Mikroiqtisodiyot

3- bosqich. 

Yakuniy  

bosqich.  

(5 min) 

Mashg’ulot yakuni: 

1.Faol  ishtirok  etgan  o’quvchilarni  baholaydi  va  

rag’batlantiradi.  

2. Uyga vazifa sifatida kichik guruhlarga birlashgan holda 

korxona ochish g’oyasini tuzish va uning   asosiy va  

aylanma fondlarini ajratib   ko’rsatishni   vazifa  qilib 

beradi

.  

 

Baholari bilan 

tanishadilar. 

 

 Uyga vazifani 

yozib oladi. 

 

 

TAYANCH  SO’Z   VA   IBORALAR: 

 

Korxona,  Korxona  maqsadi, Korxona  funksiyalari, Korxona  fondlari, Asosiy fondlar, 

Aylanma fondlar, Jismoniy eskirish, Ma’naviy eskirish, Amortizatsiya, Ishlab chiqarish 

zaxiralari,  Yarim tayyor mahsulotlar, Kelgisi davr xarajatlari - Nomoddiy aktivlar. 

 

Ilova №1 

 

TEZKOR  SAVOLLAR: 

 

1.To’lovga qobil ehtiyoj  bu nima? 

2. Iste’molchi didi, daromadi, ularning soni va narx o’zgarishining kutilishi  bu  qaysi 

ko’rsatgichga ta’sir etuvchi omillar? 

---

 

20 

3. Narxga nisbatan teskari mutanosiblikda  o’zgaruvchi iqtisodiy  kategoriya bu 

nima?(qaysi qonun)? 

4.Tovarni  muayyan  narxda, ma’lum  miqdorda, mayyan bir vaqtda  sotish istagi bu nima? 

5. Narxga nizbatan to’gri mutanosiblikda o’zgaruvchi kategoriya bu nima? 

6. Texnologiya darajasi, resuslar narxi, raqobatchilar soni va  narx  o’zgarishining kutilishi 

qaysi ko’rsatgichga ta’sir etuvchi omillar? 

7.Talab miqdori va narxning bog’liqligini ifoda etuvchi egri chiziq qaysi ? 

8.Talab oshsa talab egri chizig’I qanday o’zgaradi? 

9.Talab kamaysa egri chiziq qanday o’zgaradi? 

10.Taklif  miqdori va narxning bog’liqligini ifoda etuvchi egri chiziq qaysi ? 

11.Taklif  oshsa talab egri chizig’I qanday o’zgaradi? 

12.Taklif  kamaysa egri chiziq qanday o’zgaradi? 

13. Muayyan  narxda  talab va taklif miqdori bir biriga mos tushib  bozorda mahsulotning 

ortiqchaligi yoki yetishmovchiligi kuzatilmasa  bu qanaqa holat? 

14. Muvozanat holatida  talab oshsa  muvozanat  narx qanday o’zgaradi? 

15. Muvozanat holatida  talab oshsa  muvozanat miqdor  qanday o’zgaradi? 

16. Muvozanat holatida  talab kamaysa  muvozanat  narx qanday o’zgaradi? 

17. Muvozanat holatida  talab kamaysa  muvozanat miqdor  qanday o’zgaradi? 

18. Muvozanat holatida  taklif  oshsa  muvozanat  narx qanday o’zgaradi? 

19. Muvozanat holatida  taklif oshsa  muvozanat miqdor  qanday o’zgaradi? 

20. Muvozanat holatida  taklif  kamaysa  muvozanat  narx qanday o’zgaradi? 

21. Muvozanat holatida  taklif kamaysa  muvozanat miqdor  qanday o’zgaradi? 

22. Bozor muvozanatida talab va taklif tenglashgan miqdor bu nima? 

23. Bozor muvozanatida talab va taklif  miqdorlari mos tushgan narx  bu nima? 

 

Ilova №2 

 

FAOLLASHTIRISH UCHUN SAVOLLAR: 

 

1.Korxona  tushunchasiga  ta’rif  bera  olasizmi? 

2.Korxonaning maqsadini ko’rsata olasizmi? 

3.Korxonaning  funksiyalarini tushuntirib bera  olasizmi? 

 

Ilova №3 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

Ilova №4 

UY 

XO’JALIKLAR

I 

KORXONA  YOKI 

TADBIRKORLIK  SEKTORI 

DAVLAT  

SEKTORI 

 

BOZOR  IQTISODIYOTI  

SUBYEKTLARI 

 

---

 

21 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ilova №5 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Korxona  -  musta’qil  xo’jalik  yurituvchi  

subyekt  bo’lib,  ishlab  chiqarish omillarini  

birlashtirish  hisobidan  tovar  yoki xizmat  

yaratuvchi  musta’qil  xo’jalik   yurituvchi  

subyekt 

MODDIY 

BOYLIKLAR 

IJTIMOIY  

BOYLIKLAR 

MA’NAVIY  

BOYLIKLAR 

FOYDA  

 OLISH 

EHTIYOJNI  

QONDIRISH 

INSON EHTIYOJLARINI  QONDIRISHNING 

YAGONA  MANBA’I 

 

 

KORXONANING  

MAQSADI 

 

---

 

22 

 

Ilova №6 

 

 

 

Amaldagi  

standartlar, 

normativlar 

va qonun 

qoidalarga 

rioya qilish. 

 

Soliqlarni  

to’lash, 

byudjetga  

majburiy  badal 

tolovlarini 

amalga oshirish. 

 

Xodimlar  

mehnatini  

tashkil 

qilish va 

boshqarish 

 

Mahsulot 

larni  

iste’molchil

arga sotish 

va yetkazish 

 

Ishlab  

chiqarishning 

moddiy  

texnika 

asosini 

ta’minlash 

 

Ishlab 

chiqarish va  

shaxsiy 

iste’mol uchun   

mahsulotlarni  

tayyorlash 

 

KORXONA

NING 

FUNKSIYA

LARI 

---

 

23 

 

 

Ilova №7 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KORXONA

 

FONDLARI

 

 

ASOSIY FONDLAR 

 

AYLANMA  FONDLAR 

ASOSIY  FONDLAR – korxonaning moddiy  

boyligi  bo’lib,  ishlab  chiqarish  jarayonida  bir  

necha  marta ishtirok  etadigan , o’zining  tabiiy  

ko’rinishini   uzoq  vaqt  davomida   

o’zgartirmaydigan , qiymatini  tayyor  mahsulotga  

qisman  o’tkazadigan vozitalar. 

ASOSIY  

FONDLARNING   

ESKIRISHI 

JISMONIY  

ESKIRISH 

MA’NAVIY  

ESKIRISH 

---

 

24 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jismoniy  eskirish- 

asosiy fondlarning 

boshlang’ich iste’mol  

qiymatining bosqichma 

– bosqich  yo’qotib  

borilishi.  Bunda 

ularning nafaqat ishlash  

jarayonidagi eskirishi, 

balki bekor  turishi 

natijasida ham 

eskirganligi kiradi.    

. 

Ma’naviy  eskirish- mashina va 

uskuna qiymatining ularni  

takror  ishlab  chiqarish  uchun  

ketadigan  umumiy , zaruriy 

xarajatlarning qisqarishi, yangi  

va unumdor  mashinalarning  

joriy  qilinishi  ta’sirida 

pasayishidir. Ushbu  omillar 

ta’sirida asosiy fondlar o’zining 

texnik  tavsifi  va iqtisodiy   

samaradorligi jihatdan qoloq 

bo’lib  qoladi, ma’naviy  

eskiradi. 

To’liq eskirish-  

ishlab  turgan 

asosiy fondlar  

yo’qotiladi va 

o’rniga yangisi 

joriy  etiladi. 

Qisman 

eskirish-  

ta’mirlash  yo’li  

bilan qoplanadi. 

AMARTIZATSIYA  - asosiy fondlarning  eskirish  

qiymati . Amartizatsiya ajratmalari – asosiy 

fondlarning  tayyor mahsulotga o’tkazgan qiymatini 

har  bir aylanish davridan yig’ib boriligan  toplami. 

---

 

25 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AYLANMA  

FONDLAR –  

ishlab  chiqarishning 

faqat bir siklida 

qatnashib, o’zining 

ashyoviy  holatini  

yo’qotadigan va 

qiymatini to’la tayyor  

mahsulotga 

o’tkazadigan  mehnat 

predmetlari. 

 

Ishlab   chiqarish  

zaxiralari – bu 

ishlab chiqarish 

jarayoniga  

kirish  uchun 

tayyorlangan  

mehnat  

predmetlari. 

 

Tugallanmagan  

ishlab  chiqarish  

yoki  yarim  tayyor  

mahsulotlar – bu 

ishlab chiqarish 

jarayoniga kirgan 

mehnat  

predmetlari:materi

allar,detallar va 

h.olar.  

 

Kelgusi  davr   

xarajatlari – bu 

aylanma 

fondlarning 

nomoddiy 

elementlari  bo’lib 

ular  kelgusi  davr 

mahsulotiga 

taalluqli bo’lgan 

xarajatlar. 

 

Amortizatsiya  hisoblanadigan mulk tarkibiga  

O’zbekiston respublikasi  qonunchiligiga  ko’ra  

qiymati eng kam ish haqining 50 barobaridan ortiq 

bo’lgan va foydalanish  muddati 1 yildan 

oshadigan mulklar kiradi.Yer uchastkalari, 

qazilma boyliklar, o’rmonlar va moliyaviy 

aktivlar   bunga kirmaydi. 

---

 

26 

 

Ilova №8 

 

BLUM  SAVOLLARI: 

1.KoRxona  musta’qil  xo’jalik  yuRituvchi  subyekt  ekanligiga  ishonasizmi? 

2.KoRxonaning asosiy maqsadi nimada  deb o’ylaysiz? 

3.KoRxona tuRlaRini  taRkibiy  qismlaRga ajRating.   

4.Mulkchilik shakliga ko’Ra  koRxonalaR  tuRlaRini taqqoslang. 

5.Faoliyat yuRitish  muddatiga  ko’Ra koRxona  tuRlaRini  qanday ta’Riflaysiz. 

6.TaRmoq belgilaRiga  ko’Ra  koRxona tuRlaRini  biR biRidan  faqlay  olasizmi? 

7.

 

Ishlab  chiqaRish  miqyosi va  xodimlaR  soniga qaRab koRxona  tuRlaRini  eng  

muhim xususiyatlaRini  bilasizmi. 

8.KoRxona fondlaRini taRkibiy  qismlaRga ajRating. 

9.KoRxonaning asosiy  fondlaRi  haqida  siz  ma’lumotga egamisiz? 

10. koRxonaning aylanma fondlaRining o’ziga xos  xususiyati  nimada? 

 

ADABIYOTLAR    RO’YXATI:

 

1.Salimov.B.T Hamdamov.S, O’Roqov Sаlimоv.B.T, Hаmdаmоv.S, O’Rаqоv.N.I . 

MikRoiqtisodiyot.”Ijod dunyosi” nashRiyoti 2003 yil. 

2.EgambeRdiyev.E MikRoiqtisodiyot. «Ilm ziyo» nashRiyoti. Toshkent-2005 

     3.XudoybeRdiyev.Z,  Homitov.K    TadbiRkoRlik  va  biznes    asoslaRi.  Toshkent  -

2009yil. 

     4.ShakaRov.A.B 

AbdukaRimov.F.B. 

TyRdibekov.H.I, 

“MikRoiqtisodiyot”  

Toshkent 2009 yil. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

27