Mikroiqtisodiyot

 

MD ni 

ko’paytirish; 

 

Davlat  

byudjetiga soliq 

ko’rinishida 

daromad 

kiritish; 

 

Aholi  turmush  

darajasini  

oshirish  

imkoniyatini  

yaratish; 

 

 

Inflyatsiya 

darajasini  

kamaytirishda  

hissa qo’shish; 

 

YaMM  

mahsulotni 

oshirishda hissa 

qo’shish; 

 

 

yangi  ishchi  

o’rinlarini  

yaratish; 

 

ehtiyoj- 

larni  qondi- 

rish; 

 

Tadbirkorlik va 

kichik  biznes  

quyidagi  

afzalliklarga  

ega: 

 

Biznes  umumiy  tushuncha  bo’lib, tadbirkorlik  faoliyati  

uning  bir  bo’lagidir. 

Tadbirkorlik bu ijodkorlik yaratuvchanlik  bo’lib u ishlab  

chiqarish  omillarini  biriktrrish  evaziga  Tovar  yoki  

xizmat  yaratiladi. Demak ishlab  chiqarish  omillarini 

uyg’unlashtiruvchi ( biriktiruvchi )  shaxslar  tadbirkorlar  

hisoblanadi. 

 

TADBIRKORLIK  

FAOLIYATINING  

SUBYEKTLARI: 

 

JISMONIY  

SHAXSLAR. 

YURIDIK  

SHAXSLAR 

---

 

41 

 

 

 

 

 

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TADBIRKORLIK  FAOLIYATINING  SHAKLLARI: 

 

XUSUSIY  TADBIRKORLIK 

 

JAMOA  TADBIRKORLIGI 

 

ARALASH TADBIRKORLIK

 

 

QO’SHMA  TADBIRKORLIK 

 

SHARTNOMAVIY  TADBIRKORLIK 

YURIDIK  SHAXS 

– o’z mulkiga  ega  bo’lgan,  mulkiy 

va nomulkiy  huquq va majburiyatlarga  ega  bo’lgan, 

davlat  ro’yxatidan o’tgan, bankda  hisob raqamiga  

ega, o’zining  nizomiga  ega,  dumaloq  muhri, burchak  

shtampiga  ega  bo’lgan  korxonalar. 

 

Xususiy  tadbirkorlik-  jismoniy yoki  yuridik  

shaxslartomonidan  amalda  o’zining  shaxsiy( 

xususiy)  mulki  asosida  tashkil  qilinadi; 

 

Qo’shma  tadbirkorlik – ikki yoki  undan ortiq  

yuridik  shaxslar ( shu  jumladan chet  el  

korxonalari) mulkini  birlashtirish  yo’li  bilan  

tashkil  qilinadi; 

 

---

 

42 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KICHIK  BIZNESDA  

TADBIRKORLIK  

QUYIDAGICHA  AMALGA  

OSHIRILISHI  MUMKIN: 

 

YURIDIK  SHAXSNI  

TASHKIL  

QILMASDAN, 

 

YURIDIK  SHAXSNI  

TASHKIL  QILIB, 

 

YOLLANGAN  

MEHNATDAN  

FOYDALANIB. 

 

YOLLANGAN  

MEHNATDAN  

FOYDALANMASDAN, 

 

Aralash tadbirkorlik – birta ( yoki bir nachta)  

yuridik shaxs ( korxona) va  bir necha  jismoniy  

shaxslar mulkini  birlashtirish  asosida  tashkil  

qilinadi; 

 

Shartnomaviy  tadbirkorlik – mulk egasi  bo’lmagan  

shaxsga (menejerga)  korxonani  boshqarilishini  

shartnoma asosida topshirish.   

   

Jamoa  tadbirkorligi – fuqarolar  guruhining 

 jamlanma  mulki asosida  tashkil  qilinadi. 

 

---

 

43 

 

 

 

 

TADBIRKORLIK  TAMOYILLARI: 

 

MULK SOHIBI   BO’LISH. 

 

FOYDA  OLISHGA  INTILISH.   

 

O’Z-O’ZINI  BOSHQARISH. 

 

NUFUZ(IMEDJGA)  EGA  

BO’LISH. 

 

TADBIRKORLIK  SIRI. 

 

HALOLLIK  BILAN ISH  

YURITISH. 

 

QONUN-QOIDALARGA  RIOYA 

QILISH. 

 

RAQOBAT KURASHIDA 

QATNASHISH. 

 

IQTISODIY  TAVAKKALCHILIK. 

 

IQTISODIY  MASULIYAT. 

 

IQTISODIY  ERKINLIK. 

 

TADBIRKORLIK  

QOIDALARI: 

 

Ishni  rivojlantirishga  

ko’proq  e’tibor  berish. 

 

 

Narx  tebranishini  kuzatish. 

 

Ta’sirlarga  berilmaslik. 

 

Pulni  o’zi  yaxshi  bilgan  

faoliyatga   yo’naltirish. 

 

Sotish  mumkin bo’lgan  obyekt ( 

narsa) gagina pul  sarf  qilish. 

 

Mulk  hisobiga  pul  qilish. 

 

Bankirning  mulohazalari  

bilan  qiziqish. 

 

O’z  foydasini  olish. 

 

Pul aylanishining  

doimiyligini  ta’minlash. 

 

Arzon  olib, qimmat   sotish 

 

Hech  qachon  qarz  

bermaslik. 

 

Qancha  pul  qo’yish  imkoniyatiga  

ega  bo’lsa,  shu miqdorgacha  

qarz  olish. 

 

---

 

44 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KICHIK  BIZNES  AFZALLIKLARI: 



  Harakat  erkinligi. Bu katta imkoniyat. 



  Moslashuvchanlik  va tezkor qarorlar  qabul  qilish  imkoniyati. 

Kichik  korxonalar bozor  talabiga  mos, zarur Tovar  ishlab  

chiqarishni  tez  yo’lga  qo’ya  oladilar. 



 

Mahalliy  sharoitlarga tez  ko’nikma  hosil  qilish – kichik  biznes 

mahalliy  bozorning  urf-odatlari, talablarini o’rganib, ishini  

shunga  muvofiq  tashkil  etishi  mumkin. 



  Operatsion xarajatlarning kamligi  uchun  ish  haqiga,  

uskunalarga  ketadigan  mablag’  boshqarish  xarajatlari  ham  

nisbatan kam. 



  Tezlik  bilan moddiy  yutuqqa erishish  imkoniyati – bir  vaqtning  

o’zida  maosh  va biznesdan to’la dividentlar olishga erishish 

mumkin. 



  Kelgusidagi foydali  tomonlari – tadbirkor  zarur  bo’lsa , ishni  

osongina katta  foyda  bilan sotib  yuborishi  mumkin. 



 

Bir  necha  kasbni qo’shib olib boorish, o’z korxonasidagi  ishlarni  

birga  bajarish imkoniyati  

 

 

TADBIRKOR QUYIDAGI  HUQUQLARGA  EGA: 

 

1.Qonun doirasida man etilmagan har  qanday  xo’jalik  faoliyati  bilan 

shug’ullanish ; 

2.Qonun doirasida har qanday  korxona yoki tashkilot  barpo  etish; 

3.Tadbirkorlik faoliyatini   amalga oshirish uchun shartnoma asosida  

yuridik yoki  jismoniy shaxslar ( shu jumladan xorijiy)  mulkini  jalb 

etish, 

4.Qonun doirasida boshqa yuridik yoki  jismoniy shaxsga o’z mulki bilan 

sherik  bo’lish, 

5.Qonun doirasida  o’zining xo’jalik dasturini  musta’qil  shakllantirish,  

mahsuloti  uchun  iste’molchi  va  ta’minotchini  tanlash, mahsulotiga  

musta’qil narx  belgilash 

6.Ishchilarni  shartnoma asosida ishga qabul  qilish va ishdan  

bo’shatish; 

7.Bankda  hisob  raqamini  ochish, 

8.Daromadini  musta’qil ravishda ishlatish( soliqlardan qolgan qismini) 

9.Davlat  ta’minoti va  sug’urtadan  foydalanish; 

10.Cheklanmagan  miqdorda  daromad  olish; 

11.Tashqi  Iqtisodiy  faoliyat  bilan shug’ullanish.  

 

---

 

45 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KICHIK  BIZNES  KAMCHILIKLARI: 



  Xodimlarni  jalb etish  qiyinligi. 



  Shxsiy  muammolar  qiyin yechiladi (  ta’tilning  yo’qligi, xom-

ashyo, yonilg’i-energetika  resurslari  narxi  ko’tarilishi, 

soliqlarning  oshirilishi) 



  Tadbirkor  yakka  javobgar  hisoblanadi. 



 

O’z majburiyatlarini  doimiy  ravishda  ado  etib  borishiga  to’g’ri  

keladi. 



  Ixtisoslashgan menejerlik  yetarlicha  bo’lmaydi. 



  Faoliyat  muddatining  noaniqligi, uning  faqat  faol  harakat  

qilgandagina samarador  bo’lishi.  

 

TADBIRKORLIKNING MAJBURIYATLARI  QUYIDAGILAR: 

 

1.  Amaldagi  qonun  va tuzilgan  shartnomadagi  barcha  

majburiyatlarni   bajarish. 

2.  Mehnat  shartnomasida ko’rsatilgan malaka  darajasiga  mos  va 

davlat  tomonidan  ko’rsatilgan  minimal  ish  haqidan  kam 

bo’lmagan  ish  haqini  belgilash va  boshqa ijtimoiy – iqtisodiy  

kafolatlarni inobatga  olish. 

3.  Davlat  ijtimoiy- sug’urta  fondiga  yollanib  ishlayotgan  

shaxslar uchun  sug’urta  ajratmalarini  qonunlarda  ko’rsatilgan  

usul va  belgilangan  miqdorda  to’lab  boorish. 

4.  Amaldagi  foyda va   yo’riqnomalar  asosida  atrof  muhit  

xavfsizligini , ishlab  chiqarish  sanitariya  va gigiyenasi, 

madaniyatni  yuksaltirish  bo’yicha  chora  tadbirlarni  amalga  

oshirish. 

5.  O’zining  moliyaviy  ahvolidan qat’iy  nazar, shartnoma asosida  

ishga jalb  etilgan barcha  ishchi  xizmatchilar  bilan hisob- 

kitob  qilish.   

6.  Iste’molchilarning  huquqlari va qonuniy manfaatlariga  amal 

qilish; mamlakat  qonunlariga  binoan  litsenziyalanishi ( ruxsat  

olish) ko’rsatilgan  faoliyat  turlariga belgilangan  tartibda  

maxsus  ruxsatnoma olish.  

           

                     

 

---

 

46 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ilova №5