Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

3.1-rasm. Umumiy naflik va me’yoriy naflikning o‘zgarishi.
3.1-rasmdan ko‗rinib turibdiki, ne‘mat miqdori 
Q
ning oshishiga, umumiy 
naflik 
U
ning oshishi to‗g‗ri keladi (a-rasm). Ne‘mat miqdori 
Q
oshganda umumiy 
naf oshgani bilan, chekli naf (
MU
- har bir qo‗shimcha birlik ne‘matning nafi) 
kamayib boradi (b-rasm). Maksimal naflik 
Q
*
nuqtada erishilganda, bu nuqtada 
chekli naflik (
MU
) nolga teng bo‗ladi. Iste‘molchining eng yaxshi iste‘mol 
ne‘matlar majmuini tanlashini, ne‘matlar turi ikkita bo‗lgan hol uchun qaraymiz. 
Umuman olganda bu tahlilni keskin darajada cheklamaydi. Haqiqatdan ham 
iste‘molchi tanlovini berilgan ne‘mat bilan boshqa qolgan barcha ne‘matlar 
o‗rtasida qarasak ham bo‗ladi. Nafli foydalanishning zamonaviy nazariyasi 
utilitarizmga qaytadi - so‗nggi ikki asrdagi G‗arb iqtisodiy fikrining asosiy 
yo‗nalishi. 
Birinchi marta "naflik" tushunchasi fanga shveysariyalik matematik Daniel 
Bernoulli tomonidan kiritildi. Naflik tushuncha ijtimoiy fanlar kontekstida birinchi 
bo‗lib Jeremi Bentham tomonidan ishlatilgan (1748-1831). U davom etdi u jamiyat 
"naflik tamoyili" asosida tashkil etilishi kerak, u zavq, naflik yoki baxtni yaratish 
yoki og‗riq, zarar yoki baxtsizlikdan himoya qilish uchun har qanday narsaning 
mulki sifatida tavsifladi. Ko‗rib turganimizdek, Benthamda "naflik" atamasi 
naflilik bo‗lishni mulk sifatida tushunish bilan taqqoslaganda umuman boshqa 
ma‘noga ega edi. 

---

59 
Neoklassik 
Vilyam 
Stenli 
Jevons 
(1835-1882) 
naflik 
nazariyasini 
rivojlantirishga katta hissa qo‗shdigan. XIX asrning ko‗plab utilitarlari foydali 
dastur aqliy hodisa, masalan, masofa yoki harorat bilan bir xil tarzda hisoblanishi 
mumkinligiga ishonishdi. Qisqasi, bu naflilik nazariyasining metamorfozalari.