undaydigan tajovuzkor, buzg’unchi g’oyalar ham mavjudligini hisobga olish lozim.

Bu jarayonlar inson tafakkuri va ma’naviy dunyosiga ta’siri masalasiga yetarli darajada e’tibor berishni taqazo etadi. Globallashuv sharoitida inson tafakkuri va ma’naviy dunyosida sodir bo’layotgan o’zgarishlar quyidagi holatlar bilan belgilanadi:

globallashuv shaxsni shaklllantiruvchi jamiyatning madaniy-ma’naviy sohalariga ta’sir o’tkazib, muayyan o’zgarishlar olib keladi, an’anaviy qadriyatlar tizimiga ham turli-xil ta’sir etishi mumkin;
globallashuv ta’sirida ro’y bergan o’zgarishlar insonning ma’naviy-axloqiy, psixologik qiyofasiga ham jiddiy ta’sir ko’rsatishi mumkin va hozirgi zamon jamiyatining qiyofasini ham muayyan tarzda o’zgartiradi;
globallashuvning ijobiy jihatlari bilan bir qatorda, uning ta’sirida ijtimoiy va individual ongda destruktiv o’zgarishlar ham qayd etilgan. Bu holat individualizm, egoizm, egosentrizm insonparvarlik tamoyillarining evrilishi, ahloqiy tushkunlik, hayotiy ayrim maqsadlar va tasavvurlarning buzilishi kabi hodisalarda namoyon bo’lmokda;

Hozirgi zamon globallashuv konsepsiyalarida mualliflarning diqqat-e’tibori asosan inson faoliyatining turli sohalari-ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy sohalarga qaratilgan. Ijtimoiy munosabatlardagi o’zgarishlar inson dunyoqarashidagi o’zgarishlar natijasi ekanligi qayd etiladi. Bu hol atrof-dunyo haqidagi tasavvurlar hamda global doirada insonlararo munosabatlar va o’zaro aloqalarni baholash mezonlari tizimini yanada chuqurroq o’rganish zarur. Bundan tashqari, ijtimoiy hayotning inson tabiati, talab va extiyojlaridan tobora uzoqlashib borayotgani hamda u inson ma’naviiy inqirozining chuqurlashib borishiga moyilligi masalasi yetarli darajada o’rganilmagani bilan ham izohlanadi.

Hozirgi davrda jahonda kechayotgan iqtisodiy-siyosiy jarayonlar ta’sirida global axborotlashuvning yanada jiddiy salbiy oqibatlari namoyon bo’lmokda. Bu borada N.Umarova shunday yozadi: «Axborotni taraqqiyot kushandasiga aylantirayotgan kuchlar xam yo’q emas. Axborotlashtirish jarayonlarining ijobiy jihatlari bilan bir qatorda axborot sohasidagi yutuqlardan yomon niyatlarda foydalanish xavfi ham tug’ilmoqda. Bunda axborotda jahonda tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash, davlatlarning suveren tengligi tamoyillariga amal kilish, nizolarni tinch yo’l bilan hal qilish, kuchdan foydalanmaslik, ichki ishlarga aralashmaslik, inson huquqi va erkinliklarini hurmat qilish kabi maqsadlarga zid ravishda foydalanilmokda».¹

Ekspertlarning fikriga ko’ra, 1998 yildan boshlab «Bi-Bi-Si», «Reyter» kabi xorijiy ommaviy axborot vasitalari, internetdagi siyosiy saytlarda MDH mamlakatlariga qarshi axborotlar intensiv ravishda, aholi qatlamlariga differensial asosda tarqatilib, ishlar tizimlashtirilmoqda.

Axborot xavfsizligini ta’minlashga vaqtida e’tibor qaratmagan ayrim davlatlarda «demokratik to’lqinlar» ning «xolisona axborot yondoshuvi» natijasida siyosiy muhitga ta’sir ko’rsatdi. Natijada, ixtilofli, turli manfaatlar, guruhlar o’rtasida to’qnashuvlar vujudga keldi.

Axborot xurujining tahliliga e’tibor qaratilsa, quyidagilar namoyon bo’ladi:

Mamlakatda olib borilayotgan barcha jarayonlar dezinformasiya yordamida buzib talqin qilindi va davlatga qarshi talqinda barcha vositalar yordamida tarqatildi.
Aholining ongiga siyosiy beparvolik va e’tiborsizlik, eng asosiysi davlatga qarshi kayfiyat va norozilik shakllantirildi, tizimli rivojlantirildi.
Tashqi kuchlarning bevosita yordamida qisqa vaqt ichida saviyasi past, ma’lumoti sayozroq, narkotikka mubtalo bo’lgan yoshlardan iborat soxta «demokratiya tarafdorlari» shakllantirildi.
MDHdagi yetakchi davlatlarning ayrim axborot vasitalari, g’arbning mashhur ommaviy axborot vositalari, internet saytlarida aksil targ’ibot ko’rinishidagi ma’lumotlar tezkorlikda asosiy efirga uzatildi. Dunyo miqyosida millionlab odamlar, xalqaro tashkilotlar, davlatlar ayrim soxta va yolg’on axborotga ishontirildi.

Ta’kidlash joizki, globallashuv keng quloch yozgani, jahondagi integrasiyalashuv jarayonlari faollashgani, transmilliy korporasiyalar va axborot tarqatish tarmoklari davlatlararo chegaralarga karamay, «milliy davlat hozirgi davrning asosiy geosiyosiy birligini tashkil etadi va davlatlar har doimgidek, xalkaro munosabatlarning bir-biri bilan muloqatga kirishadigan hamda bir-biriga muayyan munosabatda bo’ladigan subyektlari bo’lib kolmoqda. Alohida olingan davlat ma’lumki, o’z fuqarolari uchun «homiy» va «himoyachi» vazifasini o’taydi. Shuning uchun har kanday davlatning asosiy maqsadi o’zini, o’zining yaxlitligi va «yashash makoni»ni saqlash hamda milliy manfaatlarni himoya qilishdan iborat.

Milliy g’oya targ’iboti “Axborot xuruji”ning oldini olishning muhim sharti. Globallashuv tahdidlari xuruj qilayotgan bugungi kunda milliy g’oya, yuksak vatanparvarlikni bo’lishini taqozo etadi. Shu bois Xalqning ma’naviy ruhini Vatan tuyg’usini mustahkamlash va rivojlantirish – O’zbekistonda davlat va jamiyatning eng muhim vazifasidir. Ma’lumki o’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida “O’zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi Hyech qanday mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumkin mumkin emas”²⁹ligi belgilab qo’yilgan. Buni fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi g’oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashishda hisobga olish, unga tayangan holda targ’ibotni amalga oshirish va axborot xurujlaridan himoyalanishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Milliy g’oya xalqimizning yuksak ma’naviyati, an’ana va udumlariga tayanib u o’zida erkinlik, mustaqillik kabi tuyg’ularni aks ettiradi. Butun insoniyat tarixida muyayan millatga xos maqsadlarni ifodalashga xizmat qiluvchi g’oya, uning asosiy tushunchalari va tamoyillarini shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. O’z vatanining ma’naviy-iqtisodiy salohiyatini kundan-kunga yuksaltirib borishida faol ishtirok etayotgan barcha kishilarning faoliyati shu vazifani bajarishga qaratilgan.

Millat o’zini xalq sifatida, el sifatida anglamaguncha, u o’zining obruyi, qadr-qimmati, or-nomusi haqida qayg’ura olmaydi, milliy g’urur va iftixor tuyg’usini to’la his eta olmaydi. O’zlikni anglash xalqni uyg’otuvchi, faol harakatga keltiruvchi, uyushtiruvchi kuch. Shark va G’arbda, Osiyo va Yevropa xalqlari hayotida ham o’zlikni anglash tuyg’usining uyg’onishi, pirovard natijada, uning yuksalishiga, birlashishiga, boshqa xalqlar bilan muloqatga kirishuviga turtki bo’lgan.

Bugungi kunda O’zbekiston istiqbolini asrab-avaylash, uni saqlab qolish, Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligiga asoslanadigan milliy g’oyaga asoslangan o’zlikni anglash tuyg’usi nihoyatda muhim.

«Milliy g’oya» deb ta’kidlaydi Islom Karimov, «u birinchi navbatda yosh avlodimizni vatanparvarlik, el-yurtga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalbiga insonparvarlik va odamiylik fazilatlarini payvand qilishdek olijanob ishlarimizda madadkor bo’lishi zarur».¹

Milliy g’oya odamlarni ezgu g’oyalarga ishontirish, uyushtirish, olijanob maqsadlar sari safarbar etishda ma’naviy-ruhiy jihatdan ulkan ahamiyatga ega. Chunki, xalkning ruhi, kayfiyati, hissiy kechinmalari va faoliyat ko’rsatishiga shayligi uning harakat dasturi bo’lgan umummilliy g’oyaga ishonchi bilan belgilanadi. Ana shunday ishonch jamiyat a’zolarida mustahkam e’tiqodni shakllantirib, ularni jipslashtiradi, mamlakat fuqarolarini o’zaro totuv, do’st va inoq bo’lib yashashga, o’z manfaatlarini Vatan manfaatlari bilan uyg’unlashtirishga chorlaydi.

Milliy g’oyaning maqsad va vazifalari umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi tamoyiliga to’la-to’kis mos keladi. U mamlakatning jahondagi ilg’or davlatlar tajribasi asosida mafkuraviy jarayonlarda fikrlar xilma xilligi va qarashlar rang-barangligi, demokratik erkinliklar va inson xuquqlarini saqlashga doir xalqaro andozalarga hamoxangligi bilan ham ahamiyatga ega. Globallashuv davrida milliy g’oya targ’iboti muhim ahamiyatga ega.

Globallashuv muammolariga turli sohalar bo’yicha yondoshuv hamda talqinlar bir-birini inkor etmaydi. Aksincha, ular bir-biri bilan chambarchas bog’liq. Zero, globallashuv inson va jamiyat hayotining barcha tarmoqlarini qamrab olgan jarayonlardir. Xususan, u obyektiv jarayon sifatida, avvalo, jahon iqtisodiyotining turli jabhalari o’rtasida kuchayib borayotgan bog’liqlikni aks ettiradi.

Globallashuv ayniqsa yuqori texnologiyalar sohasida faollashmoqda. Jumladan, AQSh rasmiy manbalarining ma’lumotlariga ko’ra, «Internet»dan foydalanuvchilar soni 1994 yilda 3 mln. kishi bo’lgan bo’lsa, 1998 yili 100 mln. kishiga yetdi. Birgina Rossiya Federasiyasi bo’yicha 2003 yilda Mobil telefondan foydalanuvchilar soni esa 2003 yil 10 mln kishini tashkil etdi.³⁰

Ekspertlar xulosasiga ko’ra, radio orqali 50 mln. kishini qamrab olish uchun esa 13 yil kerak bo’lgan.

Talaba-yoshlarning axborot xavfsizligini ta’minlovchi omillardan biri ma’naviy-ma’rifiy dunyoqarashning shakllanganligidir. Ma’naviy-ma’rifiy ongning shakllanganligi natijasida, tashqaridan kirib kelayotgan ahloqsizlik g’oyalariga qarshi turish mumkin.

Yoshlar ongiga translyasiya qilinayotgan axborot xuruji g’oyalaridan biri ahloqsizlikdir. Bu g’oya o’z ta’siri va yetkazgan zarari bo’yicha ekstremizm, terrorizm, narkomaniya kabi ofatlardan qolishmaydi.

Mustaqil davlat yoshlarning ongiga g’oyaviy ta’sirlar yordamida buzish, g’arbning ta’biri bilan aytganda mustaqil davlat hayotga barcha xalqaro huquqiy norma va xalqaro hujjatlarga zid ravishda aralashishdir.

Nima uchun xalqaro huquq va normalarning buzilishiga g’arb jamoatchiligi, «Reyter», «Ey-Bi-Si», «Bi-Bi-Si» kabi axborot agentliklari siyosiy axloqsizlik agressiyasiga qarshi kurashish o’rniga kuzatuvchi va tomoshabin bo’lib turibdi.

Ammo dunyoda har bir millatning, xalqning o’zi tomonidan qabul qilingan milliy g’oyasi, ma’naviy-ahloqiy normalari, madaniy rivojlanish tamoyillari bor. Buni hyech kim hyech bir qonun va huquqshunos inkor eta olmaydi.

O’zbekiston mustaqil davlat sifatida jahondagi ilg’or mamlakatlar bilan har tomonlama hamkorlik aloqalarini olib borayotgan bugungi kunda jamiyatimizda milliy g’oyaning roli katta.

Milliy g’oya har bir kishining jamiyat, yurti, millati, o’zi va oilasi oldidagi burch va mas’uliyatini qay darajada his etayotgani va bajarayotganini belgilaydigan ma’naviy mezondir.

Axborot xurujlarini oldini olishda milliy g’oyaning ahamiyati quyidagilar bilan belgilanadi:

mamlakatning mustaqilligining mustahkamlash, uning hududiy yaxlitligi va sarxadlar daxlsizligini ta’minlashda yordam beradi;
qonun ustuvorligi, demokratiya va o’zini-o’zi boshqarishning hayotda mustahkam o’rin egallayotganiga asoslanganligi;
milliy va umuminsoniy qadriyatlarning uyg’unligiga tayanish;
xalqaro huquqqoidalariga mos keladi.

U davlatning bosh islohotchi ekanligi va mamlakatda ijtimoiy barqarorlikning hamohangligi, jamiyat xayotining barcha sohalarining erkinlashuvi, islohotlarning tadrijiyligiga xizmat kilishi bilan belgilanadi.

Tayanch tushunchalar: Globallashuv. Globallashuvni turli-xil g’oya va mafkuralar bilan bog’liqligi. “Mafkuraviy xurujlar”. Mafkuraviy xurujlarning oldini olishda milliy g’oyaning zarurligi.

Mavzuni mustaxkamlash bo’yicha savollar.

Globallashuv tushunchasining mazmuni hamda mohiyati.
Globallashuvning ijtimoiy, mafkuraviy hayotga ta’siri.
Globallashuv jarayonida O’zbekistonning tutgan yo’li.
Globallashuv sharoitida milliy g’oyaning ahamiyati.
Axborot xurujlarini oldini olish omillari.

8-MAVZU. MILLIY G’OYa TARG’IBOTI TEXNOLOGIYaLARIDAN FOYDALANIShDA YoShLARNING O’ZIGA XOS JIHATLARI

Reja:

Yoshlar “mafkuraviy kurash” sohasi obyekti
Yoshlar bilan ishlashda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning xususiyatlari
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yoshlarni mustaqil fikrlash, ijodiy faolligi shakllantirish omili

Yoshlar “mafkuraviy kurash” sohasi obyekti. Millat o’z kuchini, taraqqiyoti zaminlarini avvalo yosh avlod orqali topadi va rivojlanadi. Jamiyatning eng o’zgaruvchan va harakatchan qatlamini jamoaga va jamiyatga xos qilib tarbiyalash, intelektual salohiyatini oshirish, milliy ana’analarimiz, qadriyatlarimizni asrab-avaylashning asosiy tashuvchilari yoshlar hisoblanadi. O’zbekistonda ular aholining 64% (17 mln.) tashkil qilib, juda katta strategik kuch sifatida namoyon bo’lmoqda. Milliy g’oyani aynan shu qatlam orasida targ’ib qilish, ularning ongiga singdirib, ishonch va e’tiqodga aylanib borishining bir qancha o’ziga xos jihatlari mavjud. Bu jihatlar davlatimizning kelajakdagi taraqqiyotini belgilab beruvchi asosiy manbalaridan biridir. Birinchidan, milliy g’oya bir tomondan yoshlarni o’zini obyekti sifatida qarasa, ikkinchi tomondan yoshlar milliy g’oyani asosiy tashuvchilari va bir paytning o’zida keyingi avlodga yetkazib beruvchilari hisoblanadilar. Uchinchidan, yoshlar qanchalik darajada milliy g’oya bilan qurollangan va uning mazmun mohiyatini anglagan bo’lsalar, bugungi kunda avj olgan “mafkuraviy kurashlra”ning oldi olingan bo’ladi. I.A.Karimov: “Barchamizga ayon bo’lishi kerakki, qayerdaki beparvolik va loqaydlik hukm sursa, eng dolzarb masalalar o’zbo’larchilikka tashlab qo’yilsa, o’sha yerda ma’naviyat ojiz va zaif nuqtaga aylanadi. Va aksincha-qayerda xushyorlik va jonkuyarlik, yuksak aql-idrok va tafakkur hukmron bo’lsa, o’sha yerda ma’naviyat qudratli kuchga aylanadi”³¹ degan edi. Aynan yuqoridagi holatlar milliy g’oya va yoshlarni o’zaro bog’liqligini belgilab beradi. Boshqacha qilib aytganda, milliy g’oya qanchalik mazmunli, har bir kishining uzoqqa mo’ljallangan maqsad va manfaatlari, pirovardida esa, millatning istiqbolini belgilashga xizmat qiladigan bo’lsa, uni yoshlar shunchalik tez qabul qiladi va unga nisbatan ijobiy munosabati shakllanadi. Demak, targ’ibot texnologiyalari milliy g’oya orqali yoshlarda qanday g’oya va fikrlarni taklif etsa, shunga mos ravishda g’oyaviy jihatdan chiniqqan, vatanparvar, zamonaviy bilimlarni egallagan yoshlarga ega bo’ladi. Eng asosiy shundaki, yoshlar boshqa aholi qatlamlariga nisbatan, tashabbuskor, ishonuvchan, tez qabul qiluvchi hisoblanadilar. Jamiyatda qanday maqsadga qaratilgan bo’lmasin, turli g’oya va mafkuralarga o’zining shaxsiy nuqtai nazarini qaratadi. Chunki yoshlar fiziologik va psixologik jihatdan shakllanish bosqichida bo’lganligi uchun ularda yangiliklarga nisbatan qiziqish kuchli bo’ladi va e’tiqodga aylantirish va odatga aylantirish hissi kuchli bo’ladi. Shuningdek, yoshlar o’zlarining ijtimoiy–ruhiy va boshqa jihatlariga ko’ra salbiy hodisalarga beriluvchanlik, jamiyatdagi o’zgaruvchan sharoitga moslashish qobiliyatining yuqori ekanligi bilan ajralib turadi. Ular jamiyatning shunday ijtimoiy guruhiga mansubki, ular o’tkir bilish qobiliyatiga ega bo’lib, so’z bilan amaliyot mutanosibligi holatlarining kuchliroq sezadilar. Jamiyatning bunday qatlamini to’g’ri maqsadga yo’naltirish uchun avvalo ularning aniq, bunyodkor millatparvar g’oyalar asosida tarbiyalash va ta’lim berish alohida kasb etadi. Bu jarayondagi asosiy “ma’naviy tarbiya” rolini milliy g’oya bajaradi. Milliy g’oyani yoshlarni safarbar etish, ilhomlantirish, buyuk kelajak sari chorlash uchun ahamiyati, ta’lim va tarbiyada tutgan o’rni va roli hayot xaqiqatlariga, real borliqqa, xalq turmushiga qanchalik mos va muvofiqligiga qarab belgilanadi. Yoshlarning ongiga milliy g’oyani singdirish, ularni shu asosda tarbiyalash, avvalo, jamiyatdagi barcha ijtimoiy va siyosiy institutlar orqali amalga oshirilishidagi jarayonda davlatning alohida o’rni va roli mavjud. Yana shuni alohida ta’kidlash lozimki, 90- yillarda dunyoda bir biriga qarama qarshi bo’lgan ikki “qutb”ning barham topishi, xavf xatarlarni, tayziq, ayniqsa, mafkuraviy ta’sirlarning yangicha ko’rinishlarini paydo bo’lishiga olib keldi. Bu ta’sirlarning ikki asosiy jihati mavjud bo’lib, buni e’tibordan chetda qoldirib bo’lmaydi. Ularning birinchisi, odamlar ko’proq kutgan va erishishiga moyil bo’lgan “ erkin demokratiya” shiori ostida yashiringanligi bilan, ikkinchidan, davlatlarni ta’siriga olishning zamonaviy ko’rinishi hisoblangan yoshlarni turli g’oyalar ostida ergashtirish kabi keyinchalik mudhish oqibatlarga olib kelishi mumkin bo’lgan, ammo o’ta yashirin ko’rinishga ega bo’lgan bunday mafkuralarning tarqalishi bilan bog’liqdir. Aynan shunday “demokratik” deb atalgan, asl maqsadlari davlatning tuzumiga zarar yetkazish bilan bog’liq bo’lgan bu turdagi xavflarni oldini olishda milliy g’oya va yoshlarnining o’zaro bog’liqligi asosiy jamiyatning o’ziga xos ravishda himoyasini tashkil etib beradi. “Har qaysi davlat va har qaysi millat nafaqat yerosti va yerusti tabiiy boyliklari bilan, harbiy qudrati va ishlab chiqarish salohiyati bilan, balki birinchi navbatda o’zining yuksak madaniyatli va ma’naviyatli yoshlari bilan kuchlidir”³².

Milliy g’oya targ’ibotining yosh avlod orasida amalga oshirish jarayonida bir qancha bosqichlarda amalga oshirilishi, uning oldiga qo’ygan maqsadlari bilan muvofiqligini ta’minlab beradi. Chunki, milliy g’oya bir kunda yoki bir yilda shakllanib, singdiriladigan jarayon bo’lmasdan, balki tadrijiy ravishda amalga oshiriladi.

Avvalo, milliy g’oya bu qatlam orasida bosqichma-bosqich ravishda amalga oshirilishi kelajakdagi uning keng tarqalishining asosiy mazmunini belgilab beradi. Chunki, yosh avlodning ma’lumotlarni qabul qilishi psixologik va fiziologik jihatlarini bilan alohida bog’liq ekanligi turli-tumanligi ularning milliy g’oyaga xos bo’lgan jihatlarni asta – sekinlik bilan o’zlashtirishlarini bildiradi. Avvalo, milliy g’oya targ’ibotini jamiyatning eng asosiy va muhim instituti hisoblanmish-oilalarda joriy qilish (ya’ni, an’analarmiz, urf odatlarimiz haqida dastlabki tasavvurlar,) keyingi bosqichlar, ya’ni, maktabgacha ta’lim, maktab ta’limi kabi darajalarda davom ettirish yoshlarni milliy g’oyani to’la mazmunda, chuqur tarzda egalllashlarini kafolatlaridan biridir.

Ikkinchidan, milliy g’oya juda keng mazmunga ega bo’lgan va albatta an’analarimiz va tariximizning barcha ko’rinishlarini o’zida mujassam etganligi, shuningdek mamlakatimizning mustaqilligini turli mafkuraviy xavflar ximoya qiluvchi vosita ekanligi haqida to’xtalib o’tadigan bo’lsak, uning targ’iboti masalasi ham yanada muhim hisoblanadi. Shu maqsadda, uning jamiyat bo’yicha ko’lamini oshirishning yagona yo’llaridan biri uni doimiy ravishda targ’ibot va tashviqot ishlarini tashkillashtirishga qaratilganligidir. Uzluksizlik tamoyili milliy g’oyani xalq ongiga singdirish uchun mamlakatda muayyan mafkuraviy maydon yaratishni taqozo qiladi. Bu maydondagi har bir harakat va holat, jumladan ta’lim tizimidagi o’quv rejalari, dasturlar, darsliklar, o’quv qo’llanmalari, sinf va auditoriyalar ko’rgazmali qurollarning milliy g’oyaga uyg’un bo’lishi muhim.

Milliy g’oyaning targ’ibotida muhim ahamiyat kasb etuvchi jihatlardan biri uni keng qamrovlilik tamoyili asosida amalga oshirishdir. Bunda jamiyatning barcha a’zolariga g’oyalar xilma-xilligi asosida mafkurani singdirish, bu jarayonda aholining barcha qatlamlarini qamrab olish nazarda tutiladi. Natijada jamiyatning barcha bo’g’inlari g’oyaviy ta’sir doirasida qamrab olinadi; - umumiy maqsadga yo’naltirilganlik; -faol insonni tarbiyalash va inson salohiyatini yuzaga chiqarish mafkuraning bosh maqsadi qilib olinadi.

Yoshlar bilan ishlashda milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalanishning xususiyatlari. Bugungi kunda milliy g’oya targ’ibotini amalga oshirish bevosita yoshlar bilan bog’liq ekan, bu albatta ta’lim tizimi bilan aloqador holda amalga oshiriladi. Ta’lim tizimida milliy g’oya targ’iboti va umuman targ’ibot-tashviqot texnologiyalarida bir qancha usullar mavjud bo’lib, ulardan biri-“Modelli mashg’ulot” usuli hisoblanadi. Ushbu usul ko’p ilmiy manbalarda “keys usuli” deb ham yuritiladi. Bu usulning umumiy manzarasi quyidagicha: mashg’ulot o’qituvchi va talaba o’rtasidagi ilmiy munozaraga asosida tashkil qilinadi. Bu jarayon davomida bir-birlarining(o’qituvchi va talaba) fikrlari rivojiga ikki taraf ham motivasion xatti-harakatlar bilan ta’sir o’tkazishadi. Bu jarayonlar, debat, munozara, fikrlar xilma-xilligi asosida amalga oshirilib, ikki taraf ham bir-birlaridan turli yangiliklarni o’zlashtiradilar va dars oxirida kerakli tavsiyalar berilgan holda xulosa qilinadi. Milliy g’oya targ’iboti davomida qanchalik turli g’oyalarga nisbatan mustaqil fikr yurita olish xususiyatini shakllantirish ham katta ahamiyat kasb etadi. Targ’ibot texnologiyalari ichida yana keng tarqalgan usullardan biri-“Sinkveyn” ya’ni axborotlarni yig’ish usuli hisoblanadi. Metodni qo’llash jarayonida talabalardagi tarqoq axborotli jarayonlar asta-sekin bosqichma-bosqich yo’naltirilgan axborotli jarayonga aylantirib boriladi. Ya’ni o’rganilmagan bilimlar mavzuni o’rganish davomida o’rganiladi, muayyan obyektiv voqyelik to’g’risida yakdil fikrga kelinadi. Odatda, sinkveyn mavzu bo’yicha biror muammoli vaziyatni yechish yoki alohida o’quv elementlarini mukammallashtirishda talaba tafakkurini charxlash uchun tuziladi.

Milliy g’oya fikrlar xilma-xilligiga asoslanadi va turli tayziq va fikrlarni “ideallashtirish” kabi xususiyatlardan yiroq. Va me’yoriylik holati bilan alohida ajralab turadi. Uning mazmuni aksiltarg’ibotni keltirib chiqaradigan, hayotdan uzilib qolishiga olib keladigan balandparvozlik, rasmiyatchilik va takrorlanishlariga yo’l qo’ymasligi bilan ajralib turadi. “Albatta, mafkurani bir kunda yoki bir yilda yaratib bo’lmaydi. Chunki mafkura shakllanadi, shakllantirib boriladi. Uning asosiy tamoyillarini ishlab chiqish mumkin. Ana shu tamoyillar real hayotda o’z o’rnini topmasa, bunday mafkura va g’oya qog’ozda bo’ladi, xolos”³³. Aynan milliy g’oyaning millatparvarlik va bunyodkorlik kuchi ham ana shundadir. Milliy g’oya davlat mafkurasi sifatida ham talqin etilmaydi.

Milliy g’oyani singdirish usullari, texnologiyalari, ustuvor yo’nalishlari XXI asrda insoniyat o’z taraqqiyotining sifat jihatidan yangi pallasiga qadam qo’ydi. Dunyoda katta o’zgarishlar sodir bo’layotgan bugungi kunda ijtimoiy makonlarni o’zlashtirishning yangi usullari, jumladan yangi texnologiyalari keng rasm bo’ldi. Texnologiyalar asri deb atalayotgan XXI asrda ishlab chiqarishda joriy etilgan yangi texnologiyalar mehnat samaradorligini oshirmoqda. Biroq yangi texnologiyalar faqatgina qishloq xo’jaligi va sanoat sohalarida balki, ma’naviy va mafkuraviy jarayonlarda ham o’z samarasini (ijobiy) va ta’sirini (salbiy) ko’rsatmoqda. Mamlkatimizning mafkuraviy jarayonlarga ham shu nuqtai nazardan yondashish milliy g’oyani targ’ib qilishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish zaruratini ko’rsatadi. Milliy g’oyani yoshlar qalbi va ongiga singdirish muayyan texnologiya asosida olib borilganida tadbirlarning ketma-ketligi, miqyosi va me’yori, davomiyligi va tamoyillari singari jihatlar ham qamrab olinadi. Masalan, targ’ibotda milliy g’oya to’g’risida hadeb va noo’rin gapiraverish, me’yorni bilmaslik teskari samara berishi mumkin. Targ’ibot texnologiyasi milliy mafkura mazmun mohiyatiga mos bo’lgan taqdirdagina kutilgan natijaga erishish mumkin. O’zbekistonda mafkuraviy jarayonlarni aholining barcha qatlamlari xususan, yosh avlod orasida targ’ibot-tashviqot ishlarini tashkil etishning ustuvor yo’nalishlari quyidagilardan iboratdir:

belgilangan tadvirlarning yuqori darajada uyushqoqlik bilan o’tkazilishini ta’minlash;
milliy g’oya targ’iboti sifatini muntazam oshirib borish;
davr talablaridan kelib chiqqan holda,targ’ibot ishlarini tashkil etishning yangi, samarali yo’llarini izlash;
bu sohada eski targ’ibot uslublarining mutlaqlashtirilishiga, andozalashtirishga yo’l qo’ymaslik;
g’oyaviy targ’ibot jarayonlarni tashkil etishda ijobiy muhitni hisobga olish;
g’oyalar xilma-xilligi va maqsad mushtarakligini ta’minlash;
g’oyaviy targ’ibot ishlarini tashkil etishda uchraydigan rasmiyatchilik va masjlisvozlik ko’rinishlariga barham berish;
g’oyaviy targ’ibotning yoshlar orasida keng tarqalishining asosiy mezonlaridan biri hisoblangan turli munozaralar va debatlar asosiga qurish asosida uning ma’no-mohiyatini anglashga katta imkoniyat beradi;
mafkuraviy faoliyatning qanchalik samarali oliv borilayot ganligini vilish maqsadida uning monitoringini tashkil etish.

Milliy g’oya millatni yetaklovchi kuch hisoblanadi unda davlatning an’analari, shu zamin xalqlarining urf-odatlari, tarixi va ma’anaviyati mujassamlangan mustaqilligimizni asrashning ma’naviy-ruhiy asosi hisoblanadi. Yurtboshimiz: “Shuni alohida ta’kidlash lozimki, xalqimiz ma’naviyatini yuksaltirishda milliy urf-odatlarimiz va ularning zamirida mujassam bo’lgan mehr-oqibat, insonni ulug’lash, tinch va osoyishta hayot, do’stlik va totuvlikni qadrlash, turli muammolarni birgalikda hal qilish kabi ibratli qadriyatlar tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu borada ma’naviy hayotimizning uzviy qismiga aylanib ketgan hashar odati istiqlol davrida yangicha ma’no-mazmunga ega bo’lib, umumilliy an’ana tusini olgan barchamizni mamnun etadi ”.³⁴ Bu jarayon milliy g’oyaning o’z-o’zidan davlatimizning kelajagi bo’lmish yoshlar bilan qanchalik chambarchas ravishda to’ldiruvchi butunlik ekanligini isbotlaydi. Milliy g’oyaning amaliyotida qo’llanishi uning taraqqiyotini bildiradi. Bu o’rinda milliy g’oya ikki asosiy vazifani bajarib berishi bilan alohida ahamiyat kasb etadi. Birinchidan, shu Vatanga muhabbat ruhida, uning oldida doimo ma’suliyatni sezadigan, xalq, davlat manfaatlarini o’zinikidan ustun qo’yishga qodir bo’lgan yangi avlodni tarbiyalash uchun xizmat qiladi. Ikkinchidan, milliy g’oya yosh avlodni bugungi kunda “mafkuraviy xavf”larning oldini olish va ayniqsa, hissiyotga beriluvchan, ishonuvchan yosh avlodni o’ziga xos ravishdagi himoyasining ham amaliy-nazariy manba sifatida namoyon bo’ladi. Chunki mamlakatning kelajak poydevorlarining tom ma’nodagi me’morlari bu –yoshlardir. “Barchamizga ma’lumki, har qaysi davlat, har qaysi millat avvalo o’z farzandlari qiyofasida, unib o’sib kelayotgan yosh avlod timsolida shu xalqqa xos xususiyat va fazilatlarni namoyon etadigan, uning azaliy orzu-intilishlarini ro’yobga chiqaradigan buyuk kuchni ko’radi”³⁵-deydi Yurtboshimiz.

Mamlakatdagi ma’naviy, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy sohalarlardagi yangilanishlar uchun davlatning vosh islohotchi ekanligi muhim. Milliy g’oyani davlat homiyligida va nazoratida avvalo ijtimoiy institutlarda, shuningdek, maktav ta’limi bilan bog’liq ravishda targ’ib qilishga qirishildi. Buning mohiyati yosh avlodni bugun, ayniqsa globallashuv va axborotlar xuruji oshayotgan paytda aniq maqsadga qaratilgan, millatparvar sifatida tarbiyalash, har qanday g’oya va mafkuralarga “ongsizlarcha”taqlidiy ergashish dardidan xalos qilishdagi asosiy rolni bajarishi bilan belgilanadi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari yoshlarni mustaqil fikrlash, ijodiy faolligini shakllanishi omili. Yoshlarning ijtimoiy faolligini shakllantirish va yo’naltirish uchun birinchi navbatda, ularda quyidagi xususiyatlarni shakllantirish kerak:

Axborotni qabul qilish va tahliliy fikrlash. Har qanday jarayonda qatnashuvchi shaxs analitik fikrlashga ega bo’lishi kerak. Voqyea-hodisa haqida yetarlicha ma’lumotga ega bo’lishi, jarayonning borishini tahlil qilish hamda natijaviy ko’rinishini aniq tasavvur qila olishi kerak. Bundan tashqari, tahlillarga tayangan tarzda ma’lumotlar o’rtasidagi bog’liqliklarni aniqlay olishi hamda differensiyalashi lozim.
Shaxslararo munosabatlarni tashkil qilish malakalari. Shaxs uchun eng muhim holatlardan biri-kommunikativlikdir. Chunki shaxslararo munosabatda-shaxsning kirishimligi, bemalol aloqa o’rnata olishi muhim ahamiyatga egadir.
Motivasiya, tashabbus va faoliyatni tashkil eta bilish. Ijtimoiy jamoada shaxs doimo tashabbus ko’rsatish va bunga yarasha intilishga ega bo’lishi kerak. Buning uchun shaxs yetarli bilimga ega bo’lishi bilan birga, o’z taktika va strategiyasini tashkil eta olishi kerak.
Nutqning rivojlanganligi. Shaxsda ijtimoiy aloqalarni yaxshi tashkil eta olishi uchun nutq har tomonlama rivojlangan bo’lishi kerak. Ayniqsa “og’zaki” yoki “gaplashuv”, “yozma” nutqni boyitish ustida tinimsiz ishlash kerak.
Mustaqil fikrlash. Jamiyatda o’z o’rniga ega bo’lish uchun shaxsdan mustaqil fikrlash kuchli talab etiladi. Bundan tashqari mustaqil fikrlash qobiliyatiga ega shaxslar doimo ijtimoiy guruhda o’ziga xos mavqyeiga ega bo’lishadi.
Mustaqil qaror qabul qilish. Shaxsdan har qanday jarayonda birinchi navbatda, mustaqil fikr yuritish talab etiladi.
Ma’suliyatni o’z zimmasiga olish. Shaxsda ma’suliyatni o’z zimmasiga olish shakllangan bo’lishi kerak. Hozir paytda shaxsning siyosiy faolligini boshqarish XXI asrdagi eng dolzarb muammolardan biri bo’lib, bu esa siyosiy jarayonlarda inson omilining oshishi bilan izohlanadi. Insonda liderlikka erishish, muvaffaqiyatga intilish, o’z atrofidagilarga tan oldirish kabi shaxsiy sifatlar siyosiy jarayonlarning borishiga ham o’z ta’sirini ko’rsatishi tabiiydir.

Globalizasiyaning salviy ta’sirlari davlatning miliy statusini xavf ostiga qo’ymoqda, qadriyatlar va an’anaviy madaniyatlarni buzmoqda, hatto oila hayotiga, insonning shaxsiy hayotiga ham kirib kelmoqda.

Yoshlarda axborot xavfsizligini ta’minlovchi omillarga quyidagilar kiradi:

Ta’lim va tarbiyaning davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi;
Mehnat bozorini kadrlar bilan ta’minlashdagi davlat siyosati;
Davlat boshqaruvida yoshlar ishtirokini keng ta’minlanishi;
Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning mazmun-mohiyati yoshlar muammosini bartaraf etishga qaratilganligini kiritish mumkin.

Yoshlarga tegishli muammolarni bosqichma-bosqich hal etilishi, mehnatni taqsimlash mahsulot ishlab chiqarish, mehnat bozorini yengillashtirish muammolarining birin-ketin bartaraf etish natijasida yoshlarning siyosiy va ijtimoiy faolligi oshmoqda.

Globallashuv sharoitida axborot xurujiga qarshi kurashishda, uni bartaraf etishda ta’lim-tarbiya jarayonining omil sifatida o’rni beqiyos bo’lib, asosiy vositalardan biri sifatida namoyon bo’ladi:

yoshlarning onggi, tafakkuri, dunyoqarashi shakllanadi hamda shaxsi voyaga yetkaziladi;
yoshlarga Vatan tuyg’usi, mehr-oqibat, tarixiy xotira, ma’naviyat va ma’rifat singdiriladi;
yoshlarda xavf-xatarga qarshi kurashish sezgilari va ko’nikmalari shakllantiriladi.

Yosh avlodning tarbiyasi, ularning ma’naviy salohiyatini yanada oshirish bugun davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Zamonaviy bilimlar bilan bir qatorda, mustaqilligimizning asrovchi ma’naviy dastur vazifasini bajaruvchi milliy g’oyani bilish, uning targ’ibotida barchaning ma’sulligini ta’minlash-davrning ustuvor maqsadlaridan hisoblanadi. O’zbekiston jamiyati manfaatlarini o’zida mujassam etgan milliy g’oyani ta’sir doirasini aynan yoshlar orasida oshirishning asosiy omillaridan biri, - “G’oyaga qarshi faqat g’oya, fikrga qarshi fikr, jaholatga qarshi faqat ma’rifat bilan bahsga kirishish, olishish mumkin”³⁶. Shuning uchun ham yoshlar mustaqil fikrga ega bo’lishlari muhim. Shunda ular, fikrni-fikrdan, g’oyani-g’oyadan farqlay oladilar. Ma’rifatni jaholatdan tubdan farq qilishni anglab yetadilar. Ayrim nosog’lom fikr, g’oya orqasidan ergashmaydilar, uning ta’siriga tushmaydilar. Buning uchun yana:

Milliy-madaniy meroslarning farqini, uni inson hayotidagi ahamiyatini chuqur bilishi kerak;
Tarixiy merosni yaxshi bilishlari, uni qadrlashlari muhim;
Ona tilini hurmat qilishlari;
Urf-odat, an’analarini qadrlashlari;
O’zligini anglashi;
Milliy qadriyatlarning ijtimoiy, ma’naviy-axloqiy ahamiyatini to’g’ri baholashlari;
Umumbashariy tamoyillarga sodiq bo’lishlari, ilm-fan yutuqlarini chuqur egallashlariga xohish-istaklari yuqori bo’lishi,shuni o’zlarining hayotiy amaliga aylantirishlari va amal qilishlari O’zbekistonning mustaqil taraqqiyotida ustuvor ahamiyatga ega.

Tayanch tushunchalar: Yoshlar va milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari, mafkuraviy ta’sirlar, ma’naviy tarbiya, milliy g’oyani singdirish texnologiyalarida yoshlarning o’ziga xos xususiyatlari. Yoshlarga milliy g’oya talabalari.
Mavzuni mustahkamlash bo’yicha savollar.

Yoshlarda milliy g’oya targ’ibotidan foydalanishni o’ziga xos jihatlari.
Milliy g’oya targ’iboti yoshlarni mafkuraviy ta’sirlaridan va xurujdan himoyalash omili.
Milliy g’oya targ’iboti va yoshlarni o’zaro bog’liqligi.
Milliy g’oya va yoshlarga qo’yiladigan talablarni mustaqil taraqqiyot bilan bog’liqligi.

9-MAVZU: Milliy g’oyani inson ongi va qalbiga singishi: yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar

Reja:

1. Ommaviy axborot vositalarining milliy g’oyaga tayanish omillari

2. Milliy g’oyani jamoatchilik ongiga singdirishda Ommaviy axborot vositalaridan foydalanish va uni muvoffiqlashtirish

Mamlakatimizda boshlangan yangilanish davrida jamiyatning ijtimoiy – iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy hayotida mohiyatan tub o’zgarishlarga olib kelmoqda. Bu borada milliy istiqlol mafkurasini yaratish, milliy mafkuraga keng yo’l ochish, xalqning ma’naviy ruhiy tiklanishiga e’tibor bosh vazifalardan deb belgilandi. Umuman milliy g’oyaning targ’iboti bilan kimlar va qanday tuzilmalar shug’ullanishi kerak? kabi masalalar hozirgi kunda har qachongidan ham muhim ahamiyat kasb etmoqda.

XXI asrni – axborot asri, axborot texnologiyalar asri deb atash tobora rasm bo’lmoqda. Chunki asrimizda keng qamrovda va jadal sur’atlarda tarqalayotgan informasiyalar insonning istaklarini, didini o’zgartirishi, fikriga tasir qilishi mumkin.

Hozirgi vaqda tomosha qilinayotgan seriallardan tortib, bolajonlarga aytib berilayotgan ertaklargacha, o’qiyotgan kitoblarimiz ham qandaydir mafkuraviy ta’sir samarasiga ega – ularda muayyan g’oyalar targ’ib qilinadi. Bu holat “eng asosiy narsani ko’z bilan ilg’ab bulmaydi” degan fikrni yana bir karra tasdiqlaydi. Bunday ko’zga ko’rinmas qudratli targ’ibot kuchlari kishini hamma yerda va har kuni qurshab turadi. Bu kuchlarning maqsadi – insonni nimagadir ishontirish, nimagadir undash, nimagadir og’dirish. Tadbirkor mahsulotini reklama qilib, uni sotib olishga undaydi. Diniy arboblar o’z diniga e’tiqod qilishga chaqiradi. Xalqaro maydonda ba’zi davlatlar o’zining “katta og’a” ekanini uqtirishga harakat qiladi.

Agar o’sha molini sotayotgan tadbirkor tamaki sotayotgan bo’lsachi? Uning zarari haqida kimlarni ogohlantiradi? Agar o’sha dindor, din chetda qolib, davlat tuzumini ag’darishga chiqayotgn bo’lsa – chi?

Bunday buzg’unchiliklardan xalqni kim qaytaradi? Yoki dunyoda “katta og’a” larning qo’lidan tutib emas, mustaqil odim tashlash kerakligini kim tushuntiradi?

Bugungi kunda rivojlangan davlatlar qudratli targ’ibot tizimiga ega bo’lishga intilayotgani bejiz emas. Targ’ibot nafaqat dinda, biznesda muhimligini, balki siyosatda ham ma’naviy – marifiy ishlarda muhim ahamiyat kasb etishini ko’rsatadi. Demak, rivojlangan demokratik davlatlar ham mafkuraviy faoliyatdan sira voz kechmagan.

O’zbekistonda amalga oshirilayotgan tub o’zgarishlarning taqdiri, so’zsiz, har bir fuqaro, aniqrog’i insonning faoliyatiga bog’liqdir. Bu esa islohotlarning mohiyatini xalqqa tushuntirishni talab qiladi. Shuning uchun rivojlangan mamlakatlarda mafkuraning targ’iboti “hukumat siyosatining tashviqoti” tarzida amalga oshiriladi. Davlatning bosh islohatchi ekanligi ham O’zbekiston hukumatining siyosatini maxsus targ’ib qilishni talab etadi. Bunday targ’ibot islohatlarni “mafkuraviy asosda ta’minlash” ga xizmat qiladi.

Mamlakatimiz hayotidagi o’zgarishlar inson ongida ham katta o’zgarishlar qilishni talab qiladi. O’tish davrini boshidan kechirayotgan har qanday davlat yangi zamon kishisini tarbiyalash haqida jiddiy qayg’urishi tabiiy. Demak, O’zbekistonda ham “komil inson” g’oyasida e’tirof etilgan shaxs mos sifatlarini fuqarolarda qaror toptirish vazifasi ko’ndalang turibdi. “Fuqarolik axloqi” ni bunday tarbiyalash mafuraviy siyosatning negizini tashkil etadi. Avlodni kim tarbiyalaydi?, millat qaysi sinflarda tarbiya topadi?, fikr qaysi kitoblar yordamida tarbiyalanadi? Bularning barchasi haqida kim qayg’uradi? Bu savolga tayyor javob bor: ota – ona, muallim, maktab, ta’lim muassasalari va oxir – oqibat davlat, jamiyat ayniqsa, ijtimoiy – gumanitar fanlarni o’qitish jarayonida. Darhaqiqat har bir davlat o’z fuqarolarini bilimli, haq – huquqini taniydigan, ma’naviy barkamol, bir so’z bilan aytganda komil inson bo’lib voyaga yetishi haqida qayg’uradi. Komil inson esa milliy g’oyaga tayanib yashaydi.

Ta’lim tizimida ijtimoiy – gumanitar fanlarning asosiy vazifalaridan biri milliy istiqlol g’oyasini shakllantirish va joriy etishdir. Bunda asosiy e’tiborni quyidagilarga qaratish kerak:

Milliy istiqlol g’oyasini shakklantirish va takomillashtirishning samarali yo’llari ilmiy asoslanishini ta’minlash;

Milliy istiqlol g’oyasining milliy, umuminsoniy, falsafiy, diniy huquqiy, siyosiy, sosiologik, psixologik, ijtimoiy – iqtisodiy, ma’naviy – axloqiy jihatlari, uning xalq odatlari, an’analari va qadriyatlarni shakllantirish hamda boyitishdagi o’rni va ahamiyati bo’yicha targ’ibot yo’nalishlarini kuchaytirish;

Dunyodagi mafkuralarning uyg’unlashishi va kurashish jarayonlarini o’rganish, monitoring o’tkazish, mafkura sohasida, ayniqsa, ilmiy omilni hisobga olgan holda, umuminsoniy va mintaqaviy muammolarni belgilash va ularni hal qilishga yordam berish;

O’zbekiston mustaqilligi uchun mafkuraviy tahdidga qarshi samarali kurash yo’llari xususida ilmiy asosda tavsiyalar ishlab chiqish;

Yosh avlodni tarbiyalash jarayonlariga kuchli tartki berish uchun, birinchi navbatda, tegishli tashkiliy tuzilmalar, bolalar – yoshlar birlashmalari harakatlarini yaratish;

Kamolga yetgan shaxsni, yangi ijtimoiy ongini shakllantirishga demak, milliy g’oya va mafkurani amalga oshirishga erishish uchun tarbiya jarayonida qatnashuvchi barcha subyektlarning samarali hamkorlik qilishi uchun shart – sharoitlar bilan ta’minlash;

Ijtimoiy institutlar bo’lmish ta’lim muassasalarining vazifalarini tubdan qayta ko’rib chiqish, maktab, lisey, kollej, institut faqat bilimlar va fan maskanigagina emas, shu bilan birga, chinakam madaniy – ma’rifiy markazga aylanishiga erishish;

Milliy g’oyani shakllantirish ma’nosida bolalar va o’smirlar uchun o’quv – metodik, ilmiy ommabop va badiiy adabiyotning yangi turkumini ishlab chiqish hamda joriy etishni foaliyatning muhim yo’nalishi deb hisoblamoq kerak. Mavjud adabiyotlarni har tomonlama ekspertiza qilish asosida xalqning boy ijtimoiy – madaniy va tarixiy tajribasiga uning progressiv an’analari va urf – odatlari, umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan darsliklar, o’kuv qo’llanmalari, badiiy adabiyotlar nashr etishga erishish.

Turmushimizni ommaviy axborot vositalariciz, xususan radio, televideniye, gazeta, jurnallarsiz tasavvur qilish qiyin. Odamlarni butun dunyoda ro’y berayotgan murakkab ijtimoiy-siyosiy jarayonlardan, yurtimizda sodir bo’layotgan o’zgarishlardan xabardor qilish, qozirgi kunning dolzarb muammolari bo’yicha jamoatchilik fikrini bilish va shakllantirish, ma’naviy-mafkuraviy o’zgarishlarni, ma’rifatni yetkazish matbuot xodimlarining muqim burchi qisoblanadi.

Shu o’rinda ta’kidlab o’tish joizki, milliy istiqlol g’oyasini shakllantirishda, uning asosiy g’oyalari, xususiyatlari, tamoyillarini xalqimizga atroflicha tushuntirishda va milliy istiqlol g’oyasini, uning asl moqiyatini yoritish va ularni yoshlarga yetkazishda matbuotning o’rni juda kattadir.

Milliy istiqlol mafkurasining bosh g’oyasi “Ozod va obod Vatan, erkin va farovon qayot barpo etish” mamlakatimiz taraqqiyotining asosiy maqsad-muddaolarini ifodalaydi. Bu g’oya xalqimizning azaliy ezgu intilishlari, bunyodkorlik faoliyatining ma’no-mazmunini belgilaydi. Qar bir inson uchun muqaddas bo’lgan mustaqillik, ozodlik, Vatan obodligi, shaxs erkinligi va farovon qayot tushunchalarini, yuksak qadriyatlarni o’zida mujassam etadi. Milliy istiqlol g’oyasining bosh g’oyasida ozodlik so’zining yetakchi va ustuvor o’rinda turishi, mustaqillik uchun barcha orzu intilishlarimiz, amaliy faoliyatimiz va yorug’ kelajagimizning asosi ekanligi ko’rinadi. Milliy istiqlol g’oyasi uzviy ravishda uning ma’no moqiyatini to’ldiradigan, xalqimiz, jamiyat qayotida qaqiqiy bayroq bo’lib xizmat qiladigan, jamiyatimizning bugungi taqdiri va kelajagiga bog’liq bo’lgan tub manfaatlarni aks ettiradi.

Ommaviy axborot vositalari va vaqtli matbuot faoliyatining ququqiy bazasi mustaqkamlanishi katta aqamiyat kasb etmoqda. Ommaviy axborot vositalari demokratiyalashtirish yo’lini, isloqotlar yo’lini, milliy o’zlikni anglashni faol targ’ibotchisi bo’lib qolmog’i lozim.Shundagina ommaviy axborot vositalari va matbuotda xoqlagan mavzuda qalam tebratish va xalqning ishonchini qozonish mumkindir. Bu o’rinda “Turkiston”, “Xalq so’zi”, “Fidokor”, “Hurriyat”, “O’zbekiston adabiyoti va san’ati”, “Markaziy Osiyo madaniyati” va shu kabi boshqa gazeta jurnallarimiz yurtimizda sodir bo’layotgan ma’naviy-ma’rifiy o’zgarishlarni, milliy qadriyatlarimizni xalqimizning ongiga singdirishda salmoqli qissa qo’shmoqda. Umumxalq minbari televideniye, radio, matbuot bor.

O’zbekistonda internetdan qali qam keng ko’lamda foydalanilmayotgan bo’lsa-da, ommaviy axborot vositalari o’z ishlarida unga tez-tez murojaat qilmoqda. Hozirgi sharoit eqtiyojiga yo’naltirilgan bir qator loyiqalar amalga oshirilmoqda. 1996 yil baqorida Internet davlat miqyosidagi respublika ommaviy axborot vositalarining xalqaro axborot manbasi sifatida topildi. Shundan so’ng internet yetakchi televizion axborot va nashriyotlarning doimiy axborot vositasi sifatida respublikadagi informasion jarayon elementiga aylandi. Endi O’zbekistonda yuz berayotgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, g’oyaviy mafkuraviy o’zgarishlar, qozirgi isloqotlarning borishi qaqidagi yangiliklardan, chet ellardagilarni yurtimizda sodir bo’layotgan o’zgarishlardan xabardor qilib berish imkoniyatini bermoqda.

Mustaqillikka erishgan mamlakatlar, jumladan, O’zbekiston uchun qam bunday xavflarni bartaraf etish masalasi jiddiy g’oyaviy muammolar doirasiga kiradi. Foyaviy-mafkuraviy jarayonlar murakkablashib borayotgan, uning yangi usullari o’ylab topilayotgan qozirgi kunda ushbu taqdid va ta’sirlarga faqat kuchli g’oya, o’zlikni anglash, sog’lom mafkuragina qarshi tura oladi. Shuning uchun ham I.A.Karimov tomonidan yuksak mafkuraviy madaniyatni mujassam etgan «g’oyaga qarshi faqat g’oya, jaqolatga qarshi faqat ma’rifat bilan kurashish» qaqidagi tamoyil nazariy jiqatdan asoslab berildi va u mamlakatimizda muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.

I.A.Karimov Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma’ruzasida ommaviy axborot vositalari faoliyatini takomillashtirish, bu soqada demokratiya tamoyillarini qaror toptirish, chunonchi, matbuotning chinakam erkinligini ta’minlash qaqida to’xtalib, bunday degan edi: “...axborot erkinligini ta’minlamasdan, ommaviy axborot vositalarini odamlar o’z fikri va g’oyalarini, sodir bo’layotgan voqyealarga munosabatini erkin ifoda etadigan minbarga aylantirmasdan turib, demokratiyani chuqurlashtirish va aqolining siyosiy faolligini oshirish, fuqarolarning mamlakat siyosiy va ijtimoiy qayotidagi amaliy ishtiroki to’g’risida so’z yuritib bo’lmaydi, degan tushuncha jamoatchiligimiz o’rtasida tobora kuchayib va mustaqkamlanib bormoqda”.

2002 yilda O’zbekistonda senzuraning man qilinishi bilan ommaviy axborot vositalarining erkin faoliyati uchun zarur shart-sharoit shakllandi.

Ommaviy axborot vositalarini erkinlashtirish ijtimoiy-siyosiy asoslari deganda, avvalo, matbuotning erkin faoliyat yuritishi uchun yaratilgan shart-sharoitlar tushuniladi. Shu bilan bir qatorda, OAVning ijtimoiy-siyosiy asoslari avtoritar tuzum negizida shakllangani tarixiy qaqiqatdir.

Masalaning ana shu jiqatiga to’xtalib, Islom Karimov bunday deb yozadi: "Shuni tan olish kerakki, biz mustabid tuzum merosi va aqidalaridan, uning mafkurasi, ma’muriy nazorati va senzurasidan juda katta qiyinchilik bilan xalos bo’layapmiz.

Haligacha jurnalistlar faoliyatida o’z-o’zini senzura qilish, yuqoridan buyruq kutish kayfiyatlari sezilib turibdi". Ommaviy axborot vositalarini erkinlashtirish jarayonini yangi bosqichga ko’tarishda ko’pgina nashrlarning iqtisodiy nochorligi jiddiy to’sqinlik qilayotgani qam ma’lum. Bu qol matbuotning avvalo iqtisodiy asoslarini mustaqkamlash, kafolatlarini kuchaytirish, mustaqil nashrlar faoliyati uchun zarur shart-sharoit yaratilishini taqozo etmoqda. Bu masalaga Islom Karimov ma’ruzasida ham aloqida e’tibor qaratildi: “...Ommaviy axborot vositalarining iqtisodiy erkinligini ta’minlash kerak. Bu ularning mustaqil faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun asosiy omil bo’lishi lozim.

Biz matbuot va axborot erkinligining kafolatini bozor munosabatlari, axborot maydonida sog’lom raqobat tamoyillarining rivojlanishida ko’ramiz".

Ommaviy axborot vositalari erkinligi va ta’sirchanligining ortishi, ularning nafaqat davlat muassasalari, balki nodavlat, jamoat tashkilotlari faoliyatini nazorat qilish imkoniyatining muttasil kuchayishi fuqarolik jamiyatining rivojlanish qonunlaridan biridir.

Zero, fuqarolik jamiyatida matbuotning ijtimoiy institut sifatidagi erkinligi mamlakat Konstitusiyasi va qonunlari bilan kafolatlanadi.

Binobarin, ommaviy axborot vositalari qaysi idora yoki muassasaga tegishli ekanidan qati nazar, amaldagi qonunlarga amal qilmog’i va ularga tayanib faoliyat yuritmog’i lozim.

O’zbekistonda matbuot organini ta’sis etuvchi muassasalarga: Oliy Majlis (Parlament); O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maqkamasi, vazirliklar, qo’mitalar, qokimliklar, siyosiy partiya, xalq qarakatlari, kasaba uyushmalari, ijodiy uyushmalar, ilmiy va o’quv muassasalari, tijorat tuzilmalari, turli jamg’armalar, reklama agentliklari, ijtimoiy, diniy, ekologik tashkilotlar kiradi.

Demak, mustaqillik davrida OAV soqasidagi asosiy o’zgarishlar quyidagilarda namoyon bo’ladi:

1. Ommaviy axborot vositalari milliy istiqlol mafkurasi asosida shakllanib, rivojlanib bormoqda.

2. Mamlakatimiz tarixini o’rganishda milliy qadriyatlar, xalqimiz urf-odat va an’analari, din va din tarixi, buyuk ajdodlarimiz qoldirgan ilmiy-ma’naviy merosini o’rganish va targ’ib etish.

3. Milliy ta’lim-tarbiya tizimiga oid eshittirishlarning ko’payib borayotgani.

4. Nodavlat tele va radio studiyalar, xususiy va tijorat-reklama nashrlari qaror topayotgani.

5. Jaqon tillarida eshittirishlar tayyorlash va efirga uzatish imkoniyatining kengayishi.

6. Axborot maydonida shakli, adadi, yo’nalishidan qat’i nazar, raqobat muqitining shakllanib borayotgani.

Takrorlash uchun savollar

Ijtimoiy-siyosiy qayotda ommaviy axborot vositalarining o’rni.
Ommaviy axborot vositalaridagi reklama va e’lonlar to’g’risidagi fikringiz.

3. Milliy o’zlikni anglashda va milliy g’ururni shakllantirishda ommaviy axborot vositalarining o’rni va roli.

Tayanch tushunchalar:

Milliy g’oya va OAV. Milliy o’zlik. Milliy g’urur. To’rtinchi qokimiyat va raqbarlik faoliyati.

XULOSA

O’zbekiston tanlangan mustaqil taraqqiyot yo’lida milliy g’oya huquqiy demokratik davlat, fuqarolik jamiyatini qurish vazifalarini amalga oshirishda insonlarni mushtarak maqsadlar bilan bog’lab turuvchi, ularni yo’naltiruvchi va safarbar etuvchi ma’naviy kuchga ega. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari ham keng qamrovli bo’lib, doimo o’zgarib, yangilanib, takomilllashib borishi davr talabi hisoblanadi. Milliy g’oya targ’ibotida inson omili hal etuvchi ahamiyatga ega. U foydalaniyotgan texnologiyalar, mexanizm, uslub va vositalar targ’ibotning samaradorligiga, milliy g’oyani yoshlarning ishonch va e’tiqodiga aylantirishga, barkamol avlodni kamol topishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Hozirgi kunda g’oyaviy muxoliflarimiz, manaviyatimizga qarshi kuchlar aholimizga, ayniqsa yoshlarimizga nisbatan axborot xurujlari uyushtirishga, “ommaviy madaniyat” shaklidagi puxta niqoblangan tahdid va ta’sirlar o’tkazishga urinayotganligi, dunyoda “mafkuraviy kurash davom etayotgan” sharoitda “targ’ibot texnologiyalari” yovuz kuchlar qo’lidagi “mafkuraviy tahdid vositasi”ga aylanishi ehtimoli saqlanib kelmoqda. Uning oldini olish uchun milliy g’oya targ’ibotida zamonaviy texnologiyalardan ezgu, bunyodkor maqsadda foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Milliy g’oya maqsadlarini, jamiyatdagi fuqarolarni har birining ongida ijtimoiy –ma’naviy ehtiyoj sifatida anglanishi unga bo’lgan ishonch va e’tiqodni mustahkamlaydi. Hamda mustaqil taraqqiyotni kafolatlab beradi. O’zligimizni anglashga, milliy madaniy meros, qadriyatlarni asrab-avaylashga xizmat qiladi. Shu targ’ibot texnologiyalarida yangi axborot va pedagogik texnologiyalarni keng joriy etish muhim ahamiyat kasb etadi.

Milliy g’oya bu mustaqillikni mustahkamlash va uni asrab-avaylash, himoya qilish omili. Shuning uchun ham u inson tafakkurini boshqarishni emas, aksincha uni bunyodkor g’oyalariga yo’naltirishga xizmat qiladigan oliy qadriyat hamdir. Milliy g’oya ana shu eng oliy qadriyat - inson, xalq, millat, mamlakat sha’ni, qadr-qimmatini, o’ziligini hurmat qilishiga tayangan holda turli sivilizasiyalar rivoji talablariga javob beradi. Milliy g’oyani o’rganish kishida milliy g’ururni uyg’otadi va doimo o’zligini bilib yashashga undaydi. Shuning uchun ham milliy g’oya Vatan, millatning dardi, orzu-umidlarini, maqsadlarini, sha’nini baland tutib, uni doimo qalbida saqlagan holda o’zligini boyitib borishda taraqqiyot omili bo’lib xizmat qiladi. Bu jarayon ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurish kabi milliy g’oyaning bosh maqsadi bilan mushtaraklikda namoyon bo’lishining sababi ham shunda. U demokratik rivojlanish, fuqarolik jamiyati qurishga yo’naltirilgan, fuqarolarni millatidan, dini va e’tiqodidan qat’iy nazar, safarbar etish bilan bog’liq ma’naviy-ruhiy kuch-qudrat manbaidir. Xalqning, millatning, har bir fuqaroning nafaqat o’tmish, bugungi kuni va kelajagi bilan bog’langan. Milliy g’oyani amalga oshirish bu bir kishining ishi emas. U har bir millat fidoyisi, mutafakkirining vazifasidir. Zero, xalqning, millatning jipslashib, o’zaro hamkor, hamjihat bo’lib, ozod va obod Vatanda erkin va farovon hayotda yashashining kafolatidir. Milliy g’oya - bu mavhum maqsadlar emas. U aniq bo’lib, har bir yoshning kundalik hayot tarzi, dunyoqarashi, ong va tafakkuri, ishonch va e’tiqodi, uning faoliyati orqali ijtimoiy hayot o’zgarishlariga ta’sir ko’rsatadi. Bu sohadagi har bir yutuq insonning o’ziga, oila - a’zolari, mahallasi, el-yurti, xalqi va millatining, Vatani-mamlakatining ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy ravnaqiga, taraqqiyotiga muhim hissa bo’lib qo’shiladi.

Bugungi globallashuv davridainsoniyatning aql-zakovati bilan fan-texnika sohasida muhim ixtirolar amalga oshirilmoqda. Undan ezgu maqsadlar yo’lida foydalanish o’ziga xos axborot almashinuvida, insoniyat uchun qulay sharoit yaratib beradi. Bu insonning ma’naviy olamini boyishiga, dunyo xalqlarining erishayotgan yutuqlaridan xabardor bo’lishiga, madaniy hamkorlikning rivojlanishiga, mamlakatda ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishga xizmat qiladi.

Ammo, hamma insonlar ham bunday intellektual, ahloqiy va ma’naviy-mafkuraviy ta’sir kuchiga ega bo’lgan targ’ibot texnologiyalaridan ijobiy maqsadlarda foydalanayapti deb bo’lmaydi. Shuning uchun ham inson undan foydalanishda ezgu maqsadli bo’lishi, yomon ahloqiy qadriyatlardan o’zini tiyishi va insonlarni bir-biri bilan bog’lab turadigan ma’naviy-ahloqiy qadriyatlar, umuminsoniy g’oyalar ham borligini esdan chiqarmasligi lozim. Bu bugungi dunyoni saqlab qoladigan, jamiyatni yovuz va tajavuzkor g’oyalar ta’siridan qutqara oladigan va oxir oqibatda insonni bu dunyoda bir-biri bilan inson sifatida muloqotda bo’lib yashay olishini ta’minlay oladigan yuksak ma’naviy qadriyatlar mavjudligini anglashi, unga tayanishi muhim.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari umummaqsad yo’lida birlashish, uyushish, o’zini safarbar etish, hamjihat va hamkorlik, totuvlik hamda bag’rikenglik fazilatlari sifatida namoyon bo’lishini bildiradi. Shunday omilning mavjudligi mamlakatning, xalqning, millatning ma’naviy, ruhiy kuch-qudrati mustahkam ekanligini ko’rsatadi. Uning negizida o’zlikni anglash, millat va xalqni, jamiyatning oldida turgan mushtarak maqsadlarni anglash yotadi. Milliy-madaniy meros, til, madaniy qadriyatlar, mamlakatning, xalqning, millatning dunyo, bashariyat erishayotgan yutuqlaridan foydalanish mamlakatimizda milliy g’oya targ’ibotida yangi texnologiyalarga tayanishga ehtiyojni namoyon etadi.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fani xalqni, millatni birlashtirishga, mustaqillikni mustahkamlashga va rivojlantirishga xizmat qila oladigan muhim vazifani bajaradi.

Bu yoshlarda ezgu g’oyalarni yovuz g’oyalardan farqlay olish qobiliyatini shakllantiradi va g’oyani-g’oyadan, mafkurani - mafkuradan farqini anglashga yordam beradi.

Bugungi globallashuv jarayoni o’tmishda ham, hozir va kelajakda ham turli g’oyalar, g’oyaviy kurash kurinishlari milliy g’oyaga bo’lgan zaruratni oshirib boradi. Shuning uchun ham bu dunyo qanchalik ma’rifiy taraqqiyot qonunlariga amal qilmasin, inson qalbi, ongi va ishonchi, e’tiqodini o’zgartirishga bo’lgan nosog’lom kuchlarning harakati, urinishi, saqlanib qolmoqda. Bunday urinish yo’qolgan davrni, inson ongi va qalbini o’z holicha erkin va turli xil «mafkuraviy tazyiqlardan xoli holda rivojlanish deb tasavvur etishni» faqat orzu qilish mumkin. Turli maqsadlar, manfaatlar bor ekan u turli davrlarda, turli xil namoyon bo’lishi tabiiy.

Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalaridan foydalangan holda ezgu g’oyalarni amalga oshishi uni yovuz va tajavuzkor mafkuralardan farqlab turadigan muhim jihati bo’lib qoladi.

Bu yoshlar va keng jamoatchilik ongida, amaliy faoliyatida milliy g’oya maqsadlarini qadrlanishiga hamda qadriyatga aylanish orqali fuqarolik jamiyati, ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurishga xizmat qiladi.

6 MILLIY G’OYA TARG’IBOTI TEXNOLOGIYALARI FANIDAN MASHG’ULOTLARININING PEDAGOGIK TEXNOLOGIYASI va XARITASI

MILLIY G’OYA TARG’IBOTI TEXNOLOGIYALARI: PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI

1.1. Kirish - ma’ruzani o’qitish texnologiyasi

Talabalar soni: 40	Vaqti: 2 soat.
O’quv mashg’ulotining shakli	Kirish – mavzu bo’yicha vizuallashgan ma’ruza
Ma’ruza rejasi	“Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari” kursining predmeti, maqsadi va vazifalari, uning o’ziga xmos jixatlari. G’oyavii, ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi o’zgarishlar. Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari vazifalari
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanining predmeti, maqsadi, vazifalari hamda jamiyat taraqqiyotida tutgan o’rni to’g’risida to’liq tushuncha xosil qilish.
Pedogogik vazifa:	O’quv faoliyatining natijasi:
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari fanini o’rganishning zaruriyati, predmeti va obyekti bilan tanishtiradi;	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarifanining predmeti va o’rganish obyektlarini aytib beradi;
Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalarining maqsadi, vazifalari va aso-siy tushunchalarini mohiya-tini ochib beradi;	Milliy g’oya targ’iboti texnologiyalari vazifalari, maq-sadlarini sanab beradi va asosiy tushun-chalariga izox beradi;
Inson va jamiyat hayotida g’oya va mafkuralarning o’rni va rolini yoritib beradi;	G’oya va mafkura tushunchasini ta’rifini yodlab beradi;
O’qitish usullariva texnika	Ma’ruza,namoyish, blis-so’rov, pinbord tex-nikasi, aqliyxujum.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, komp’yuter texnologiyasi («Milliy istiqlol g’oyasi» fanidan elektron o’quv-uslubiy majmua), slaydlar.
O’qitish shakllari	Frontal, kollektiv ish
O’qitish shart-sharoitlari	Texnik vositalar bilan ta’minlangan, o’qi-tish usullarini qo’llash mumkin bo’lgan o’quv xona.
Monitoring va baholash	Kuzatish, og’zaki nazorat, yozma nazorat, o’quv topshiriq

Ma’ruzaning texnologik kartasi

Ish jarayonlari vaqti	Faoliyatning mazmuni
	o’qituvchi	Talaba
I-bosqich. Mavzuga kirish. (15 minut)	1.1.O’quv fanining nomini aytadi, pred-metning dastlabki umumiy tasavvurini be-radi. Uslubiy va tashkiliy tomonlari, talabalar bilimlarini baholash mezon-larini va fan strukturasini tanishtiradi(1-ilova)	Tinglaydi va yozadi Mavzu nomini yozib oladilar Savollarga javob beradi Tinglaydi, o’rganadi, Yozadi, aniqlaydi, savollar beradi. Asosiy joylarini yozadi Savollarga javob beradi Tinglaydi Mustaqil ishlash uchun topshiriqni yozib oladi
	1.2. Mazkur fanning o’rganiladigan mavzu-lari bo’yicha nazariy va amaliy mashg’ulot-lar, ularning uzviyligi xaqida qisqacha ma’lumot beradi. Asosiy adabiyotlarning ro’yxati bilan tanishtiradi. (2-ilova) O’quv dasturini talabalarga tanish-tiradi.
	1.3. Ma’ruza darsining maqsadi va o’quv faoliyati natijalarini aytadi. Talaba-larni aqliy xujumga tortish uchun jon-lantiruvchi savollar beradi. (3-ilova).
II-bosqich. Asosiy (65 minut)	2.1. Ma’ruza rejasining barcha savollari bo’yicha vizual materialni namoyish qiladi (4- ilova). Mavzuning asosiy joylarini yozib olish-larini so’raydi. Faollashtiruvchi savol-javob o’tkazadi. Birinchi reja savoli bo’yicha: 1. «Milliy istiqlol g’oyasi» fanining o’qitilish sabablarini ayting? Ikkinchi reja savoli bo’yicha: 2. O’quv fanining asosiy vazifalarini ayting? Uchinchi reja savoli bo’yicha: 3.«G’oya», “Mafkura” nima? Javoblarni to’g’rilaydi va xulosalaydi.
	2.2. Mavzuning tayanch iboralari Pinbord usulida o’rganiladi. Mavzuga oid bo’lmagan iboralar olib tashlanib, kerakli tushuncha va iboralar qo’shiladi. Javoblarni to’g’ri-laydi va xulosalaydi. (5-ilova)
	2.3. Talabalarga erkin fikr aytishga ruxsat beriladi va ularni rag’batlantiradi.
III-bosqich. Yakuniy bosqich. (10 minut)	3.1. Mavzu bo’yicha umumiy xulosa qiladi.
	3.2. Talabalarning bilim va ko’nikmalari-ni baholaydi.
	3.3. Navbatdagi mashg’ulotda ko’riladigan masalani e’lon qiladi, va mustaqil tayyorgarlik ko’rishlarini so’raydi.
	3.4. Talabalarga uyga vazifa qilib: (1). “O’zini anglamoq buyuk saodat” mav-zusida esse yozib kelish; (2). Kelgusi mavzu e’lon kilinadi va seminarga tayyorlanib kelishni aytadi. (3). O’z-o’zini nazorat qilish uchun savollar beradi. (6- ilova). (4).Tavsiya etilgan adabiyotlarni o’rganishga beradi.	O’UMga qarang

1-Ilova (1.1)

Vizual materiallar

1-slayd

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5