«Миллий истиқлол ғояси» фанини ўқитишнинг таълимий ва тарбиявий аҳамияти

Маданий мерос ва санъат асарлари, бадиий ижод дурдоналари (мусиқа, расмлар, бинолар, буюмлар).
Тарихий асарлар (Беруний, Ибн Сино, Улуғбек, Яссавий, Навоий, Бобур каби алломаларнинг маънавий мероси).
Умуминсоний фалсафий ғоялари: Суқрот, Афлотун, Арасту ва бошқаларнинг ғояси.
Ўқитувчи ақлий ҳужумни тўхтатгач, бу фикрлар тўғри эканлигини ўқувчиларга айтиб, бугунги амалий машғулотда юқорида айтилган фикрлар юзасидан баҳс-мунозара тарзида барчанинг мустақил фикр билдиришини сўрайди.
Шу мақсадда синф ўқувчилари 4 ёки 5 гуруҳга бўлинади. Ҳар бир гуруҳ столига баҳс мавзуси ёзилган карточкалар қўйилади.
Булар қуйидагилар бўлиши мумкин:
1. «Авесто» қандай манба? Эрк ва ҳурлик йўлида жасорат кўрсатган қаҳрамонларимиз, халқ оғзаки ижоди намуналари миллий ғоямизни шакллантириш учун манба, тарихий асос бўладими?
2. Аждодларимизнинг маънавий-маданий меросида адолатли жамият қуриш масалалари қандай акс этади. Фаробий, Беруний, Ибн Сино, Навоийларнинг эзгу ғоялари, комил инсон ҳақидаги қарашлари тўғрисида сўзлаб беринг.
3. Қадимги Шарқ, Юнон, Рим фалсафаси, Суқрот, Платон, Аристотел, Гегелларнинг қарашлари миллий истиқлол ғоясининг умуминсоний асоси бўла оладими? Сизни фикрингиз.
4. Жадидларнинг маънавиятимизга, мустақиллик ғоялари шаклланишига қўшган ҳиссалари нимадан иборат? Сизни фикрингиз.
2-гуруҳга бадиий саҳна кўринишини кўрсатиш топширилади.
Бу гуруҳ ўқувчилари секин мусиқа овози остида Спитамен, Тўмарис, Мангуберди, Темур, Навоий, Форобий, Суқрот, Аристотел каби буюк инсонларнинг эзгу ғоялари ифодаланган ғазаллар, асарлардан парчаларни жонли бадиий образда ижро этадилар. Жадидчилардан Фитрат, Чўлпон шеърларини жозибали ўқиб берадилар.
1-гуруҳ ўқувчиларининг жавоблари:
1-ўқувчи: Марказий Осиёда яшаган авлодларимизнинг ғоялари ҳақида қимматли маълумотларга эга бўлишда «Авесто» алоҳида аҳамиятга эга тарихий асардир. Зардуштга қадар аждодларимиз ҳар хил диний аждодларга эътиқод қилиб яшаганлар. Диний эътиқодларнинг турли-туман қадимги қабилаларнинг ягона мафкура асосида уюшишларига тўғаноқ бўлиб қолган. Ўлканинг турли қабилаларини бирлаштириб, уларни илк миллий давлатчилик ғояси атрофида уюштириш зарурияти туғилган эди. Ана шундай заруриятни тушуниб етган илғор кишилардан бири сифатида Зардушт тарихда пайдо бўлган.
2-ўқувчи: «Авесто»да ўлкамиз иқлими, суви, ҳайвонот дунёси, диний тасаввурлари тўғрисидаги қимматли маълумотлар берилган. Бундан ташқари одамларни доимо покиза юришга, ёмон ният ва аҳлоқсиз сўзлардан тийилишга даъват этади. Бу ғоялар бугунги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган.
3-ўқувчи: Асарда ғаразгўйлик, ҳасад, манманлик, фитна-фасод қораланган. Ваъдага вафо, ахдга садоқат, самимият, одамлар ўртасидаги аҳлоқий ғоялар улуғланган. Авестода «эзгу фикр», «эзгу сўз» ва «эзгу амал» чамбарчас боғлиқлиги таъкидланган.
4-ўқувчи: «Авесто»да қайд этилган энг муҳим фикрлардан бири – инсонларни меҳнат қилишга, ўз қўллари билан моддий бойликлар яратиб, фаровон ҳаёт кечиришга даъватдир.
5-ўқувчи: Шундай қилиб «Авесто» дунёда энг қадимги динлардан бири бўлган зардуштийликнинг муқаддас китоби бўлиши билан бирга, аждодларимизни узоқ ўтмиши, тафаккури тараққиётининг қомусий йиғиндиси, мафкурамизнинг тарихий илдизи, манбаи ҳамдир.
6-ўқувчи: Халқ оғзаки ижоди намуналари, азалий санъат дурдоналари истиқлол ғоясининг манбаи бўла олади. Авлод-аждодларимизнинг ҳаёти, урф-одатлари, анъаналари, маданияти, халқ оғзаки ижодида ниҳоятда бой ва хилма-хил акс эттирилган. «Тўмарис», «Широқ» сингари афсона ва «Алпомиш» каби достонларда ҳам миллий ҳам умуминсоний ғоялар илгари сурилган.
Минг-минг йиллар давомида тараққий этиб келаётган адабиёт ва санъатнинг асосий ғояси инсонпарварликдир.