53
sharoitda tuproq mikroorganizmlar uchun eng asosiy yashash joyi va ko‘payish
manbai hisoblanadi.
Tuproq autoxton mikroflorasi
sifati tarkibi har xil, modda aylanishida
o‘zining vazifasini bajaradi:
- chiritadigan mikroblar (aeroblar, protey, mog‘orlar, anaeroblar);
- nitrifikatsiyalovchi bakteriyalar (nitromons - ammiakni
azotli kislotasigacha
oksidlaydi, nitrobacter - azotli kislotani azot kislotasigacha oksidlaydi. Birinchisi
nitratlar, ikkinchilari nitritlar hosil qiladi);
-
azot fiksatsiyalaydiganlar, ildizdagilar va erkin yashovchi bakteriyalar - ular
havodagi azotni olishadi va o‘simliklardan azot saqlaydigan oqsillarni (o‘simliklar
foydalanadigan) hosil qiladilar;
- urobakteriyalar - mochevinani parchalashadi;
- har xil -achish jarayonlari chaqiradigan bakteriyalar (laktobakteriyalar, batsillalar
va klostridiyalar, achitqilar).
Tuproqda yashaydigan hamma patogen mikroblar ikki guruhga bo‘linadi:
1.
Tuproqda doim yashaydigan autoxton mikroblar - botulizm qo‘zg‘atuvchilari,
zamburug‘lar, aktinomitsetlar, fitogen bakteriyalar.
2.
Biologik kontaminatsiya mahsulotlari bo‘lgan mikroblar (alloxton). Ular
odamlar va hayvon chiqindilari bilan ajraladi (axlatda mikroblarning 60
dan ortiq
turi bor, ular 8-10 ta oilaga kirishadi).
Mazkur guruhdagi mikroblar o‘z navbatida yana ikki guruhga bo‘linadi:
birinchisi bir necha o‘n yillab saqlanadigan, tuproq
ular uchun ikkilamchi manba
hisoblangan spora hosil qiluvchi bakteriyalar kiradi,
ikkinchi guruhga tuproqda
odam va hayvon chiqindilari bilan tushib, bir necha
soatdan bir necha oygacha
yashaydigan mikroblar va viruslar kiradi: terlama salmonellalari (12 – 50 kun),
shigellalar - 10 - 20 kun, vabo vibrioni - 50 kun, o‘lat qo‘zg‘atuvchilari - 30 kun,
brutsellalar —150 kun, sil qo‘zg‘atuvchisi -1 yilgacha.
Tuproqda mikroorganizmlarning tarqalishi har xil bo‘lib, tuproq yuzasida 1-
4 sm chuqurlikdagiga nisbatan kam uchraydi, chunki quyoshning UB nurlari ularni
o‘ldiradi va tuproqni quritadi. Mikroorganizmlarning eng ko‘p miqdori tuproqning
54
10-40 sm chuqurligida bo‘ladi. Tuproqning bu qatlamida asosan biokimyoviy
jarayonlar faol bo‘lib, organik moddalarning parchalanishi
mikroorganizmlarning
hayot faoliyatini boshqaradi. Tuproqqa suvdan, havodan,
hayvonlardan va
o‘simliklardan, shuningdek, sanoat korxonalaridan
chiqqan oqava suvlardan
ko‘plab patogen, shartli patogen mikroorganizmlar tushadi.
Tuproq
uchun
sanitar-ko‘rsatkichlmi
mikroorganizmlar
ITGB,
cl.
perfingens, enterokokklar hisoblanadi. Koli-titr 10 va ortiq, perfingens – titr 0,01
va ortiq.
Do'stlaringiz bilan baham: