Mikromashinalar

1 – rasm Salt ishlash tajribasi uchun sxema
Yuqoridagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 5.1 jadvalga yozing.
5.1 jadval

O`lchash kerak				Xisoblash kerak
№	U1c	I1c	U2c	K	P1c
	V	Ma	V		Vt

Transformatorni salt ishlating va birlamchi xamda ikkilamchi ( , ) kuchlanishlarni o`lchang.

Transformatsiya koyeffitsiyentini po`latdagi isrofni xisoblang.
Salt ishlash toki ni va quvvatni xisoblang ( ).
Transformatorga iste’molchi (yuklama) ulang. Transformatorning FIK , tashqi xarakteristika larini toping.

K-transformattsiyalash koeffittsenti
Birlamchi cho`lamga LATR orqali shunday pasaytirilgan kuchlanish beriladiki, bunda uning birlamchi va ikkilamchi chulamidan nominal tok o`tadi.




2 – rasm Yuklamali rejim uchun elektr sxema

Yuqoridagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 5.2 jadvalga yozing.

5.2 jadval

O`lchash kerak					Xisoblash kerak
№	U1c	I1c	U2c	I2c	K	P1c
	V	mA	V	mA		Vt

Nazorat savollari

1. 
   Transformatorlarning vazifasini aytib bering?
   
2. 
   Bir fazali transformatorlarning qo`llanilishi?
   
3. 
   Transformatorlarning salt va yuklama bilan ishlashini tushuntirib bering?
   
4. 
   LATR ning vazifasini tushuntiring?
   
5. 
   Transformattsiyalash koeffittsenti
   

LABORATORIYA MAShG`ULOTI № 6
MAVZU: O`ZGARMAS TOK GENERATORINI TEKShIRISh
Mashg`ulot maqsadi.
O`zgarmas tok generatorlari bilan tanishib, elektr energiya ishlab chiqarish usullarini o`rganish va laboratoriya sharoitida elektr energiya ishlab chiqarishni tekshirish bo`yicha bilim va kunikma xosil qilish.
Kerakli jixozlar:
Laboratoriya stendi;
Elektr o`tkazgichlar;
Elektr istemolchilar;
O`lchov vositalari;
Bir fazali generator.
Vazifasi bo`yicha o`zgarmas tok mashinalari generator va dvigatellarga bo`linadi. Generatorlar mexanik energiyani elektr energiyaga aylantiradi.
B ular:




1-rasm. Parallel qo`zg`atishli generetor: a) ulash sxemasi. b) ishchi xarakteristikasi.

1. 
   Ketma-ket qo`zg`atishli dvigatelь
   

Bu dvigatelda yakorь va qo`zg`atuvchi chulg`amlar bir-biri bilan ketma-ket langan. Shuning uchun bu chulg`amlarda bir xil tok o`tadi.

2-rasm. Ketma-ket qo`zg`atishli dvigatelь: a). ulash sxemasi b). Mexenik xarakteristikasi
Generator qisqichlar orasidagi kuchlanish quyidagi formuladan aniqlanadi:

Bunda: R_ya - yakorь chulg`amining qarshiligi, R<sub>q</sub> – qo`zg`atuvchi chulg`amning qarshiligi, I_yu – yuklama toki.
Aralash qo`zg`atishli elektr dvigatelь
Bu dvigatelda xam ketma-ket, xam parallel qo`zg`atishli chulg`amlar bor. Shuning uchun xam aralash qo`zg`atishli elektr dvigateli parallel va ketma-ket dvigatellari xossalariga ega bo`lishi kerak.

L

3-rasm. Aralash qo`zg`atishli elektr dvigateь: a). ulash sxemasi, b). mexanik xarakteristikasi.
Yuqoridagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 6.1 jadvalga yozing.
6.1 jadval

№	I	U	R	P	n
	A	V	Om	Vt	ayl/daq
1
2
…..

Olingan natijalar asosida generatorning xarakteristikasini quring.
Nazorat savollari:

1. 
   O`zgarmas tok generatorlari to`g`risida gapirib bering?
   
2. 
   O`zgarmas tok generatorining ilash printsipini tushintiring?
   
3. 
   O`zgarmas tok generatorning turlari?
   
4. 
   O`zgarmas tok generatorlari qayyerlarda qo`llaniladi?
   
5. 
   Parallel qo`zg`atishli o`zgarmas tok generatorning ishlash printsipini tushuntiring?
   
6. 
   Ketma - ket qo`zg`atishli o`zgarmas tok generatorning ishlash printsipini tushuntiring?
   
7. 
   Aralash qo`zg`atishli o`zgarmas tok generatorning ishlash printsipini tushuntiring?
   
8. 
   Mavzu bo`yicha xulosa chiqaring.
   

LABORATORIYa MAShG`ULOTI №7
MAVZU: UCh FAZALI ASINXRON DVIGATELNING TEKShIRISh


Mashg`ulot maqsadi.
Uch fazali asinxron dvigatellarning turlari bilan tanishish, qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron dvigatel bilan laboratoriya ishini o`tkazish, dvigatel parametrlarini o`lchash va xisoblash.
Kerakli jixozlar:
Laboratoriya stendi;
O`tkazgichlar;
Elektr istemolchilar;
O`lchov vositalari;
Bir fazali AD.




3-rasm. Uch fazali asinxron dvigatelning ulash sxemasi
Yuqoridagi elektr sxemani quyidagi laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 7.1 jadvalga yozing.

Uch fazali asinxron dvigateli ularning turlari bilan tanishadilar. AD larda sirpanish va yuklama momenti xisoblashni va AD ning mexenik xarakteristikasini qurishni o`rganadilar.

Asinxron dvigatellar o`zgaruvchan tok mashinalar turiga mansub bo`lib ular elektr enargiyani mexanik energiyasiga o`zgartirish uchun ya’ni ma’lum bir mexanizimni xarakatga keltirishda keng qo`llaniladi.
Asinxron dvigatelning ikki xil turi mavjud

1. 
   Qisqa tutashgan rotirli AD lar;
   
2. 
   Faza rotorli AD larga bo`linadi.
   

Asinxron daigatelning ishlash printsipi – stator chulg`amlariga tarmoqdan uch fazali kuchlanish beriladi. Bu kuchlanish ta’sirida stator chulg`amlaridan tok I₁ o`tib, aylanuvchi, magnit oqim hosil qiladi. Magnit oqimining aylanish tezligi quyidagi formuladan topiladi.
ayl/daq.
f<sub>1</sub> – stator chulg`amidagi tok chastotasi, p – aylanuvchi magnit maydon qutublarining juftlar soni.
Rotorning aylanish tezligi stator magnit maydanidan aylanish tezligidan orqada qolishi sirpanish deyiladi:

n₂- rotorning aylanish tezligi.
Asinxron dvigatelь chulg`amlarini aylanuvchi magnit oqim kesib o`tadi va ularda elektr yurituvchi kuchlarni vujudga keltiradi:


V.


V.

F_M – magnit oqimining amplitudasi, K_1, K₂ (0.85-0.95)– stator va rotor chulg`amlarining doimiy koeffittsenti.

Rotor chulg`amida uyg`otilgan EYuK ning chastotasi quyidagi ifoda bo`yicha aniqlanadi:
G ts.

A ylantiruvchi momentning sirpvnishga bog`liqligi M=f(S) kordinata o`qida ifodalaymiz.