Mikrobiologiya va immunologiya

 
Taqrizchilar:     N.A.Nuraliev – O‘zR SSV Sanitariya, gigiena va kasb kasalliklari 
ITI bosh ilmiy xodimi, t.f.d., professor 
                            S.M.Babich– ADTI, Umumiy va ijtimoiy gigiena kafedrasi 
mudiri,  dotsent 
 
 
 
 

---

3 
 
KIRISH 
Mazkur  o‘quv  qo‘llanma  Oliy  hamshiralik  yo‘nalishi  talabalari  uchun  Oliy 
va  o‘rta-maxsus  ta’lim  vazirligi  tomonidan  2014  yil  13  noyabrdagi  430-sonli 
buyrug‘i  bilan  tasdiqlangan  “Mikrobiologiya  va  immunologiya”  fanining  o‘quv 
dasturi asosida tuzilgan.  
Xususiy  tibbiyot  mikrobiologiyasida  odamlarda  yuqumli  kasalliklarni 
keltirib  chiqaradigan  mikroorganizmlar  va  ularning  xossalari  o‘rganiladi.  Ushbu 
bo‘limda  patogen  mikroorganizmlarning  taksonomiyasi,  morfologiyasi,  tinktorial 
xususiyatlari,  fiziologiyasi  hamda  kultural  xossalari  haqida  fikr  yuritiladi.  Shu 
bilan  birga  fermentativ  faolligi,  antigen  tuzilishi,  toksin  hosil  qilishi,  fizik  hamda 
kimyoviy  omillarga  rezistentligi,  tashqi  muhitda  tarqalishi,  infeksiya  manbalari, 
yuqish  yo‘llari, kasallikning qisqacha patogenezi  va klinik  manzarasi,  immuniteti, 
mikrobiologik  tashhis  usullari  o‘rganiladi.  Shuningdek,  yuqumli  kasalliklarning 
umumiy  va  maxsus  profilaktikasi,  unga  qarshi  qo‘llaniladigan  chora-tadbirlar  va 
davosi bayon etiladi. 
Tabiatda kokklar keng tarqalgan, ammo ularning faqat ma’lum bir qismigina 
odam uchun patogen hisoblanadi. 
Patogen  kokklarga  stafilokokk,  streptokokk,  pnevmokokk,  gonokokk  va 
meningokokklar  kiradi.  Ular  ma’lum  bir  xususiyatlari  bilan  bir-biriga  o‘xshash, 
ya’ni  yiringli-yallig‘lanish  jarayonlarini  yuzaga  keltiradi.  Shuning  uchun  ularni 
piogen (yiring hosil qiluvchi) kokklar ham deyiladi. 
Stafilokokklar 
doimo 
yiringli 
yallig‘lanishlarni 
keltirib 
chiqarsa, 
streptokokklar  saramas,  o‘tkir  revmatizm,  skarlatina  va  angina  kabi  kasalliklarni 
qo‘zg‘atadi.  Patogen  kokklar  tashqi  muhitga  chidamliligi  bilan  ham  bir-biridan 
farq  qiladi,  masalan,  stafilokokklar  juda  ham  chidamli,  meningokokklar  va 
gonokokklar  esa  chidamsiz.  Shuning  uchun  ular  inson  organizmidan  tashqarida 
tezda nobud bo‘ladi.  
Hujayra  devorining  tuzilish  va  kimyoviy  tarkibiga  ko‘ra  kokklar 
grammusbat va grammanfiy bo‘ladi.