Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

O‘SIMLIK A’ZOLARINI O‘ZGARIShI 

O‘simlik  kasalligining bu turiga ayrim  xaltali zamburug‘lar, viruslar va boshqa sabablar 

tufayli yuzaga keladigan o‘simlik a’zolaridagi (barg, poya, mevada) o‘zgarishlarini olish 

mumkin. O‘simlik a’zolarini o‘zgarishlarning quyidagi turlari mavjud:  

“Bujmayish” (tirishish, burishish, buralish) barglarning parenxima xujayralarini barg 

tomirlariga nisbatan tez rivojlanishi tufayli bularning oraliq qismi bo‘rtib chiqadi, masalan 

shaftoli bargini bujmayish kasalligi. 

“Danaksizlanish” danakli meva daraxtlarining gul tugunchasini zararlanish natijasida 

noto‘g‘ri rivojlanishi tufayli danaksiz meva qopchasi yuzaga keladi (olxo‘ri mevasining 

danaksizlanishi). 

“Supurgining hosil bo‘lishi” o‘simlik poyalarini noto‘g‘ri rivojlanishi oqibatida yuzaga 

keladi. Buni zamburug‘ning ayrim avlodalri (olchada – Taphrina  avlodiga mansub 

zamburug‘lar) yoki mikoplazmalar (tolda) yuzaga keltiradi. Kasallik tufayli poyalar mayda va 

to‘planib o‘sib, ko‘rinishi supurgini eslatadi. 

Barg va mevalarni shaklini o‘zgarishi virus keltiradigan kasalliklar tufayli yuzaga keladi 

(g‘o‘zaning bargini bujmayishi, kartoshka va pomidorning stolbur, barglarni paportniksimon 

bo‘lish kasalliklari). 

Yelimlarning hosil bo‘lishi. Bu kasallik turi ko‘pincha daraxtsimon ayrim hollarda boshqa 

o‘simliklarning poya, novda va mevalarida tashqi muhitningsh noqulay sharoiti yoki 

mikroorganizmlar yuzagakeladi. Zararlangan o‘simlik a’zosining xujayrasi va xujayra 

devorlarini gidrolizlanishi tufayli sarg‘ish yoki qo‘ng‘ir rangli ayrim holda qotib qoladigan 

ulimsimon modda ajralib chiqadi. 

ChIRISh 

 

Kasallikning bu turi ko‘p tarqalgan kasalliklardandir. O‘simlikning etli, ozuqa moddaga va 

suvga boy qismi (xo‘l meva, tuganaklar, ildiz mevalar) ko‘pincha chiriydi. Ko‘pincha 

o‘simlikning asosida ham bu holni kuzatish mumkin chirish 2 xil bo‘ladi – xo‘l va quruq 

chirish. Xo‘l chirishda zamburug‘ va bakteriya ta’sirida to‘qima yumshab qoladi. Quruq 

---

chirishda esa xujayra devorining yemirilishi tufayli to‘qima uqalanuvchi kukunsimon massaga 

aylanadi. 

Chirishga misol qilib kartoshkani quruq va xo‘l chirishini hamda sabzavotlarni 

omborxonada saqlash davridagi chirishlarini (sabzini oq va kul rang chirishi) olishimiz mumkin