+микробиология китобч doc



Download 232,9 Kb.
bet46/47
Sana26.04.2022
Hajmi232,9 Kb.
#584771
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47
Bog'liq
0009 MM Mikrobiologiya

Сувда микроблар. Сув хам микроорганизмлар ривожланадиган табиий мухит хисобланади. Микроорганизмларнинг сувда куп булишининг асосий сабаби, сувда хам хар хил озик моддалар булади. Сув органик моддалар
билан канча куп ифлосланган булса, микроорганизмлар хам шунча куп ривожланган булади. Айникса йирик саноат марказларидан окиб утадиган дарёлар сувида микроорганизмлар куп булади. Чунки бундай сувларда хар хил ташландик моддалар куп булади. Масалан, К.Вагнер ва У.Рейсс 1953 йилда сил касалликлар касалхонасининг ташландик сувини текшириб, 1мл сувда сил касаллигини кузговчи 100 микроб борлигини аниклайди. А.С.Разумовнинг маълумотларига кура Урал дарёсининг ахоли яшайдиган жойларидан олинган 1 мл сувда 197 минг бактерия булиб, яшамайдиган жойлардаги 1 мл сувда 400 минг бактерия борлиги аникланган. Бунинг сабаби шуки, дарё сувларида шахар ва кишлокка етиб келмасдан олдин батериялар кармок булади, шахар ва кишлокдан окиб утгандан кейин дарё сувларида бактериялар жуда хам купаяди, чунки бундай сувга турли ташландик моддалар билан жуда куп микроблар тушади.
Сув хавзаларидаги бактериялар сони, асосан сувдаги органик моддаларга, кислородга, мухитнинг Рн га богликдир. Масалан, Павлинова саноат корхоналаридан чикадиган сувларнинг Волга дарёсига кушилиши натижасида сувнинг ифлосланишини текшириб, шундай хулосага келади. Ташландик сув дарйга кушилган жойидан 15 метр наридаги 1 мл сувда 1810 минг бактерия булса, 140 метр нарида 1 мл сувда 1711 та бактерия булар экан. Бунинг сабаби шуки, микробларнинг бир кисми куёш нури таъсирида халок булса, бир кисми эса сувнинг окими ва сувнинг доимий харакат натижасида халок булади. Дарё балчигида дарё сувидагига караганда бактериялар аняа куп булади. Дарё бачигида дарё сувидагига караганда бактериялар анча куп булади. Масалан, Иерусалимскийнинг текширишича дарё секин окадиган жойдан олинган 1 гр балчикда 2250 млн бактерия булса, сув тез окадиган жойдан олинган 1 гр балчикда 470 млн бактерия борлиги аникланган.
Бактериялар ховуз ва кул сувида хам анча кенг таркалган. Кулларнинг четида хамма вакт уртасидаги нисбатан бактериялар куп булади. Масалан, Салимовский Родинанинг аниклашича кулнинг сохилидан 150 метр нарисида 1 мл сувда 1012 та бактерия булса,3000 метр нарида яъни уртарогида 1 мл сувда 79 та бактерия топилган.
Сувларда айникса ховуз ва кулларда ёмгирдан кейин бактериялар жуда купайиб кетади, хаво очик кунлари бироз камаяди. Масалан, хаво очик кунлари 1 мл кул сувида 10 дан 28 тагача бактерия булса, булутли кунларда 1 мл сувда бактериянинг сони 1220 тага етади. Бундан ташкари кул сувларида сувнинг юзига нисбатан 5-20 метр чукурлик кисмида бактериялар сони куп булади. Масалан, Салимовский Родинанинг курсатишича сувнинг 1-3 см ли юзасидаги 1 мл сувда 197 та бактерия топилган. Бактерияларнинг сониэнг купбуладиган вакт май ва июнь ойларидир.
Бактериялар кул сувига караганда балчик сувида энг куп таркалган булади. Масалан, ок кул балчигидан 2 см юкоридан олинган 1 мл сувда 26 минг бактерия булса, шу кул балчигининг энг юкори кисмидан олинган 1 мл балчигда 721 минг, балчикнинг 2 см чукурлигидаги 1 мл балчикда 69 минг, 5 см катламида эса 164 минг бактерия борлиги аникланган. Балчикнинг устки
кисмида бактериялар юпка парда хосил килади. Ана шу пардада энг куп темир ва олтингугурт бактериялар яшайди. Бу бактериялар балчикда хосил булган водород сульфид сувга диффузияланиб чикса, сувдаги хайвонларнинг айникса, баликларнинг куп кисмини улдиради.
Балчикнинг энг устки катламида бактерияларнинг куп булишининг сабаби шуки, хайвон ва усимликларнинг колдиклари сув тубига чукади ва ана шу органик моддалар хар хил бактерияларнинг ривожланиши учун кулай шароит хосил килади. Умуман сувда яшовчи батерияларнинг 97 % ини спора хосил килмайдиган батериялар ташкил этади, лекин балчикда яшовчи бактерияларнинг 75 % спора хосил киладиган бактериялар эканлиги олимлар томонидан аникланган. Денгиз ва океанларда шур сувларда яшашга мослашган микроблардан ташкари нормал тузли мухитда яшовчи микроблар хам булади. Денгиз сувида актиномицетлар, спорали ва спорасиз бактериялар, кокклар, могорлар ва ачитки замбуруглар хам учрайди. Денгиз ва океанларда киргокка якин жойларда бактериялар куп учрайди, киргокдан узоклашган сайин уларнинг сони камайиб боради. Агарда денгиз ва океан свининг 1мл сида 1000 та бактерия учраса, бир куб километр (1 км 3) сувдаги тирик бактериялар массаси 1 тоннага етади. Шунинг учун микроблар сувдаги баликларга овкат була олади.
Тинч океанининг усимликлар усадиган 50 метр чукурлигида 1мл сувда 100 минг бактерия булса, 200 метр чукурликдаги 1мл сувда 10 минг бактерия, 750-3000 метр чукурликдаги 1мл сувда 10-100 та бактерия учрайди. Ер ости сувларида, дистилланган сувда, артезиан кудукларнинг сувида, булок ва атмосфера сувларида микроблар жуда кам булади. Бундай сувларда бактерияларнинг кам булишининг асосий сабаби, сувлар пайдо булишидан калин тупрок оркали сизиб утиб, фильтирланади, натижада бактериялар фильтирловчи катламда колиб кетади. 1мл артезиан суви таркибида 10 тагача микроб учрайди. Бу микроблар хам трубалардан сув утиши натижасида аралашиб колиши мумкин. Кишлок жойларига ва балнд токка ёккан кор ва ёмгир сувида микроблар жуда кам булади, яъни 1мл сувда 5-6 та микроб учрайди. Хавоси ифлос шахарларга кор ёки ёмгир ёкканда микроблар анча куп булади. Масалан, ифлос шахарларга ёккан ёмгир сувининг 1мл сида 100- 200 гача бактерия учрайди.
Водопровод сувидаги бактериялар сони сувнинг каердан олинишига ва тозаланишига боглик. Водопроводларга сув артезиандан келаётган булса, бактериялар сони анча кам булади. Агарда водопровод суви дарёдан келаётган булса, уни фильтирлаш зарур. Агарда 1мл сувда 100 тагача бактерия булса, бундай сув ичишга ярокли булади. 1мл сувда 100 тадан 500 тагача бактерия булса, бунга шубхали сув дейилади. Агарда 1мл сувда 500 дан ортик бактерия булса, бу яроксиз сув хисобланади.
Сув таркибидаги органик ва анорганик моддаларнинг микдорига караб, микробларнинг сои хам турлича булади. Сув хавзалари усимлик ва хайвон колдиклари билан ифлосланиига хамда ундаги микробларнинг сонига караб 3 га булинади:

  1. олигосапроб сув зонаси - бундай сувда органик моддаларнинг микдори ва бактерияларнинг сони хам кам булади. Масалан, 1мл сувда 10 дан 1000 тагача бактерия учрайди.

  2. мезосапроб сув зонаси - бу анча кучли зарарланган ёки ифлосланган булиб, оксиллар ва углеводлар парчаланган булади. Микроблар сони 1мл сувда мингтагача етади.

  3. полисапроб сув зонаси – бу кучли ифлосланган булиб, бунда бактериялар сони 1мл сувда 1млн га етади.

Микробли сув тозалаш усуллари.

  1. Осилма моддаларни чуктириш. Бу усул сув жуда лойка булса кулланилади. Бунинг учун катта курилма асбоблардан фойдаланиб, бу асбобдан сув секинлик билан утказилади. Натижада сув остига йирик моддалар билан микроблар хам чукади. Шу йил билан бактериялар 75

% га, ичак таёкчаси 50 % га камаяди.

  1. Коагуляциялаш – бирлаштириш. Бу усулда сувдаги зарарчаларни чуктириш учун сувга H2SO4 ли FeO кушилади. Натижада чукаётган заррачалар микробларни хам олиб чукади. Бунда сув 6 соат тинади. Натижада сувдаги микробларнинг сони 90% га камаяди.

  2. Сувни фильтирлаш – бу усул сув 0,6 – 0,7 метр калинликдаги кум, шагал ва бошка фильтирлардан утказилади. Натижада 10-12 минутда кум ёки шагал юзасида юпка заррачалардан иборат анорганик парда хосил булади. Бу парда сувдаги лойкани ва микробларни тутиб колади.

  3. Хлорлаш. Бу усул сувдаги патоген микробларни ва микробларнинг умумий сонини камайтиришда куп кулланилади. Бунинг учун сувга батерияларга актив таъсир этадиган хлорли охак кушилади. Хлорланадиган сув тиник ва тоза булиши керак. Агар сув лойка булса, хлор унчалик таъсир этмайди. 0,1 мг хлор 1 литр сувдаги 6000 ичак таёкчасини 4 соату 10 минутда улдиради.

  4. Биологик фильтирлаш усули. Завод, фабрикалардан, гушт комбинатлардан окиб чикаётган чикиндилар сувида жуда куп патоген ва сапрофит бактериялар булади. Бундай сувларни арик ва каналларга окизиш жуда хафли, шунинг учун сув биологик усул билан тозаланади. Бунинг учун сунъий ховуз курилади, бу ховузга аэротанк дейилади. Ховуз чикинди сув билан тулдирилади, ховузнинг тагида лойка булади. Микробларни улдиришда ана шу лойка ва унга кислород юборилади. Бунда аввал лойка органик моддаларни коагуляциялайди яъни бирлаштиради, кейин ана шу органик моддалар лойкада аммонификацияланади ва нитрификацияланади, яъни азот кислотасига оксидлайди. Натижада микробларнинг умумий микдори кескин камаяди ва патоген микроблар улади.

Хаводаги микроблар
(Хаво микрофлораси)
Хавода микроорганизмларнинг яшаши ва ривожланиши учун шароит нокулайдир. Чунки хавода микроорганизмлар учун овкат буладиган моддалар йук. Шунинг учун куп микроорганизмлар хавода яшай олмайди. Хавода купчилик микроорганизмларнинг яшай олмаслигининг яна бир сабаби,
хавода намлик етарли булмайди ва куёш нуриниг микробларга зарарли таъсир этишидир. Хавога микроблар асосан тупрокдан чанг билан утади, хамда одам аксирганда, йуталганда, тупурганда ва хайвоннинг юнги, гунгидан хам хавога микроблар утиб туради.
Хаводаги микробларнинг куп-озлиги ва жуда узгарувчандир. Ёмгир ва кор ёккандан кейин хаводаги микробларнинг сони йил фаслларига караб хам узгаради. Кишда хаводаи микроблар энг кам, ёзда ва бахорда энг куп булади. Чунки, кишда ер кор билан копланган булиб, тупрокдаги микроблар хавога кутарила олмайди. Ёзда эса шамол билан микроблар жуда куп хавога кутарилади. Бахор ва кузда ёмгир куп булгани учун хам хавода нисбатан микроорганизмлар кам булади. Масалан, Омельянскийнинг текширишича, париж хавосида хавонинг 1мл3 да тубандагича микроорганизмлар топилган: кишда 5650, бахорда 10355, ёзда 12345 та ва кузда 7850 та.
Хавонинг пастки катламига нисбатан юкори катламида микроблар камрок учрайди. М.Мишустиннинг аниклашича Москва шахрининг 500 метр баландликдаги 1мл3 хавосидаги 2-3 та, 1000 метр баландлигида 1-2 та, 2000 метр баландлигида 1 та микроб учраган. Москвадан 5-7км четда худди шу баландликда микробларнинг 3-4 марта оз эканлиги хам аникланган. Микроорганизмларнинг споралари 11км баландликда хам учрайди.
Айникса баланд тогларнинг хавосида микроблар жуда кам булади. Урмон айникса, карагайзор хавосида хам микроблар жуда кам булади. Чунки карагайлар узидан фитонцид модда чикаради. Одамлар яшайдиган жой хавосида ва сув сепмасдан супириладиган жой хавосида микроблар жуда куп булади. Бундай жойларда патоген микроблардан сил таёкчаси, куйдирги ва кокшол споралари, пневмококк, стрептококк вастафилакокклар жуда куп учрайди. Шунинг учун бундай хаво билан нафас олган кишилар хар хил касалликлар билан касалланиши мумкин.
Одам ёки хайвон бир марта аксирганда 4500 тадан 150 мингтагача бактерия хавога чикади. Патоген микробларнинг жуда куп кисми ёпик бино хавосида, яхши шамоллатилмайдиган хоналарда, хайвонлар зич жойлашган бинолар хавосида тупланади. Масалан, А.К Скороходко молхонанинг 1 литр хавосида 121 тадан 2530 тагача бактерия топган. Шундай килиб молхона хавомининг турли кисмида микроблар сони турличадир. Масалан, микроблар молхонанинг урта кисмида жуда куп булади. Чунки эшик олдига доим тоза хаво кириб туради. Молхона хавосига микроблар асосан молларга дагал хашак берилганда, молларнинг танаси тозаланганда ва бинони тозалаганда купаяди. Йирик шахар хавосида микроблар куп булиб, кишлок хавосида озрок булади. Олимларнинг Вайткевич турли жойларнинг хавосини текшириб, 1м3 хаводаги микроблар сонини аниклайди: 1) уй хайвонлари турадиган ховлида 1млн дан 2 млн гача, 2) одам яшайдиган хонада 20 минггача, 3) шахар кучасидаги хавода 5 минггача, 4) шахар парки хавосида 200 та, 5) денгиз хавосида 1-2 та, 6) шимолий кутб хавосида (730 шимолда) 1 дона (103 хавода), 7) шимолий кутб хавосида (800шимолда) 0 дона бактериялар учрашини аниклади.
Хаводаги микроблар сонини куйдаги усуллар билан аниклаш мумкин.

  1. Кох усули. Бунда Петри косачасига 15-20мл эритилган гушт-пептонли агар куйилиб котгандан кейин, уйнинг бурчакларига, коридорга 5-10 минут очиб куйилади. Кейин 370 термостатда 2-3 кун сакланади. Натижада косачага нечта микроб тушган булса, шунча микроб усиб чикади.

  2. Хаво микрофлорасини Кротов-Шафир аппарати билан ёки Микель найчаси билан хам текшириш мумкин. Бу усул билан 1см3 ва 1м3 хаво микроб усадиган овкатга юборилади. Кейин овкатда пайдо булган колониялар санаб микробларнинг умумий сони аникланади.

Агарда турар жой хавосининг 1м3 хавосида 500-1000 дона бактерия булса, бундай хаво жуда хам ифлос хаво хисобланади.


Назорат саволлари:

  1. Тупрок микрофлораси.

  2. Сув микрофлораси.

  3. Микробли сувли тозалаш усуллари.

  4. Хаво микрофлораси.

  5. Кайси тупрокда микроорганизмлар куп булади.

  6. Микроорганизмларга угитларни таъсири.

  7. Усимлик илдизи атрофида яшайдиган микроорганизмлар.

  8. Сув ховзаларида бактерияларни сони.

  9. Оксон сувларида бактерияларни яшаши. 10.Микробдан сувни тозалаш усуллари.




Download 232,9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish