Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot

Nazorat savollari 
1. Transaksion xarajatlar va ularning tarkibiga qanday xarajatlar kiradi? 

---

378 
2. Tashqi samaraga hayotdan aniq bir misol keltirib, izoxlab bering. 
3. Davlatning atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati nimalardan iborat? 
4. Axborot asimmetriyasi nima va uni yo‗qotishning qanday yo‗llari bor? 
5. Bozorning muvaffaqiyatsizligi nimalarda ko‗rinadi? 
6. Bozorga davlatning aralashuvi nima uchun kerak va u qo‗laydigan chora 
tadbirlar.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

379 
GLOSSARIY 
Almashtirish samarasi
- ish haqining ortishi natijasida bo‗sh vaqtning 
qisqirishi.
 
Alternativ harajatlar
(opportunity cost) — tanlashda voz kechilgan eng yaxshi 
alternativ variantdan olinadigan natija (qiymat, foyda, naflik). Alternativ qiymatni 
foydalanilmagan imkoniyat deb ham qarashadi: biror ne‘mat qiymatini voz 
kechilgan boshqa bir nechta ne‘mat qiymati bilan ifodalanishi. 
Asimmetrik axborot
— bu shunday xolatki, bunda bozorda bo‗ladigan savdo-
sotiqda bozor qatnashchilaridan bir qismi kerakli, muhim axborotga ega qolgan 
qism ega emas. 
Auksion
- (lat.auction)- «kim oshdi» savdosi, ochiq savdo qilish. Bu savdo 
davomida mahsulotni eng yuqori narx bo‗yicha ko‗targan xaridor sotib oladi. 
Bertran muvozanati
(Bertrand equilibrium) — bozor duopolii bo‗lganda 
firmalar tovar narxini tushirish va mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish 
orqali bir biri bilan raqobatlashadi. Tovar narxi chekli harajatga teng bo‗lganda 
muvozanat xolat barqarorlashadi. 
Befarqlik chizig‘i
(indifference curve) - shaxs uchun bir xil naf beradigan 
bo‗sh vaqt, ish vaqti va ish haqi (daromad) kombinatsiyalarini ifodalovchi egri 
chiziq. 
Bozor muvozanati
- bozorda taklif miqdorining talab miqdoriga teng bo‗lgan 
xol; taklif chizig‗i va talab chizig‗i kesishgan nuqtaga muvozanat nuqta deyiladi. 
Byudjet 
- (ingl.budget-sumka)- davlat, korxona, muassasa va shu kabilarniing 
ma‘lum muddat uchun oldindan belgilab qo‗yiladigan kirim-chiqim , daromad - 
buromad smetasi. 
Byudjet chegarasi
(budget constraint) - «umumiy vaqt - daromad» 
koordinatalariga ega bo‗lgan to‗g‗ri chiziq bo‗lib, uning yotiqlik burchagi ish 
haqini ifodalaydi. 
Byudjet chizig‘i
- byudjetni to‗liq sarflash sharti bilan iste‘molchi sotib 
oladigan tovarlar kombinatsiyalarini ifodalovchi chiziq. 
Vaqt bo‘yicha ustun ko‘rishni cheklash normasi
- umumiy darajasi 

---

380 
o‗zgarmaganda joriy iste‘moldan bir birlik kechishni to‗liq qoplaydigan 
kelajakdagi qo‗shimcha iste‘mol qiymati. 
Vaqt bo‘yicha ustun ko‘rish
— joriy iste‘molga sarflash bilan kelajakda 
iste‘mol qilish uchun sarflashdan qaysi birini befarqlik chizig‗i asosida tanlash. 
Vaqtlararo byudjet chegarasi
— shaxsning daromadi va ssuda foizi stavkasi 
bilan aniqlanadigan vaqtlararo ustun ko‗rish kartasidagi chiziqning xolati. 
Vaqtlararo muvozanatlik
— joriy va kelajakda iste‘mol qilish o‗rtasida 
tanlayotgan shaxs uchun maksimal naflik keltiruvchi xolat. 
Veblen samarasi
— tovarning narxi juda yuqori bo‗lganligi bilan bog‗liq 
bo‗lgan iste‘mol talabining o‗sish samarasi.