«mikroiqtisodiyot»

3. Mandaringa bolgan talab va taklif funksiyalargi quyidagicha berilgan

Q_D=5000-5P; Q_S=-500+5P

Bozorning muvozanat parametrlari aniqlansin.

3. Jadvalda berilgan ma’lumotlar asosida bozorning muvozanat parametrlari aniqlansin.

Narx	Talab hajmi	Taklif hajmi
1 000	4 000	2 000
1 500	3 000	2 800

4. Muqumiy nomidagi teatrda spektakl chiptaiga bo'lgan talab P=5220-0.05671Q ko'rinishida. Bu yerda, P-chipta narxi somda, Q-chiptalar soni. Kassada chipta necha somdan sotilsa pul tushumi maksimal bo'ladi?

5. 2014-yilda Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetidagi talabalar o’rtasida so'nggi markadagi ‘NOTEBOOK’ uchun eng kopi bilan qancha tolashlari mumkinligi haqida otkazilgan sorov natijalari quyidagi jadvalda keltirilgan

Talabalar soni	2 000	1500	1100	800	500	200
Tolashlari mumkin bolgan maksimal narx $	300	400	500	550	600	700

Ushbu malumotlar asosida umumiy talab shkalasini aniqlash mumkinmi? Agar bolsa qanday qilib?

6.Shakar bozori muvozanat holatga yaqin holatda. Muvozanat narx 1300 som. Mahsulot hajmi 10 000 kg. 1 kg. shakar narxi 1200 som bo'lsa, talab ortib 12000 kg., taklif 9000 kg. tashkil qildi. Shakarga bo'lgan talab va taklif funksiyalari aniqlansin. Davlat 1 kg shakar narxini 1250 som qilib belgiladi. Davlatning narx siyosati qanday oqibatlarga olib keladi?

7. Talab va taklif funksiyalari to'g'ri chiziq ko'rinishida. Muvozanat narx 10 000 somga, muvizanat hajm esa 3600 ga teng. Narx 8 000 som bo'lganda talab hajmi 40 000 tani tashkil etadi. Agar narx 12 500 bo'lsa, taklif hajmi aniqlansin.

8. Bozordagi taklif funksiyasi A tovar uchun Q_S=4P-2000 ga teng. Avval bu bozordagi talab hajmi Q=19000-2P ko'rinishida edi. So'ngra esa reklama tufayli 11000-2P ga ortdi. Bozorning oldingi va hozirgi muvozanat parametrlarini toping.

4-MAVZU. Bozor muvofanati. Maksimal va minimal narxlar.

Reja:

1. 
   Bozor muvozanati va uning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar
   

2.Bozorda maksimal va minimal narxlar

3.Iste’molchi yutug’i va ishlab chiqaruvchi yutug’i

Bozor muvozanati – bozorda taklif miqdori bilan talab miqdori teng bolgan hol; taklif chizig'i bilan talab chizigi kesishgan nuqtaga muvozanat nuqta deyiladi. Talab va taklif orqali bozor mexanizmini o’rganish, ularning grafiklarini tahlil qilishdan boshlandi. Ma’lumki, davlatning aralashuvisiz, talab va taklif muvozanat holatga keladi va unga asosan tovarning bozor narxi o’rnatiladi hamda muvozanatni ta’minlaydigan mahsulotning umumiy hajmi o’rnatiladi.

Muvozanat narx – talab bilan taklifni tenglashtiruvchi narx. Muvozanat narxga to’g’ri keladigan tovar miqdoriga muvozanat mahsulot miqdori deyiladi.

Transaktsion harajatlar – bozorda tovarlarni sotishda egalik huquqini aniqlash va uni berish bilan bog’liq harajatlar.

Quyidagi grafikda ordinata o’qi bo'yicha bir birlik mahsulotning narxi ko'rsatilgan (somda). Absissa o’qi bo'yicha berilgan vaqt oraliida talab qilingan va taklif qilingan mahsulot hajmi ko'rsatilgan. Taklif chizigi (supply) qancha miqdorda va qanaqa ishlab chiqarish narxida tovarning bozorda sotilishi mumkinligini ko'rsatadi. Taklif chizig'i qancha yuqoriga ko’tarilsa, shuncha narx yuqori boladiva shunga ko'p firmalar mahsulot ishlab chiqarib, sotish imkoniyatiga ega bo'ladilar.Yuqori narx, mavjud firmalarni ishlab chiqarishni kengaytirishga da’vat etadi, bozorga yangi firmalarni o'z mahsuloti bilan kirib kelishini ta’minlaydi, ular ishlab chiqargan yuqori harajatli rentabel bo’lmagan mahsulotlari yuqori narxda rentabel bo'ladi. Bunday holda, firmalarda ishlab chiqarishning kengayishi qisqa vaqt oraliida intensiv bo'lsa, uzoq muddatda esa ekstensiv amalga oshiriladi.

Talab chizigi (Demand) iste’molchilarning berilgan narxlarda qancha miqdorda mahsulot sotib olish mumkinligini bildiradi. Talab chizig'ining pastga ketishi, iste’molchilarning narx qancha past bo'lsa, ular shuncha ko'p mahsulot sotib olishini anglatadi. Past narxlar, haridorlarga yanada ko'proq miqdorda tovarlar sotib olishiga hamda ilgari sotib ololmayotgan iste’molchilarga esa hozir u tovarni sotib olishga imkon yaratadi.

Ko'pgina bozorlarda bir vaqtning o'zida ham talab, ham taklif egri chiziqlari o'zgarib turadi. Iqtisodiy o'sish yuqori bo'lganda iste’molchilar daromadi yuqori bo'ladi, aks holda daromadlar ham kamayadi. Ba’zi bir tovarlarga bo'lgan talab ham vaqt bo'yicha o'zgaradi, masalan, mavsumlar bo'yicha tovarlarga talab; bir-birini o’rnini bosadigan tovarlardan birining narxini o'zgarishi; did va modaning o'zgarishiga qarab talabning o'zgarishi. Xuddi shunday, vaqt bo'yicha ish haqi, xom ashyo narxi, kapital mabla qo’yishlar ham o'zgaradi, natijada bu o'zgarishlar taklifga jiddiy ta’sir qiladi.

Mavzuga doir masalalar
1.X tovarga talab va taklif funksiyalari quyidagicha berilgan:

Q_D=200-5P

Q_S=80+P

Davlat har bir tovarga 10 $ soliq belgiladi.

Bu qaror natijasida

1. 
   muvozanat parametrlari qanday o'zgarishini grafikda tasvirlang
   

1. 
   bu soliqning iste’molchi, ishlab chiqaruvchi to'laydigan qismi va soliq yuki ortiqchaligi hisoblansin.
   

Yechimi:

Dastlab bozor muvozanatini topamiz.

Q_D=Q_S

200-5P=80+P

120=6P

P=20. Q_D=Q_S=100

Davlat 10 som soliq belgilagandan so'ng Q_S^t =80+(P-10)=70+P

Yangi muvozanat Q_D=Q_S^t 200-5P=70+P

130=6P

P₁=21.6 Q_D=Q_S^t=70+21.6=91.6
Endi grafikda tasvirlaymiz

Iste’molchi to'laydigan qism = (21.6-20)×91.6 = 146.5

91.6=80+P

P_m=11.6

Ishlab chiqaruvchi to'laydigan qism=(20-11.6)×91.6=769.4

Soliq yuki ortiqchaligi=(21.6-11.6)×(100-91.6)/2=42

2. Mol go'shti bozorida go'shtga bo'lgan talab va taklif funksiyalari quyidagicha:

Q_D=20000-2P

Q_S=2000+P

Tovuq go'shti bozorida esa talab va taklif funksiyalar:

Q_D=24000-2P

Q_S=4000+3P

Mol go’shti bozorida taklif qisqarishi oqibatida muvozanat narx 6200 so’mga ko’tarildi.

Aniqlanishi lozim:

1. Mol go'shti taklifi va uning chizig'i qanday o'zgarishini izohlang hamda mol go'shti bozorida o'zgargan vaziyat tovuq go'shti bozoriga qanday ta’sir ko'rsatishini, ya’ni tovuq go'shtiga talab qanday o'zgarishini aniqlang.

Yechimi:

Mol go'shti bozorida muvozanat holatni aniqlaymiz. Buning uchun taklif va talab funksiyalarini tеnglashtirib muvozanat narxni topib olamiz:

Q_e=Q_S=Q_D

Q_e=20000-2P=2000+P

18000=3P

P_e=6000 som. Dеmak muvozant narx 6000 somni, muvozanat hajm esa Q_e=2000+6000=8000 kg.

Mol go'shti taklifi qisqarishi natijasida muvozanat narx 6200 somni tashkil qilganligi bois o'zgargan taklif hajmini quyidagi amalni bajarib aniqlaymiz:

20000-2×6200=2000+6200-X