Mikrobiologiya



Download 1,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/40
Sana18.02.2020
Hajmi1,38 Mb.
#40147
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   40
Bog'liq
umumiy mikrobiologiya

Ulardan zararli materiallarni zararsizlantirishda foydalaniladi.
3. Oksidlovchilar mikrob oqsil bilan o‘zaro ta’sirga o‘tib, ferment-
larning faoliyatini buzadi va oqsillarni denaturatsiyaga uchratadi. Ularga
xlor,  ozon  va  boshqalar  (xlor  aralashmasi,  xloramin,  vodorod
peroksid, kaliy permanganat, yod va b.) kiradi.
4. Formaldegid  40  %  formalin  eritmasidan  dezinfeksiyalash
uchun foydalaniladi. U vegetativ mikroorganizmlarni o‘ldiradi.
5. Og‘ir metall tuzlari (simob, rux) mikrob oqsilini koagulatsiyaga
uchratib,  ularni  nobud  qiladi.  Kumush,  oltin,  simob,  oz
konsentratsiyada  mikroblarga  bakteriotsid  ta’sir  ko‘rsatadi.  Bunga
oligodinamik  ta’sir  (oliqos—oz,  kam,  dinamys—kuch)  deyiladi.
Simobli preparatlar mikroblarga kuchli ta’sir ko‘rsatadi, ularni dezin-
feksiya  qilishda  sulema  (1:1000  eritmasi)  qo‘llaniladi.  Lekin  ular
mikroorganizmlarga zaharli ta’sir ko‘rsatadi.
6.  Bo‘yoqlar  (brilliant  yashili,  rivanol  va  b.)  bakteriyalarning
o‘sishiga to‘sqinlik qiladi. Bo‘yoqli eritmalar antiseptik modda sifatida
ta’sir  ko‘rsatadi.
Fizikaviy  va  kimyoviy  omillarning  mikroorganizmlarga  ta’siri
aseptika va antiseptikaning asosini tashkil etadi.
Aseptika — fizikaviy  usulda  ifloslangan  obyektdagi  mikroblarga
to‘sqinlik qilish chora-tadbirlariga aytiladi.
Antiseptika — organizmdagi  va  tashqi  muhitdagi  mikroor-
ganizmlarni kimyoviy moddalar yordamida zararsizlantirish chora-
tadbirlariga aytiladi.
Biologik  omillar
Òabiiy sharoitda mikroorganizmlarning yashashi chegaralanmagan.
Ular  o‘zaro  murakkab  bog‘liqlikda  bo‘lib,  simbioz,  metabioz  va
antagonizmga asoslangan.
Simbioz — bu bir-biriga foyda keltiruvchi turli xil organizmlarni
birlikda kengayishiga aytiladi. Ularni birlikda yashashi, alohida yasha-
shiga qaraganda yaxshi boradi. Masalan, sut-achitqi bakteriyalar, spirtli
achitqilar sut mahsulotlarini (kefir, qimiz) tayyorlashda qo‘llaniladi.
Metabioz — bir turdagi organizm ikkinchi turdagi organizm yasha-
shiga sharoit yaratib beradi. Masalan, aerob mikroorganizmlar kislo-
rodni yutib, anaeroblarga kislorodsiz sharoit yaratib beradi.

39
Antagonizm — bir  turdagi  mikroorganizm  ikkinchi  turdagi
mikroorganizmning  yashashiga  to‘sqinlik  qiladi.  Masalan,  sodda
jonivorlar bakteriyani yemiradi, faglar esa hujayrani lizisga uchratadi.
Chaqaloq ichagidagi sutda achitqi bakteriyalari Bifidobacterium bifidum
bo‘lib, ular sut kislotasini ajratib, ichakdagi chirituvchi bakteriyalarga
o‘ldiruvchan  ta’sir  ko‘rsatadi.
1. Mikroorganizmlar hayot faoliyatiga qanday fizikaviy omillar ta’sir
ko‘rsatadi?
2. Qanday dezinfeksiyalovchi moddalarni bilasiz va ular ta’sir etish
mexanizmiga ko‘ra, qanday guruhlarga bo‘linadi?
3. Mikroorganizmlar orasida qanday bog‘liqliklar mavjud?
Sterilizatsiya
Sterilizatsiya deb, pushtini quritish, ya’ni tashqi muhit obyekti-
dagi mikroorganizmlarning sporalarini yo‘qotish jarayoniga aytiladi.
Sterilizatsiya bir necha usullarda olib boriladi:
1. Fizikaviy usul (yuqori harorat, ultrabinafsha nurlari, bakte-
riologik filtr va b.)
2. Kimyoviy usul (turli xil dezinfeksiyalovchi antiseptik moddalar-
dan foydalaniladi).
3. Biologik usul (antibiotiklar yordamida).
Laboratoriya sharoitida, asosan, fizikaviy usuldan foydalaniladi.
Fizikaviy  usul
Alangada cho‘g‘lantirish usulida sterilizatsiya qilinganda, tashqi
obyektdagi  vegetativ  hujayralar  va  mikroorganizm  sporalari  to‘liq
nobud  bo‘ladi.  Asosan,  bakteriologik  qovuzloq,  shpatel,  piðetka,
buyum  oynachasi,  yopqich  oynacha,  kichik  asboblar  va  boshqalar
cho‘g‘lantirish yordamida sterilizatsiya qilinadi. Qaychi,  skalpel, ya’ni
o‘tkir  asboblar  cho‘g‘lantirish  yordamida  sterilizatsiya  qilinmaydi,
chunki ular alanga ta’sirida o‘tmas bo‘lib qoladi.
Quruq issiqlik yordamida sterilizatsiyalash
Quruq issiqlik yoki issiq havo yordamida sterilizatsiya Paster pechi
(quritish shkafi)da olib boriladi. Paster pechining devori ikki qavatdan
iborat, tashqi tarafdan issiqlik o‘tkazmaydigan metall bilan qoplangan.
U gaz elektr yordamida isitiladi. Elektr tokida ishlaydigan shkaf haro-
?
Nazorat  uchun  savollar

40
ratni birday saqlaydigan avtomatik asbob bilan ta’minlangan. Haroratni
nazorat qilish uchun termometri bor, uning ikki teshigi bo‘lib, biri
yuqorida aytilgan termometr uchun, ikkinchisi hidlar chiqishi uchun
mo‘ljallangan.
Quritish shkafida laboratoriya idishlari sterilizatsiya qilinadi. Shkaf
ichiga bir xilda va to‘liq issiqlik borishi uchun idishlar to‘la olinmaydi.
Shkaf eshigi yaxshilab yopiladi, so‘ng tokka ulanadi, 160—165°C ga
yetkazib, 1 soat davomida sterilizatsiya qilinadi. Sterilizatsiya vaqti
tugagach,  elektr  tokidan  o‘chiriladi,  lekin  shkaf  eshigi  soviguncha
ochilmaydi.  Agar  eshigi  ochib  yuborilsa,  sovuq  havo  shkaf  ichiga
kirib idishlarni sinishiga va darz ketishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Paster pechi turli xil harorat tartibida ishlaydi: 160—165°Ñ 60 da-
qiqa; 180°Ñ—15 daqiqa; 200°Ñ—5 daqiqa.
Suyuqliklar (oziqa muhitlar), fiziologik eritma va boshqalar, sintetik
va rezinali buyumlar sterilizatsiya qilinmaydi, chunki ular erib ketadi.
Qaynatish yo‘li bilan sterilizatsiya qilish
 Qaynatishda sterilizatordan foydalaniladi. Oddiy va elektr sterilizator-
lar mavjud. Shðris, pinset, shisha idishlar, rezinali qo‘lqoplar, kateter
va  zondlar  qaynatiladi.  Sterilizatorga  qaynagan  yoki  distillangan  suv
solinadi  va  20—30  daqiqa  qaynatiladi.  Vaqt  suv  qaynab  chiqqandan
boshlab belgilanadi. Qaynatilganda sporasiz bakteriyalar nobud bo‘ladi,
sporali bakteriyalar saqlanib qoladi, chunki ular chidamli hisoblanadi.
Bug‘ yordamida sterilizatsiya ikki usulda olib boriladi:
1. Yuqori bosim ostida sterilizatsiya qilish.
2. Harakatdagi bug‘ yordamida sterilizatsiya qilish.
Yuqori bosim ostida sterilizatsiya qilish avtoklav asbobida olib
boriladi. Avtoklavlarda faqat maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan shaxslar
ishlashi mumkin. Avtoklav ikki xil bo‘ladi:
1. Vertikal.
2. Gorizontal.
Avtoklav silindr shaklidagi, usti tomonidan issiqlik o‘tkazmaydigan
metall bilan qoplangan. Og‘ir qopqog‘i boltlar yordamida mahkam yopiladi.
Avtoklav ichidagi bosimni nazorat qilish uchun manometri bor. Pastki
qozon  bug‘i  hosil  qilish  uchun,  unga  tashqi  tarafdan  jo‘mragi  orqali
distillangan suv quyiladi. Uchta teshigi bo‘lib: bug‘ kirishi uchun, bug‘
chiqishi uchun, manometr uchun. Bug‘ chiqishi uchun jo‘mragi mavjud.
Ish  rejimi:
1. Distillangan suv quyiladi va bug‘ chiqarish jo‘mragi ochiladi.
2. Sterilizatsiya qilinadigan materiallar bikslarga solinib, avtoklavga
joylashtiriladi va qopqog‘i yopilib, boltlar bilan mahkamlanadi.

41
3. Elektr tokiga ulanadi.
4. Bug‘  bir  xilda  tovush  chiqargandan  so‘ng,  bug‘  chiqarish
jo‘mragi yopiladi va manometr strelkasi ko‘zdan kechiriladi.
Strelka 0  atm
100°C
0,2 atm 105°C
0,5 atm 112°C
1,0  atm 120°C
1,5 atm 127°C
2,0  atm 134°C
5. Vaqt o‘tgach avtoklav tokdan o‘chiriladi, manometr strelkasi
«0» ga kelguncha poylab turiladi, so‘ng bug‘ chiqarish jo‘mragi ochilib
bug‘  chiqariladi  va  avtoklav  qopqog‘i  orqa  tomondan  turib  o‘ziga
qarab ochiladi.
Avtoklavda to‘liq sterilizatsiya bo‘lganligini yuqori haroratda o‘z
xossasini  o‘zgartiradigan  oltingugurt,  benzoynayga  kislota, ISÒE
kimyoviy moddalardan foydalaniladi. Ular sterilizatsiya qilishdan avval
avtoklavga solib qo‘yiladi va sterilizatsiya tugagandan so‘ng tekshiri-
ladi.  Agarda  ular  rangi  o‘zgarib  kristall  holga  aylangan  bo‘lsa,
sterilizatsiya to‘liq bo‘lganligini ko‘rsatadi.
Harakatdagi bug‘ yordamida sterilizatsiya qilish
Harakatdagi  bug‘  yordamida  sterilizatsiya  qilishni  avtoklav  va
Kox asbobida olib borish mumkin. Avtoklavda yuqorida aytilgandek
ishlar olib boriladi, faqat bug‘ chiqarish jo‘mragi yopiladi. Jo‘mrak
yopilgandan so‘ng avtoklavda bosim ham ortmaydi.
Kox asbobi silindr shaklga ega, konussimon qopqog‘i mavjud,
devori ikki qavatdan iborat, ustki qavati issiqlik o‘tkazmaydigan asbest
bilan qoplangan. Qopqog‘ining ustida ikkita teshigi bo‘lib, bug‘ chiqa-
rish va termometr uchun. Ichida ikkita ko‘prigi bor, unga suv quyiladi.
Òeshik chelagi bo‘lib, unga oziqa muhitlar joylashtiriladi va ko‘prikcha
ustiga o‘rnatiladi. Kox asbobini elektr yoki gaz plitasi ustida qaynatiladi.
Kox asbobida 100°C haroratdan yuqorida o‘z xossasini o‘zgar-
tiradigan mochevina, sutli, uglevodli, jelatinali va boshqa oziqa muhit-
lar sterilizatsiya qilinadi. Sterilizatsiya 3 kun 100°C da 30—60 daqiqa
olib boriladi, bo‘lib-bo‘lib sterilizatsiya qilinadi.
Birinchi  kun  vegetativ  holatdagi  mikroblar  nobud  bo‘ladi.
Sterilizatsiya  tugagach,  oziqa  muhit  solingan  chelakcha  olinib,  uy
haroratida qoldiriladi. Shunda sporali shakldagi mikroblar vegetativ
shaklga aylanadi. Ikkinchi kun sterilizatsiya qilinganda, ular ham nobud
bo‘ladi. Sterilizatsiya to‘liq bo‘lishi uchun uchinchi kun sterilizatsiya
davom ettiriladi.

42
Koxning quyultiruvchi asbobi. Bu asbob, asosan, zardob va tuxum
saqlaydigan  oziqa  muhitlarni  sterilizatsiya  qilish  va  quyultirish
maqsadida qo‘llaniladi.
Koxning quyultiruvchi asbobi metall qutidan iborat, devori ikki
qavatdan iborat, oralig‘i bo‘shliq. Òashqi tarafdan issiqlik o‘tkazmay-
digan asbest bilan qoplangan, bir chetida maxsus teshigi bo‘lib, shu
yerdan distillangan suv quyiladi va teshik qopqog‘i termometr o‘rna-
tilgan qopqoq bilan yopiladi.
Sterilizatsiya  qilinadigan  oziqa  muhit  probirkalarga  solinib,
asbobdagi shtativga quyi holda o‘rnatiladi. Asbob elektr yoki gaz plitasida
qizdiriladi. Borayotgan jarayonni oynali qopqog‘i orqali nazorat qilib
turish mumkin. 90°C da bir soat yoki uch kun bo‘lib-bo‘lib sterilizatsiya
qilinadi.
Òindalizatsiya. Past haroratda bo‘lib-bo‘lib sterilizatsiya qilishga
tindalizatsiya deyiladi. Òarkibida oqsil saqlovchi 60°C dan yuqorida o‘z
xossasini  o‘zgartiruvchi  muhitlar  sterilizatsiya  qilinadi.  Bunda  suv
hammomida 56—58°C da besh kun davomida sterilizatsiya qilinadi.
Pasterilizatsiya. 60—70°C da 1 soat davomida sterilizatsiya qilishga
pasterilizatsiya deyiladi. Bu usulda vino, pivo, sut va sut mahsulotlari
sterilizatsiya qilinib, ular tarkibidagi achituvchi mikroblar o‘ladi va
ular uzoq vaqt saqlanadi.
Mexanik  usulda  sterilizatsiya.  Buning  uchun  Zeyts  filtridan
foydalaniladi. U filtrasbest va sellulozadan tashkil topgan. Ikki xil
filtr  mavjud:  «F»  filtr  yirik  moddalarni  ushlab  qoladi,  «S»  filtr
sterilizatsiyalovchi  filtr  bo‘lib,  bakteriyalarni  ushlab  qoladi,  lekin
viruslarni o‘tkazib yuboradi.
Bu filtr metall plastinka orasiga olinadi va boltlar bilan mahkam-
lanadi. Metall plastinka o‘rtasida suyuqlik o‘tishi uchun teshigi bor, bu
plastinka Erlenmayr kolbasiga o‘rnatiladi. Kolba ichidagi havo jo‘mrak
orqali so‘rib olinadi, natijada vakuum hosil bo‘ladi. Voronka orqali suv
quyilganda kolbadagi vakuum sharoitiga havo o‘rniga suv so‘rilib o‘tadi.
Mexanik usulda sterilizatsiya qilishdan avval, albatta, filtrlar sterili-
zatsiya qilinishi lozim.
Infraqizil nurlar yordamida 200—280°C haroratda vakuum ostida
jarrohlik asboblari 5—8 daqiqa davomida sterilizatsiya qilinadi.
Ultrabinafsha  nur  (UBN)  yordamida  davolash  muassasalarida
bog‘lov  xonalari,  jarrohlik  xonasi,  tug‘uruq  xonasi,  chaqaloqlar
yotadigan  xona,  bemorlar  yotadigan  xona,  muolaja  xonasi,  dori
tayyorlaydigan xona, boks, boks oldi va boshqa xonalar sterilizatsiya
qilinadi.
Kimyoviy usul. Bu usuldan  oziqa  muhitlarni, vaksina va zardoblarni
mikroblar bilan ifloslanishini oldini olishda foydalaniladi. Shuning

43
uchun oziqa muhitiga toluol, efir, xloroform qo‘shib tayyorlanadi. Bu
oziqa muhitlari ishlatishdan avval suv hammomida 56°C haroratda
qizdirib yuborilganda bu  moddalar uchib  ketadi. Vaksina va zardoblarni
uzoq  vaqt  saqlash  uchun  tayyorlanish  jarayonida  borniy  kislotasi,
mertiolit, formalin, toluol, etilen oksidi, propilen oksidi, farmaldegid
qo‘shiladi. Bu kimyoviy moddalardan jarrohlik asboblarini, plastmas-
sadan tayyorlangan anjomlarni sterilizatsiya qilishda foydalaniladi.
Biologik usul. Bu usulda, asosan, antibiotiklardan foydalaniladi.
Virusologik laboratoriyalarda viruslarni o‘stirishda boshqa mikroblar
o‘smasligi  uchun  to‘qima  kulturasiga  antibiotiklar  ta’sir  ettiriladi.
Antibiotik mikroblarga o‘ldiruvchan  ta’sir etadi, viruslarga esa ta’sir
etmaydi.
Dezinfeksiya
Mikrobiologik amaliyotda turli xil dezinfeksiyalovchi moddalardan
foydalaniladi. 3—5 % li fenol, 5—10 % li lizol, 1—5 % li xloramin,
3—6 % li vodorod peroksid, 1—5 % li formalin, sulema 1:1000 (0,1 %)
eritmalari, 70° li spirt va boshq.
 Patologik materiallar (yiring, najas, siydik, balg‘am, qon, orqa
miya suyuqligi) dezinfeksiyalovchi moddalar bilan zararsizlantiriladi.
Zararsizlantirish quruq xlorli ohak yoki 3—5 % li xloramin eritmasi
bilan olib boriladi.
Zararli material yoki mikrob kulturasi bilan ifloslangan piðetka,
shisha shpatel, buyum va yopqich oynachalar 3 % li fenol yoki vodorod
peroksid eritmasiga 1 kunga solib qo‘yiladi.
Ish tugagach laborant o‘z ish stolini, qo‘lini dezinfeksiyalovchi
moddalar bilan zararsizlantirishi lozim, stol usti 3 % li fenol eritmasi
namlangan  paxta  bilan,  qo‘l  esa  10  % li  xloramin  eritmasi  bilan
zararsizlantiriladi. Qo‘llar salfetka bilan tozalanib, so‘ng sovunli suvda
yuvilib,  chayiladi.
Mikrobni biologik xossasiga patogen mikrobning qanday muhitda
o‘stirilganiga qarab, dezinfeksiyalovchi moddani konsentratsiyasi va
ta’sir  etish  vaqti  tanlanadi.  Masalan,  sulema,  fenol,  spirt,  oqsilli
substrat (yiring, qon, balg‘am) zararsizlantirishga yaroqsiz, chunki
ular ta’sirida oqsillar ivib qoladi. Ivigan oqsil mikroblarni dezinfeksiya-
lovchi moddalar ta’siridan himoya qiladi.
Sporali mikroorganizmlarni saqlovchi kulturalar 5 % li xloramin,
5 % li faollashtirilgan xloramin, 5—10 % li formalin eritmalari va
boshqa moddalar bilan dezinfeksiya qilinadi. Kun bo‘yi, ish davomida,
ish  tugagandan  so‘ng  dezinfeksiyalashga  oxirgi  yoki  yakuniy
dezinfeksiya  deyiladi.

44
Dezinfeksiyalovchi moddalar va ishchi
eritmalarni  tayyorlash
Xlorli ohak o‘tkir hidli, oq kukun modda, suvda yaxshi erimaydi.
Uning bakteriotsid ta’siri tarkibidagi 25—36 % li faol xlorga bog‘liq.
25 % dan kam faol xlorni saqlovchi xlorli ohak dezinfeksiyalash uchun
yaroqsiz.
Xlorli ohakni noto‘g‘ri saqlash natijasida u pachalanadi va faol
xlorni yo‘qotadi. Parchalanish natijasida issiqlik, namlik, yorug‘lik
ajraladi. Shuning uchun xlorli ohakni quruq, qorong‘i yerda, og‘zi
mahkam yopiladigan idishlarda saqlash lozim.
Quruq xlorli ohak odam va hayvon chiqindilarini zararsizlantirishda
qo‘llaniladi  (200  g  bir  litr  najasga,  10  g  bir  litr  siydikka).
10 % li xlorli ohak eritmasini tayyorlash uchun 1 kg quruq xlorli
ohakni sirli chelakka solinib maydalandi. So‘ng 10 litr sovuq suv quyib
aralashtiriladi, qopqog‘i yopilib bir kunga sovuq joyda qoldiriladi. Biroz
vaqt o‘tgach eritmani bir necha qavatli dokadan o‘tkaziladi. Bu eritmani
qoramtir shisha idishlarda yog‘och qopqoq yopib, salqin joyda
10  kungacha  saqlash  mumkin.  Kerakli  konsentratsiyadagi  ishchi
eritmalar asosiy eritmani qo‘llashdan oldin tayyorlanadi. Xlorli ohakning
0,2 % li eritmasini tayyorlash 1-jadvalda ko‘rsatilgan.
1-jadval
Xlorli ohak eritmasini tayyorlash
i
h
c
h
s
I
g
n
i
n
i
s
a
m
ti
r
e
k
a
h
o
il
r
o
l
x
i
g
a
d
i
s
a
m
ti
r
e
n
e
s
n
o
k
-
r
t t
a
%
,i
s
a
y
i
s
i
n
i
s
a
m
ti
r
e
i
h
c
h
s
I
a
d
h
s
a
l
r
o
y
y
a
t
y
i
s
o
s
a
,i
r
o
d
q
i
m
g
n
i
n
a
m
ti
r
e
l
m
a
v
o
l
I
a
g
r
ti
l
1
a
g
r
ti
l
0
1
2
,
0
5
,
0
0
,
1
0
,
3
0
,
5
0
,
0
1
0
2
0
5
0
0
1
0
0
3
0
0
5
y
i
s
o
s
A
a
m
ti
r
e
0
0
2
0
0
5
0
0
0
1
0
0
0
3
0
0
0
5
y
i
s
o
s
A
a
m
ti
r
e
i
z
i
o
f
g
n
i
n
a
m
ti
r
e
i
h
c
h
s
I
i
n
i
s
a
m
ti
r
e
k
a
h
o
il
r
o
l
x
n
a
g
n
il
o
n
u
h
c
u
h
s
a
l
r
o
y
y
a
t
x
a
g
i
r
o
d
q
i
m
k
a
h
o
il
r
o
l
.i
d
a
n
a
l
q
i
n
a
b
a
r
a
q

45
Xloramin — oq yoki sariq rangli kristall modda bo‘lib, 24—28 % li
faol xlor saqlaydi. Xona haroratida suvda yaxshi eriydi, shuning uchun
ishlatishdan oldin tayyorlanadi. Xloraminning 0,2—10 % li eritma-
lari qo‘llaniladi. Xloraminning turli xil konsentratsiyasini tayyorlash
2-jadvalda ko‘rsatilgan.
%
,i
s
a
y
i
s
t
a
r
t
n
e
s
n
o
K
g
,i
r
o
d
q
i
m
n
i
m
a
r
o
l
X
a
g
r
ti
l
1
a
g
r
ti
l
0
1
2
,
0
5
,
0
0
,
1
0
,
2
0
,
5
0
,
0
1
2
5
0
1
0
2
0
5
0
0
1
0
2
0
5
0
0
1
0
0
2
0
0
5
0
0
0
1
Xloramin  shisha  yoki  sirli  idishlarda  eritiladi.  Uni  usti  yopiq
qoramtir idishlarda 15 kungacha saqlash mumkin.
Faollashtirilgan xloramin. Xloraminga faollashtiruvchi modda 1:1
yoki  1:2 qilib qo‘shilganda xloraminning dezinfeksiyalovchi xususiyati
ortadi.  Faollashtiruvchi  modda  sifatida  xlorid,  sulfat,  ammoniy
nitratidan foydalaniladi.
Faollashtirilgan xloraminning 0,5—1 va 2,5 % li konsentratsiyasi
qo‘llaniladi.  Ularni  ishlatishdan  oldin  tayyorlanadi.  Xloramin  va
ammoniy tuzi alohida tortib olinadi, avval xloramin, so‘ng faollash-
tiruvchi modda eritiladi.
Faollashtiruvchi  moddaning  farqi  shundan  iboratki,  xloramin
qo‘shilganda faol xlor ajralishi tezlashadi. Shuning uchun faollashgan
xloramin vegetativ mikroorganizmlarga emas, sporali kulturalarga ham
o‘ldiruvchan ta’sir ko‘rsatadi. Faollashtirilgan xloramin faqat pastroq
va kichik konsentratsiyada qo‘llaniladi.
Fenol (karbol kislota) — rangsiz kristall, o‘tkir hidli modda, quyosh
nuri, havo, namlik ta’sirida qizil rangga aylanadi. Ular usti qoramtir
shisha idishlarda, yopiq holda yorug‘lik tushmaydigan yerda saqlanadi.
Fenol suvda, spirtda, efir, yog‘larda eriydi.U gigroskopik xossaga
ega bo‘lib qoladi. Suyuq karbol kislotasi 50 % fenol va 10 % suvdan
tashkil topgan.
Uning 3—5 % li suv eritmasi qo‘llaniladi. Uning tayyorlanishi
3-jadvalda ko‘rsatilgan. Issiq suvda (40—50°C) eritilganda, fenolning
faolligi ortadi.
Xloraminning turli xil konsentratsiyasini  tayyorlash
2-jadval

46
Diqqat! Kristall fenoli yoki suyuq karbol kislotasi teriga tushsa,
og‘ir kuyish keltirib chiqaradi. Shuning uchun katta konsen-
tratsiyali karbol kislotasi bilan ehtiyotkorlikda ishlash lozim,
ishlashdan avval qo‘lga rezina qo‘lqop kiyish yoki vazelin surtish
lozim. Agar teriga tushsa, terini iliq suvda sovunlab yuvish yoki
40° li spirt bilan artish lozim.
1. Mikrobiologik laboratoriyalarda qanday dezinfeksiyalovchi moddalar
qo‘llaniladi?
2.  Xlorli  ohak,  xloramin,  fenollarning  asosiy  xossalari  va  tashqi
ko‘rinishini bayon eting.
3. Sporali  mikroorganizmlarni  zararsizlantirish  uchun  dezin-
feksiyalovchi moddalarning qanday eritmalari qo‘llaniladi?
Zararli  materiallarni  zararsizlantirish
Òekshirib bo‘lingan zararli materiallar ikki usulda zararsizlantiriladi:
1. Fizikaviy usul. Zararli materiallar baklarga solinib, avtoklavga
o‘rnatiladi va 1,5—2 atm  bosim ostida bir soat davomida zararsizlan-
tiriladi. So‘ng avtoklavdan olib, 2 % li sodali sovunli suvda qaynatiladi,
iliq suvda chayiladi.
2. Kimyoviy usul. Zararli material 24 soatga dezinfeksiyalovchi modda-
larga  solib  qo‘yiladi,  vaqt  o‘tgach  olib,  2  %  li  sodali  sovunli  suvda
qaynatiladi, iliq suvda chayiladi. Yangi keltirilgan laboratoriya idishlari
ham 2 % li sodali sovunli suvda qaynatiladi. Iliq suvda chayiladi.
Laboratoriya idishlarini sterilizatsiyaga tayyorlash
Yuvib quritilgan laboratoriya idishlari sterilizatsiyaga quyidagicha
tayyorlanadi:
Piðetkalar—sterilizatsiya qilinishidan avval uchiga paxta tampon
tiqiladi, so‘ng uchidan boshlab 4—5 sm kenglikdagi qog‘oz lentasi
3-jadval
Karbol kislota eritmasini tayyorlash
a
t
o
l
s
i
k
l
o
b
r
a
K
i
s
a
m
ti
r
e
i
h
c
h
s
i
%
,i
s
a
y
i
s
t
a
r
t
n
e
s
n
o
k
l
o
b
r
a
k
ll
a
t
s
i
r
K
a
d
.

Download 1,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish