Mikrojanzotl ar Mikroj anzotl arning turi

Mikrojanzotl ar	Mikroj anzotl arning turi	Qo‘llanilish sohasi
Ikki valentli temirni, oltingugrtni va sulfid mineralarni oksidlovchi mikrojanzotl ar	Acidithiobacillus	Metallarni ruda va boyitmalardan bakterial tanlab eritish
	Leptospirillum	-II-
	Sulfobacillus	-II-
	Sulfolodus	-II-
	Acidianus	-II-

108

Sulfatredutsirlo vchi bakteriyalar	Desulfovibrio, desulfomo-nas, desulfobulbus, desul- fobacter va boshqalar.	Chiqindi suvlarni tozalash, metallarni cho‘ktirish, flotatsiya
Temir va marga-netsni oksidlovchi bakteriyalar	Siderocopsa, metallogenium, galionella, spirothrix, leptothix	Chiqindi suvlarni tozalash
Temir va marga-netsni tiklovchi va oksidlovchi bakteriyalar	Pseudomonas, Bacillus va boshqalar.	Chiqindi suvlarni tozalash, marganetsni tanlab eritish
As^J+ oksidlovchi bakteriyalar	Pseudomonas arsenito-oxidans, Pseudomonas putida, Alcaligenes eutrophus	Sanoat chiqindi suvlarini tozalash
Cr^6+ tiklovchi bakteriyalar	Pseudomonas dechromaticans	Chiqindi suvlarni tozalash
Oltinni erituvchi, yig‘uvchi va cho‘ktiruvchi mikrojonzotlar	Bacillus, Pseudomonas, achitqi, mitselial quziqorini,	Oltinni eritish, sorbsiyalash va cho‘ktirish
Silikatlarni parcha-laydigan (destruk- siyalaydigan) mikrojanzotlar	Aspergillus niger, Bacillus musilaginosus, lishayniki va boshqalar.	Boksitlarni kremniysizlashtirish, silikat porodalardan titan, ayuminiy va uranni ajratib olish
Metallarni yig‘uvchi (akkumlyatir- lovchi) mikrojan-zotlar	Suv o‘tlari, geterotrof bakteriyalar, aktinomitsetlar, achitqi, zamburugTar	Metallarni eritmalardan ajratib olish, chiqindi suv­larni tozalash, metallarni sorbsiyalash

Biogidrometallurgik jarayonlarda Fe²⁺, S° va sulfidli mineralarni oksidlovchi bakteriyalar asosiy ahamiyatga ega. Bu bakteriyalarning sinflanishi 7.2-chizmada keltirilgan.
109

2. 
   chizma. Fe²⁺, S° va MeS oksidlovchi bakteriyalarning sintlanishi
   

Tanlab eritish va bakterial oksidlash jarayonlarida katta amaliy ahamiyatga temir oksidlovchi Acidithiobacillus ferrooxidans (A.ferrooxidans) mikrojanzotlari ega. Bu turdagi mikrojanzotlar sulfidli, sulfid saqlovchi ko‘mir, oltin uran rudalarining zahiralarida doimo uchraydi.
Acidithiobacillus turdagi tion bakteriyalar aeroblar hisoblanadi, ular faqatgina erkin kislorod mavjudligida rivojlanishlari mumkin. 0‘zlarining yashashi uchun bu bakteriyalar kislorodni qabul qilishi bilan kechadigan noorganik moddalarni oksidlanish reaksiyalarini qoTlaydi.
Acidithiobacillus turdagi bakteriyalarning sinflanishi 7.3-chizmada keltirilgan.

2. 
   chizma. Acidithiobacillus turdagi bakteriyalarning sintlanishi
   

A.ferrooxidan bakteriyalarning doimiy yoTdoshi Aciditiobacillus thiooxidans mikrojanzotlaridir. Bu turdagi bakteriyalar pH 0,3 ko‘rsatgichisida ham rivojlanishlari mumkin. Bu bakteriyalarning energiya manbai S₂0₃²', S₄0₆²", S° lardir. Bakteriyalar doimo sulfidli va oltingugurtli zahiralarda uchraydi.
A. acidophilus ( organoparus) bakteriyalar uchun energiya manbai elementar oltigugurtdir. Bakteriyalar oltingugrtni pH 3,0 ko‘rsatgichisida va 25-30°C haroratda oksidlaydilar.
Leptospirillum turdagi bakteriyalar A.ferrooxidans bakteriyalar bilan birga sulfidli rudalar konlarida tarqalgan. Bu turdagi bakteriyalar 30°C haroratda faqat Fe²⁺ va piritni oksidlaydi.
Sulfobacillus, Sulfolobus (Acidocadarius), Acidianus, S.thermosulfido- oxidans, S. acidophilus, Acidomicrobium ferrooxidans turdagi mikrojanzotlar termofil mikrojanzotlar guruhiga kiradi va ular elemntar oltingugurt, temir va sulfidli mineralarni 55-90° С haroratiarda oksidlash xususiyatiga ega.

1. 
   Sulfatredutsirlovchi bakteriyalar anaerob sharoitlarda sulfatlarni serovodorodgacha tiklaydi. Bu turdagi bakteriyalar pochvada, geotermal xududlarda va neft zahiralarida keng tarqalgan. Ularning ko‘payishi serovodorodni hosil boTishiga olib keladi. Hosil boTgan serovodorod metallarni cho‘ktiradi va otval va ruda konlarida oksidlovchi j arayonlarni to‘xtatadi. Bu bakteriyalarning metallarni cho‘ktirish xususiyati suyuq chiqindilarni saqlovchi joylarda va suv omborlarida suvni metallardan tozalashda katta ahamiyatga ega
   

in

Sulfatredutsirlovchi bakteriyalarning asosiylari kuyidagilardir: Desuljvibrio, Desulfomonas, Desulfobulbus, Desulfobacter, Desulfococcus, Desulfobacterium va b.

Marganetsni mikrobiologik tanlab eritilishi uni ikki valentli holatgacha tiklanishi bilan bog‘liq. Marganetsni tiklanishi turli taksonomik guruhdagi bakteriyalar ishtiroqida kuzatiladi. Bu bakteriyalar chuchk suv xavzalaridan va okean va dengiz suvlaridan ajratib olinadi. Marganetsni tanlab eritishida ishtiroq etuvchi bakteriyalarga kuyidagilar kiradi: Bacillus subtilus, Bacillus macerans, Pseudomonas fluorescens, Bacillus spp. va b.
Marganetsni tiklanishi, bakteriyalar tomonidan hosil qilingan tiklovchi moddalar bilan (chumoli tuzi, shavel va limon kislotasi) amaalga oshiriladi.
Masalan, Mn0₂ + HCOOH + 2H⁺^ Mn²⁺+ 2H₂0 + C0₂ (7.1) Temir oksidlovchi bakteriyalarning turlariga geterotroflar, fototroflar, mikro suv o‘tlari va b. kiradi. Bu mikrojanzotlar temir cho‘kmasini hosil qilish imkoniyatiga ega. Bularga kuyidagi bir xujayrali bakteriyalar kiradi: Siderocopsa, Metallogenium, Galionella, Spirothrix, Leptothrix
pH 5-7,5 va 4 da 18°C gacha bakteriyalarning yuzasi 2-3 mkm temir gidroksidi bilan qoplanadi.
As³⁺ oksidlash uchun Pseudomonas arsenitoxidans bakteriyalar qo‘llaniladi. Mishyakni oksidlanishi pH 6 ko‘rsatgichda qo’yidagi reaksiya orqali boradi.
NaAs0₂ + H₂0 <-► NaAs0₃ + 2H⁺ + 2e (7.2)
Oltinni eritish xususiyatiga Bacillus, Pseudomonas bakteriyalari ega. Bu bakteriyalar aminokislota ishlab chiqarishadi. Bu aminokislotalar rN 9-10 aminoguruh orqali Au - H bog‘ini hosil qiladi. Oltinni aminokislotalar bilan erishi, vodorod peroksidi oksidlovchisi ishtiroqida amalga oshiriladi.