Mikroprostessorning yaratilish tarixi

Sonning kodini o’zgartirish;

Axborotni ungga va chap istalgan razryadga surish;

Ketma-ket kodlarni parallel kodlarga almashtirish va aksincha;

Ayrim mantiqiy amallarni bajarish;

Registrlar axborotni yozish usuliga qarab ketma-ket va paralel registrlarga bo’linadi. Registrda axborotni kabo’l kilish, siljitish va o’zatish boshqaruvchi impulslar yordamida amalga oshiriladi. Boshqaruvchi impulsli signallar konyuktorlar orkali registrlarga tushadi.

Registrlar axborotni o’zatish usuliga qarab 2 turga bo’linadi:

xotira (siljitmaydigan) registr.

Siljituvchi registr.

Siljituvchi registrlarni quramiz.

Siljituvchi registr deb, boshqaruvchi taqtli impuls ta’sirida ikkilik soni kodini bir yoki bir necha razryad ungga yoki chapga siljitadigan registrga aytiladi. Razryad setkasidan chiqib ketgan son yukoladi. Siljituvchi registrlar arifmetik va mantiqiy operastiyalarni bajarish uchun ham kullaniladi.

Qo’shni razryadli triggerlar orasiga kechiqtiruvchi elementlar ulanadi. Qatta razryadli trigerni schyotli kirishiga ulangan. Son tegistrga 2 usulda yozilishi mumkin.

Parallel

Ketma – ket kodlar bilan.

Ketma – ket bilan sonni yozishda qatta razryadli trigerni schyotli kirishiga soni kichiq razryaddan boshlab ketma – ket kodli signal impulsi qurinishida beriladi. Xar bir razryad yozilgandan keyin siljituvchi impuls beriladi. Natijada yozilgan ikkilik son bir razryad ungga siljiydi. Siljituvchi impuls hama trigerlarni 0 xolatga keltiradi. Bu xolda trigerlarda yozilgan birlik signal impulsi shu trigerlarning chiqishidan kichiq razryadli trigerga ma’lum vakt kechiqib boradi. Trigerlardagi utkinchi prostesslar tugashi bilan registrdagi ikkilik son (kodli signal) kichiq razryadga siljiydi. Registrda soni hama razryadlar yozib bo’lingandan keyin “uqish” komandasi bilan chiqishdagi kon’yunktorlar orkali parallel kodli shinaga o’zatiladi. Parallel kod bilan soni yozishda signal kodi kodli shinaga beriladi. “Siljituvchi” komandasi bilan signal kodi bir razryad ungga siljiydi. N razryad siljitish uchun n marta siljituvchi impuls berish kerak. Shunday kilib bitta registr yordamida soni parallel kodini ketma – ket kodiga aylantirish mumkin. Sonni chapga siljitish uchun kichiq razryadli trigerni birlik chiqishini kechiqtiruvchi element orkali qatta razryadli trigerni schyotli kirishiga ulash kerak. Ko’pincha EXM larda reversiv siljituvchi registrlar ham ko’p kullaniladi. Xozirgi paytda registrlar integral mikrosxema qurinishda ishlab chiqarilmokda.

Trigerlar EXM ning xotira va arfmetik qurilmasining asosiy elementi xisoblanadi. 2 ta turgun xolatga ega bo’lgan elektron qurilmadir. U ikki kaskadli simmetrik karshilikli ko’chaytirgichdan iborat bo’lib kaskadlar orasida 100 % li musbat ieskari boglanishi amalga oshirilgan. Xisoblash texnikasida trigerlar xotira qurilmasi sifatida kullaniladi.

Trigger kirishiga beriladigan boshqaruvchi signal ta’sirida u bir turgun xolidan ikkinchi turgun xolatiga o’tadi. Uning bitta turgun xolati mantiqiy 1 deb ikkinchisi 0 deb kabo’l kilinadi. Trigerni kirishiga beriladigan xar bir signalga muvofik u xolatini o’zgartirish uchun xisobli kirish rejimi kullanildi. Buning uchun trigerni aloxida kirishlari o’zaro birlashtirib ulanadi.

Trigerlar amalda inerstiyasiz. 1 – sekunda 10⁶ marta qayta ulanib turishi mumkin. Trigerlar asosida EXM larni registrlari, schyotchiqlari va jamlagichlari yigiladi. Trigerlar integral mikrosxema asosida ish chiqilmokda. Trigerlar axborotni usuliga qarab asinxron vasinxron trigerlarga bo’linadi.