Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

 

---

75 
3.4. Iste’molchining daromadlarini o‘zgarishiga munosabati. Engel egri 
chizig‘i. 
Daromadning o‗zgarishi byudjet chizig‗ini o‗ziga parallel ravishda siljishiga 
olib keladi, nima uchun deganda, narxlar nisbati o‗zgarmaydi. Daromad oshganda, 
byudjet chizig‗i o‗ngga-yuqoriga siljiydi, kamayganda pastga-chapga siljiydi. 
Xuddi shunday siljishlar ne‘matlar narxi bir xil o‗zgarganda ham sodir bo‗ladi. 
Narxlarning pasayishi real daromadni oshiradi, natijada byudjet chizig‗i o‗ngga-
yuqoriga siljiydi. Xuddi shunday narxlarning o‗sishi, real daromadni kamaytiradi - 
byudjet chizig‗i pastga-chapga siljiydi. 
Real daromadning o‗sishi natijasida byudjet chizig‗i 
n
A
A
A
A
,...,
,
,
3
2
1
holatlarga 
ketma-ket siljiydi (3.10-rasm). "Daromad - iste‘mol" egri chizig‗i har xil turdagi 
tovarlar uchun boshqacha qiyalikka ega. Oddiy (to‗laqonli) naflik uchun bu qiyalik 
ijobiydir, chunki ularni iste‘mol qilish daromadning oshishi bilan ortadi. 
3.10-rasm. «Daromad-iste’mol» chizig‘i. 
Daromadlarning o‗zgarishiga mos ravishda iste‘molchining yangi holatdagi 
muvozanat nuqtalari o‗rnatiladi: 
n
E
E
E
E
,...,
,
,
3
2
1
. Ushbu muvozanat nuqtalarini 
tutashtiruvchi chiziqni amerikalik olim Dj.Xiks «daromad-iste‘mol» chizig‗i deb 
atadi va bu chiziq ilmiy adabiyotlarda «turmush darajasi» chizig‗i deb ham ataladi.
Agar «daromad-iste‘mol» chizig‗i koordinata boshidan 
0
45
burchak ostidagi 
to‗g‗ri chiziqdan iborat bo‗lsa, daromadning o‗sishi, iste‘molchining iste‘mol 

---

76 
qiladigan ne‘matlari bir xil proporsiyada o‗sadi. Agar iste‘molchi ne‘matlarni har 
xil proporsiyada harid qilsa, 
W
chizig‗ining yotiqligi o‗zgaradi. 3.10-rasmda 
tovarlar sotib olish boshida tez sur‘atda o‗sadi, keyinchalik 
X
1
tovarni sotib olish, 
X
2
tovarga nisbatan oshib boradi. 
Engel egri chizig‗i doimiy narxlar va preferensiyalar bo‗yicha tovarlarni 
iste‘mol qilish hajmi va iste‘molchilar daromadlari o‗rtasidagi bog‗liqlikni 
tasvirlaydi. U nemis iqtisodchisi va statistikasi mutaxassisi Ernst Engel (1821-
1896) sharafiga berilgan, u ushbu iste‘molchi tomonidan sotib olingan tovarlar 
hajmi va yuz daromadning qiymati o‗rtasidagi munosabatni o‗rgangan. Engelning 
egri chizig‗i shaklda ko‗rsatilgan.